De Vlaamsche School. Jaargang 23

[p. 177]

De laatste droom van een ouden eik.
Eene kerst-vertelling.

Er stond in een bosch, hoog op de helling van eenen heuvel, naar de zijde van het vlakke strand, een zeer oude eik. Hij was nagenoeg driehonderd vijf en zestig jaren oud, maar de lange jaren waren voor hem even als zoo vele omwentelingen van de aarde voor ons menschen. Wij waken gedurende den dag en slapen des nachts, en hebben dan onze droomen; een boom is drie vierden van een jaar wakker, en slaapt slechts gedurende den winter. Dat is zijn nacht, na den langen dag, dien wij lente, zomer en herfst noemen.

Menigen warmen zomerdag had de dagvlieg om de kruin van den eik gespeeld, geleefd, zich bewogen en gelukkig gevoeld, en als dan zulk een klein diertje in een oogenblik van stil genot op een van de groote frissche bladeren van den eik rustte, placht de eik te zeggen: ‘Arm klein ding! één dag slechts is de span van uw gansch leven. Ach, hoe kort! wat is dat droevig!’

‘Droevig!’ antwoordde de dagvlieg. ‘Wat meent gij daarmee? Alles is zoo verukkelijk, zoo warm, zoo pleizierig, ik voel mij recht gelukkig.’

‘Maar slechts voor éénen dag, dan is het met u gedaan.’

‘Met mij gedaan!’ riep het insect. ‘Wat beteekent dat: “Met u gedaan?” Is het dan met u ook niet gedaan?’

‘Neen, ik kan misschien duizenden van uwe dagen leven, mijn leeftijd is eeuwen lang. Het is zoo'n lang tijdsverloop, dat gij het niet zoudt kunnen berekenen.’

‘Neen, want ik begrijp u niet. Gij hebt duizenden van mijne dagen, maar ik heb duizenden oogenblikken om gelukkig te zijn. Is het gedaan met al het schoone in de wereld als gij sterft?’

‘O, geenszins,’ antwoordde de boom. ‘Zij zal veel langer duren, veel langer dan ik begrijpen kan.’

‘Wel, dan vind ik, dat wij tamelijk gelijk staan; wij rekenen slechts anders.’

En de dagvlieg danste en zweefde rond in den zonneschijn, verheugde zich in hare fraaie fijne vlerkjes, die blaadjes van heel kleine bloemen geleken, verheugde zich in de warme lucht, die zoo rijk beladen was met den geur der klavervelden, en wilde haagrozen, en kamperfoelie, eglantier en wilde munt. De geur was zoo sterk, dat de dagvlieg er bijna dronken van werd. De dag was lang en fraai, rijk aan vroolijkheid en zoete gewaarwordingen, en toen de zon onderging, gevoelde het insect zich na zijne genietingen van eene aangename vermoeidheid bekruipen. Zijne vlerkjes wilden het niet langer dragen, en heel zachtjes daalde het op een grashalm neder, die door den avondwind zacht bewogen werd; daar liet het zijn klein kopje zinken, en viel in een gerusten slaap, den slaap des doods.

‘Arm klein insect,’ riep de eik, ‘uw leven was veel te kort!’ En met elken dag herhaalde zich dezelfde dans, een dergelijk gesprek, en dergelijke dood. Zoo ging het met het geheele geslacht der dagvliegen en allen waren even gelukkig, even vroolijk. De eik bleef wakker gedurende zijnen lentemorgen, zijnen zomerdag, zijnen herfstavond; zijn nacht, de winter, was nabij.

Reeds zongen de stormen: ‘Goeden nacht! Uwe bladeren vallen af, wij plukken ze! plukken ze! Zie of gij slapen kunt; wij zullen u in slaap zingen, wij zullen u in slaap wiegen; en dat doet uwe oude takken goed, zij kraken van blijdschap. Slaap zacht, slaap zacht! De sneeuw valt uit de zware wolken, hij zal weldra een wit dekkleed zijn, een warm dekkleed voor uwen voet. Slaap gerust en droom liefelijk.’

En de eik werd ontkleed, van al zijne bladeren ontdaan, om den langen winter door te gaan slapen, en gedurende dien tijd te droomen, menigte van droomen, dikwijls van iets vroolijks en opwekkends, gelijk de droomen der menschen.

Ook hij was eenmaal klein geweest. Ja, een aker was zijne wieg. Volgens de tijdrekening der menschen leefde hij nu in zijne vierde eeuw. Hij was de zwaarste en hoogste boom van het bosch, en verhief zijn hoofd hoog boven de andere boomen; hij werd ver in zee gezien, en de stuurlieden der voorbijzeilende schepen zagen naar hem als naar een baken. Hij dacht niet, dat zoo vele oogen naar hem zagen. Hoog in zijne groene kruin bouwden de boschduiven hare nesten, en uit haar hoorde men het geroep van den koekoek, en in den herfst, als zijne bladeren er uitzagen als geslagen koper, kwamen de trekvogels daarin uitrusten, voordat zij hunne reis over de zee vervolgden. Maar nu was het winter en de boom stond bladerloos en de bochtige knoestige takken waren naakt, kraaien en kauwen kwamen daarop beurtelings zitten, en praatten over het strenge weder, dat zich inzette, en de moeilijkheid van des winters aan den kost te komen.

Het was juist omstreeks den heiligen Kersttijd, dat de boom zijnen verrukkelijksten droom droomde. Laat ons hooren wat hij droomde.

De boom had een duidelijk besef, dat het de tijd was van een plechtig feest; hij meende, dat hij al de kerkklokken in den omtrek hoorde luiden, en het scheen een zachte zomerdag te zijn. Zijne hooge kruin, droomde hij, was groen en frisch, terwijl de heldere zonnestralen in het dichte loover speelden. De lucht was beladen met den geur van wilde bloemen; allerlei vlinders dreven elkander dartelend om zijne takken, en de dagvliegen dansten en vermaakten zich. Alles, wat hij in jaren gezien en gekend had, trok als in plechtigen optocht voorbij hem heen. Hij zag, als in oude tijden, ridders en edelvrouwen, met vederen op den hoed en valken op de hand, door het groene bosch rijden; hij hoorde de horens der jagers en het geblaf der honden; hij zag de vijandelijke benden, met hunne verschillende wapenrokken, hunne gepolijste harnassen, hunne lansen en hellebaarden, hunne tenten spannen en weder opnemen; de nachtvuren vlamden, en de soldaten zongen of sliepen onder zijne beschuttende takken. Hij zag gelieven in het zachte maanlicht elkander ontmoeten, en hunne namen, de eerste letters, in zijne olijfgroene schors snijden. Guitaren en windharpen - maar tusschen deze twee lag een lang tijdsverloop - werden door vroolijke, reizende gezellen aan zijne takken opgehangen, en hare zoete toonen verdreven weder de rondom heerschende stilte. De boschduiven kirden, alsof zij de gewaarwordingen van den boom wilden beschrijven, en de koekoek riep hoevele zomerdagen hij nog te leven had.

[p. 178]

Toen was het alsof een nieuwe levensstroom bruischte van zijne diepste wortels tot aan zijne hoogste takken, ja, tot in zijne uiterste bladeren; daardoor breidde de boom zich uit, maar toch gevoelde hij, dat ook zijne wortels beneden in den grond vol leven en warmte waren, gevoelde hij, hoe zijne krachten vermeerderden, en hij grooter, gedurig grooter werd. De stam schoot opwaarts, onophoudelijk opwaarts, de kruin werd hooger en breeder, en naarmate de boom groeide, gevoelde hij zich gelukkiger, en nam zijn verlangen toe, om nog hooger te stijgen, ja, totdat hij de warme, stralende zon bereikte.

Reeds was hij tot boven de wolken gestegen, die als menigten van donkere trekvogels of vluchten van witte zwanen onder hem dreven; en elk blad van den boom had oogen om te zien. De sterren werden zichtbaar op den dag, en schenen zoo groot en schitterend; elke ster geleek een paar zachte, heldere oogen, kinderoogen, oogen van gelieven, als zij onder den boom te zamen kwamen.

Het was een oogenblik van onvergelijkelijk genot. En toch, te midden van dat genot, gevoelde hij eene begeerte, een verlangen, dat al de boomen in het bosch beneden, al de struiken, al de planten en bloemen ook zich mochten kunnen verheffen en deelen in zijne blijde, hartverheffende gewaarwordingen. De machtige oude eik, te midden van zijn heerlijken droom, kon niet volmaakt gelukkig zijn, tenzij hij al zijne oude vrienden, groote en kleine, bij zich had; en dat gevoel doordrong elken tak, elk blad van den boom, zooals het leeft in eene menschelijke borst.

De kruin van den boom bewoog zich heen en weder, als miste en zocht hij iets, dat hij had achtergelaten. Toen ontwaarde hij den geur van kamperfoelie, en kort daarna den nog sterkeren van viooltjes en wilden tijm, en hij verbeeldde zich, dat hij het geroep van den koekoek hoorde.

Eindelijk begonnen de groene toppen der boomen van het bosch door de wolken te steken; ook deze groeiden hooger en hooger, even als de eik; struiken en bloemen schoten ook op hoog in de lucht, en sommige van deze lieten hunne dunne waterdraden afhangen en rezen veel sneller. De berk was de snelste van alle boomen; als een witte bliksemschicht schoot zijn ranke stam omhoog, terwijl zijne takken wapperden als groene slingers en wimpels. Het bosch met al zijne groene bevolking, zelfs het bruin gevederde riet rees, en de vogels volgden zingend; en op de buigende rij der grashalmpjes zat de sprinkhaan en sloeg spelend met zijne vlerken tegen zijne lange, dunne pooten, en de wilde bieën gonsden, en alles was gezang en blijdschap, even als daarboven in den hemel.

‘Maar de boschhiacint en de kleine, wilde vrouwenmunt,’ zeide de eik, ‘die zou ik ook gaarne bij mij hebben.’

‘Wij zijn bij u,’ zongen zij met zachte, lieve stemmetjes.

‘Maar de waterlelie van verleden jaar, en de wilde appelboom, die ginds stond, en er zoo frisch uitzag, en al de wilde bloemen van verleden jaar, hadden zij geleefd en gebloeid tot nu toe, dan kon ik die nu ook bij mij hebben.’

‘Wij zijn bij u, wij zijn bij u!’ zongen vele stemmen hoog boven hem, alsof zij reeds vóór hem waren opgevaren.

‘Wel, dat is waarlijk betooverend,’ riep de oude boom. ‘Ik heb hen allen, klein en groot, niet een is vergeten. Hoe is dat geluk mogelijk en begrijpelijk?’

‘In het Hemelsche Paradijs is dat alles mogelijk en begrijpelijk,’ zongen stemmen rondom hem.

En de boom bleef opstijgen, en werd gewaar, dat zijne wortels los werden uit de aarde.

‘Dat is goed,’ zei de boom. ‘Nu houdt niets mij meer terug. Ik ben vrij en kan opstijgen tot den hoogsten hemel, tot heerlijkheid en licht; en allen, die mij lief en waard zijn, zijn bij mij, klein en groot, allen bij mij.’

‘Allen!’

Dit was de droom van den eik, en terwijl hij op dien heiligen Kerstavond droomde, was een ontzettende storm over zee en land losgebroken. De oceaan wierp zware golven op het strand, de boom waggelde sterk en werd ontworteld, op het oogenblik, dat hij droomde, dat zijne wortels uit de aarde werden los gemaakt. Hij viel en zijne driehonderd vijf en zestig jaren waren nu slechts als de dag van de dagvlieg.

Toen op den Kerstmorgen de zon opging, was de storm voorbij; al de kerkklokken luidden vroolijk en uit alle schoorsteenen, zelfs van de laagste, die van des boerenarbeiders hut, steeg de blauwe rook, gelijk voormaals van de altaren der Druiden de rook van hun dankoffer. De zee werd allengs kalmer, en een groot schip dat den storm van den afgeloopen nacht gelukkig doorgestaan had, heesch al zijne vlaggen ter eere van den dag.

‘De boom is er niet meer! Die oude eik, die altijd ons baken was!’ riepen de zeelieden. ‘Hij is zeker van nacht door den storm omvergeworpen. Wie zal zijne plaats vervangen? Helaas, dat kan niet een!’

Dit was de lijkrede van den boom, kort, maar welgemeend, terwijl hij lag uitgestrekt op de sneeuw; en over hem golfde de psalmwijze, die op het schip gezongen werd, van den Lofzang der Kerstvreugde, het danklied voor de redding van der menschen zielen door Jezus Christus en voor de belofte des eeuwigen levens:

‘Halleluja! Looft den Heer!
In den hemel prijs en eer!
Vrede op aard, den mensch genâ,
In den mensch Gods welbehagen!
Looft den Heer! Halleluja.

Zoo luidde het oudste aller Kerstgezangen, en allen op het dek van het schip verhieven hunne stemmen in gebed en dankzegging, gelijk de oude eik was verheven in zijn laatsten en schoonsten droom op dien Kerstavond.

H.C. Andersen.