De Vlaamsche School. Jaargang 23

Michiel Haye,
plaatdrukker te Antwerpen en te Leuven, in de 17^de eeuw.

Wij bezitten maar weinige inlichtingen over onze oude plaatdrukkers. Deze uitgevers werden tot dusverre gansch verwaarloosd. Hunne lotgevallen behooren nochtans tot de geschiedenis der etskunst en leveren derhalve een belang op dat ons niet mag ontgaan. Overtuigd van deze waarheid, gaan wij eenige bijzonderheden mededeelen over Michiel Haye, eenen plaatdrukker uit de 17^e eeuw, die beurtelings te Antwerpen en te Leuven verbleef.

Op de door hem uitgegevene platen komt zijn naam onder de volgende vormen voor: Haye, Hayée en Haiée; doch het meest onder dengene van Haye.

Michiel Haye, echtgenoot van Catharina Coppens, was verlichter van beroep toen hij plaatdrukker werd. Hij woonde eerst binnen Antwerpen. Ten jare 1639, onder het dekenschap van den schilder Theodoor Van Tulden, werd hij tot meester aanvaard in de gilde van Sint-Lucas¹. Haye vestigde zich als plaatdrukker en prentverkooper in de Scheldestad. Wij kennen eene plaat, vertoonende den aartsengel Gabriel, welke het volgende opschrift draagt: Michael Haye excudit Antwerpiae.

Nog zagen wij twee andere platen met dezelfde aanduiding. Te Leuven, ondanks de tegenwoordigheid der hoogeschool, was, in die dagen, de kunstoefening zeer ten achter gegaan. Hij vestigde zich, voor het jaar 1666, in de oude academiestad en schijnt er bijval ontmoet te hebben. De leerlingen der hoogeschool hadden destijds de gewoonte de lessen hunner meesters in 't net te zetten, en deze handschriften met prenten van allen aard te versieren. Haye, die te Antwerpen de koperen platen van vele stukken van oude meesters aangekocht had, liet deze met zijnen naam teekenen en bezorgde nieuwe drukken er van welke hij aan de studenten verkocht, 't zij tot het opluisteren hunner kohieren, 't zij tot het vormen van alba. Van dit slag van uitgaven kennen wij van Haye eene reeks van stukken naar Frans Floris, vertoonende de vrije kunsten; vier stukken, vertoonende de De HH. Kluizenaars, eene Afdoening van het kruis, naar Marten de Vos, eene Aanbidding der drie Koningen, naar Sadeler, enz.

Doch, hij bepaalde zich niet bij het heruitgeven van oude platen; hij deed er nieuwe snijden door Gillis Rucholle, Pieter van Lisebetten, C. Galle en andere voorname etsers.

Onze Haye heeft ook groote kopersneden gedrukt. Wij kennen eene door hem uitgegeven plaat, vertoonende den gelukz. Herman-Joseph, geknield voor Onze-Lieve-Vrouw en het kindje Jezus, gesneden naar eene schilderij van Antoon Van Dyck, door Paulus Pontius. Deze voortreffelijke plaat, opgedragen aan Macarius Simeomus, prelaat der abdij van Sint-Michiel, te Antwerpen, draagt het volgende onderschrift: Michel Haye, Antverpioe. Het afdruksel, 't welk wij er van zagen, is in rooden inkt getrokken.

Ten jare 1666 deed de faculteit der rechten van de Leuvensche hoogeschool een beeld in geslagen zilver vervaardigen van Sint-Yvo, om op het altaar harer kapel, in de St.-Pieterskerk te worden geplaatst. Michiel Haye deed dit beeld, naar eene teekening van Gillis d'Ardenne, op koper brengen, en gaf het in 't licht. Deze alleszins fraaie plaat draagt het volgende opschrift: Effigies S^ti Ivonis I.C. Patroni, ad modum Statutae argentae quinq. pedes alte quam Collegium facult. I.V. Lovanii eisdem Sancto, ex aere per Licentiatos oblato consecravit anno 1666. Imprimunatur apud Michaelem Haye, Lovanii, prope Praedicatores Hybernos. AEgidius Dardenne, delineavit. Petrus Van Lisebetten, sculpsit. Van deze plaat kennen wij een afdruksel, op pleister getrokken.

1 In het Ligger heet hij ‘Michiel Heyen,’ 2^e deel, blz. 111.

[p. 172]

europa.

Onlangs werden wij, bij koop, eigenaar van zeven koperen platen, voortkomende uit de drukkerij van Haye. Deze platen, welke allen den naam des drukkers dragen, vertoonen:

1^o Den H. Carolus-Borromaeus, ten voeten uit, gesneden

azië.

door Gillis Rucholle; 2^o Europa; 3^o Azië; 4^o Afrika; 5^o Amerika (zooals men ziet, vertoonen deze vier etsen de vier werelddeelen; elke plaat stelt een onderwerp voor uit het dagelijksch leven in ieder werelddeel. Deze platen, tamelijk

[p. 173]

afrika.

netjes gesneden, dragen, jammerlijk genoeg, den naam van den etser niet; wij deelen ze hier mede, van 't koper op steen overgebracht); 6^o Allegorie: een geblinddoekte vrouw, die een speeltuig draagt, geleid door Satan, houdende den wereldbol

amerika.

op de linkerhand; vóór dit paar, een duivel, spelende op trommel en fluit; opschrift: Extrema gaudii luctus occupat; 7^o Allegorie: de afgrond; eene aardige duivelenrei aan 't worstelen; opschrift: Ignis et sulphur pars calicis peccatorum.

[p. 174]

Wij denken dat deze twee platen tot eene reeks van zinnebeelden behooren voor een of ander boekwerk vervaardigd.

Onder deze zeven platen, is degene, vertoonende den H. Carolus, de grootste en de schoonste. Deze plaat draagt het volgende opschrift: S. Caroli Borromaei vera effigies. - Si pietas lumen, si mens terrena tenebrae e Borromaeo natus in orbe dies. E. Puteanus. - AEgid. Rucholle, Sculps. - Michael Haye, exc.

Het huis 't welk Haye, te Leuven, bewoonde, behoorde hem in eigendom en was gestaan in de Brusselschestraat, destijds de Wijngaardstraat, over het klooster der Iersche Predikheeren. Dit klooster verhief zich op den hoek der huidige Iersche-Predikheerenstraat. Het huis van onzen plaatdrukker stond derhalve op den grond van het tegenwoordig klooster van de Zustertjes der Armen, vroeger de woning der familie d'Udekem. De tuin van zijn huis moest vrij groot wezen, want hij paalde aan eigendommen gestaan in de Goudbloem- en Boutershemstraten. Trouwens, wij lezen in het Wijkboek der stad Leuven, n^r 4, gemaakt in 1675, folio 254, verso, het volgende, onder de Boutershemstraat: ‘Jan de Haene over synen huyse regenoten die Cellebroeders ter I^e, Niclaes Rulens ter II^e, die weduwe Leunckens ter III^e, Michiel Haye, printdrukker, ter IIII^e syden.’ En folio verso, onder de Goudbloemstraat: ‘Juffrauwe Crabeels over haeren huyse ende hove, ghenoempt den Tremel, reghenoten die straete, van voore, ter I^e, die fondatie van den secretaris Lahault ter II^e, Michiel De l'Haye, printdrukker, ter III^e, Mevrouwe Van Assche, ter IIII^e syden.’

Michiel Haye overleed in zijne woning, gestaan over het klooster der paters Iersche Predikheeren, en werd den 24ⁿ September 1674, binnen de kerk van Sint-Jacob, te Leuven, ter aarde besteld⁽¹⁾. Zijne gade, Catharina Coppens, was destijds nog in leven.

Ziedaar de bijzonderheden welke wij opgegaderd hebben over Haye, in betrekking tot zijn verblijf te Leuven. In de archieven van Antwerpen zal er vast wat te vinden wezen nopens zijn aanwezen binnen de Scheldestad. Op dit punt vestigen wij de aandacht onzer Antwerpsche vrienden.

Leuven.

Ed. Van Even.

Er zijn mannen, die nooit moesten huwen, omdat het huwelijk hun te hoog is.
C. Van Nievelt.

(1) Ziehier de akte zijner ter-aardebestelling, genomen uit het register der kerk van St.-Jacob, dato 24 September 1676: ‘Eodem Sepultus est in ecclesia Michael Haye, Iconographus, e regione Praedicatorum Hibernorum, maritus Catharinae Coppens.’. Folio 24.