De Vlaamsche School. Jaargang 23

[p. 9]

Roeland Savery.

Deze kunstschilder, broeder en leerling van Jacob de oude, zag het eerste levenslicht te Kortrijk ten jare 1576. In dienst getreden van den Duitschen keizer Rodolf, zond deze hem naar Tyrol om er de schoonste gezichten naar de natuur te teekenen. Na twee jaren studie bood hij den vorst een lijvig boek vol teekeningen met de pen of waterverfschilderingen aan, die later hem dienden bij de groote samenstellingen, voor de

ROELAND SAVERY.
Houtsnede van Ed. Vermorcken.

vorstelijke kunstgalerie te Praag uitgevoerd en door Gillis Sadeler op koper gebracht.

Na het overlijden van den keizer Rodolf (1612), ging Savery zich te Utrecht vestigen, waar hij 't overige zijner dagen bij zijnen neef Jan doorbracht en in die stad ten jare 1639 stierf.

Roeland Savery schilderde naar de manier van Paul Bril en Jan Breughel. Zijne samenstelling is doorgaans grootsch, zijne toets geestig, 't effect aangenaam. De dieren en beelden vooral maalde hij treffend af. Zijne eerste schilderwerken zijn verre beneden die, welke hij tijdens zijne kunstreis maakte; voor sommige nochtans is te veel blauw gebezigd.

Liefst schilderde hij allerlei dieren, levende in de lucht, in het water en op het land. Ongehuwd, leefde hij gansch onbezorgd. Hij had de gewoonte alleen des morgens te arbeiden; den namiddag besteedde hij aan de wandeling en 't gezelschap met eenige goede, lustige vrienden.

Hoe hoog zijne kunst gedurende zijn leven gewaardeerd werd, mag ons het volgende extract leeren uit het Register van Resolutien der Ed. mogende Heeren Gedeputeerde Staten 's Lands van Utrecht, gedagteekend van 21 December 1626:

‘Syn binnen ontboden, gecompareert ende gehoort Meesters Savre ende Vollenhove, constige schilders, woonende binnen dezer stadt Utrecht, eyndelyk met Vollennove gehandelt ende gedongen synde op een stuk schilderie, by hem van den voornoemden Savre voor andere waren overghenomen, ende geboden synde de somme van 700 guldens, soo heeft den voorsz. Vollenhove daervoor 't voorsz. stuk schilderie myne Heeren d'ordinaris Gedeputeerden verlaten, mits genietende gereedt gelds; diensvolgens hebben het Hare Ed. Mog. daervoor aengenomen ende gecocht omme in conformité van voorgaende toesegginghe ende ghedane presentatie vereert ende gesonden te worden aen hare Excellentie mevrouwe de Princesse van Orangien. Ende is goed gevonden, dat men op de voornoemde Vollenhove behoorlyke ordonnancie ter somme toe van de voorsz. 700 guldens verleenen zal.’

De bovenbedoelde prinses was Amelia van Solms, gemalin van Frederik-Hendrik, prins van Oranje. Het doek, door Savery voor haar gepenseeld, was ‘eene schilderei van allerhande dieren van de locht en de aerde.’

Het portret des kunstenaars, geteekend door P, Moreels en gegraveerd door Rochman in folio formaat, dat wij hierneven verkleind mededeelen, werd voorzien van 't onderstaande bijschrift:

‘Roelant Savery, schilder van Rodolphus en Mathias, Roomsch keyser, geboren te Cortryk A^o 1576 Sterf tot Utrecht A^o 1639.

‘Het scheen, dat Savery Natuera overtreften,
Als hy afbeelde rotzen, bosschen, beest of blom, -
Dus Rudolf en Mathias (keysers) hem verheften,
Het Tirols wonder wesen deelt hy Neerland om.
Natuer bevreest dat, hy in als haer Moght verwinnen,
Benam hem 't leven door verstoringe der sinnen.
Nu treurt om syne dood Belgica, en in roeren
Is Duytslant, door dees tyding die hun fama bringht.
Charon en kon de ziel nau door Averni voeren,
Door het gekerm dat hem aen alle cant omringht;
Terwyl de wereld weent, soo lachen meer de geesten,
In 't Eliseivelt, nu dat de Meester comt,
Versierende hun Ryck met allerleye Beesten,
Met woeste bosschen en met lieffelijck gebloemt.’

[p. 10]

De gewrochten van Roeland Savery bevinden zich in alle voorname kabinetten, inzonderheid in Duitschland. Wij zullen er eenige doen kennen.

Zijn schoonste landschap is een groot tafereel, voorstellende de Bloedpleging van den H. Hieronymus (gegraveerd door Isaac Major). Hem wordt ook toegekend het Beleg van Kortrijk, een door de schilderwijze zeer belangwekkend tafereel en tevens zeer vermakelijk door de manier, waarop de kunstenaar de rampen van den krijg in eene menigte karakteristische handelingen heeft voorgesteld: soldaten, met woest en barbaarsch voorkomen, rooven de pachthoven, plunderen de boeren uit, die trachten hun goed te redden; vrouwen en kinderen trachten het tooneel der misdaad te ontvluchten; blaffende honden, verschrikt op het dak vliegende hennen volledigen dit tafereel, dat de woeling en de wanorde in treffende, ware kleuren afschildert. Zóo vocht men, twee honderd jaren geleden - en ach! nog in onze overbeschaafde xix^e eeuw....Dit is het eenigste krijgstooneel, dat Savery (indien het wezenlijk een zijner voortbrengselen is) geschilderd heeft. Men bewonderde het ter liefdadigheidstentoonstelling, in 1875 te Brussel geopend, met eene andere zijner schilderijen (deze gemerkt en gedagteekend) en voorstellende het Binnenste eener grot, waar twee herten zich laven aan eene fontein.

Een zijner beste gewrochten maakte ten jare 1788 deel van het kabinet des heeren Van Tieghem, te Gent; het verbeeldde: Een bosch met wilde paarden, vermoedelijk hetzelfde stuk, dat Campo Weyerman aanhaalt.

Te Weenen treft men van hem aan: Boschgezicht; - de Stroom (Christus door den duivel bekoord); - Bloemen in eene vaas; - de Houthakker in het bosch; - Gezicht in Tyrol; - Orpheus; - De brug over den stroom; - Orpheus op weg om zijne Euridice terug te vragen; - Landschap met dieren.

In de kunstgalerie te Dresden zijn: Landschap met allerlei dieren; - Noë en de dieren; - Landschap met ruïenen; de Stroom; - Allerlei dieren in een schilderachtig oord; - een Jager, een wild zwijn vervolgende.

Te Brunswijk: Eene Beek en een Landschap met dieren.

Te Kopenhagen: de Houthakkers.

Te 's-Gravenhage: Orpheus, de dieren tot zich lokkende.

Te Florence: Landschap.

Te Londen: Leeuwen in eene landschap.

Te Berlijn: Landschap met papegaai, kikvorschen en kreeften; - Adam en Eva, in een landschap; - Bosch met Bohemers en een hert.

De heer Bruno Boucquillon, schilder en letterkundige, ook te Kortrijk geboren op, 2 April 1816, en thans te Antwerpen gevestigd, bezit een op paneel geschilderd tafereel van Roeland Savery, voorstellende: Een verbrand dorp; in 't verdiep eene bende roovers aan het werk; op 't voorplan, een troep ruiters, met oranjesluier en beraadslagende (dit tafereel is op hout); - eene waterverfschildering, prachtig vankleur, en voorstellende een Beboscht landschap metrotsen; op 't voorplan, een herder met zijne kudde.

Dezelfde kunstenaar bezit nog gravures en eene teekening naar Roeland Savery.

Verscheidene graveurs brachten vele zijner gewrochten op koper; hij zelf etste een Boschgezicht met een slapend geitje, dat hoogst zeldzaam is geworden. - Een neef van Jacob en Roeland, met name Salomon Savery, was te Amsterdam gevestigd en staat bekend als een zeer verdienstelijk plaatsnijder.

Frans De Potter.