De Vlaamsche School. Jaargang 21

De tooneelschrijvers Roelants en Roeland.
Terechtwijzing.

Heer bestuurder,

In uw tijdschrift De Vlaamsche School van dit jaar, blz. 122, is eene misgreep begaan, die ik wel zou willen hersteld zien. Er is namelijk van de twee tooneelschrijvers Roelants en Roeland slechts éen persoon gemaakt. De oudste van beiden is Jan Frans Roelants, te Brussel geboren op 17ⁿ October 1819. Hij ontving slechts eene geringe opvoeding en werd zeer jong letterzetter in de werkhuizen van Lelong, waar het Répertoire dramatique werd gedrukt. Het lezen der proeven van die uitgave, wekte in hem den lust op om zich ook voor het tooneel te bestemmen. Om toegang tot den schouwburg te verkrijgen, deed hij zich inschrijven als figurant. Eens zooverre, vervaardigde hij al spoedig Fransche tooneelliederen, welke hij in concerto's voordroeg. Korts daarna verliet hij de drukkerij om klerk te worden in een handelshuis, en in 1836 schreef hij drie tooneelstukken: Un Soupçon, vaudeville en un acte, Dona Philippa, drame en trois actes, en Désespoir, drame en deux actes. Deze eerste proeven werden in eene maatschappij opgevoerd; doch in 1838 speelde men van hem, in den ouden Théâtre du Gymnase: Paul Hubert, drame en trois actes. Al deze gewrochten vonden luttel bijval. Toen Roelants, omtrent dien tijd, ook zijne betrekking als klerk verloor, liet hij zich overhalen om zelf het tooneel te betreden, en gedurende eenen winter speelde hij de rollen van amoureux. Daarna zocht hij weer een bestaan als klerk en ondertusschen schreef hij nog: Le Comte de Renneberg, drame historique en cinq actes en Un trait de Comédienne, welk laatste stukje ook vertoond werd, onder den titel: Je suis la Reine!

In 1814, door den stroom der opkomende Vlaamsche Beweging medegerukt, besloot hij evenwel in de moedertaal te gaan schrijven. Zijn drama Jean le Victorieux was reeds in het Fransch opgesteld; doch hij herwerkte het met Cornelis Verbruggen in het Nederlandsch, om mede te dingen in den wedstrijd voor tooneelletterkunde, te Gent geopend in 1845. Het werk werd bekroond en verscheen onder den titel: Jan de Eerste, drama in vyf bedryven, Antwerpen 1845. Vervolgens gaf hij ook in het licht: Kapitein Trullemans, of de wederwaerdigheden van eenen Garde-civique in 1844, blyspel met zang in éen bedryf, Antwerpen 1845, 2^e druk Brussel 1853; Lando de Bohemer, fragment (in de Vlaemsche Stem), Brussel 1840; Het Drymanschap of de letterkundige kwakzalvery, tooneelspel in éen bedryf, Brussel 1847, 2^e druk 1853; Margaretha de Zwarte, historisch drama in vyf bedryven, Brussel 1849; De spiegel voor Oproermakers, drama in dry bedryven, Brussel 1851; Ibrahim-Pacha, kluchtspel met zang in éen bedryf, Brussel 1851; De Belgen in 1848, volksdrama in éen bedryf (met Eug. Stroobant), Brussel 1852; List tegen List, tooneelspel in éen bedryf, Brussel 1852, met S. Willems, met wien hij ook uitgaf: 's Knechten wil is 's meesters wil, spreekwoord in éen bedryf, Brussel 1852; Leicester, drama in vyf bedryven, Brussel 1852; 't Spookt in huis, blyspel met zang in éen bedryf, Brussel 1852; Willem de Zwyger, kronyk in zeven deelen, Brussel 1853; Tegenspoed van eenen ouden jongman, zedenschets in éen bedryf, Brussel 1854; De 21^e Juli of de gezegende verjaerdag, blyspel met zang in éen bedryf, Brussel 1856; Een man met muizennesten in zyn hoofd, iets van voor en achter de gordyn, in éen bedryf en twee tusschenbedryven, Brussel 1856; Het einde eener regeering, tooneelspel in dry bedryven, Brussel 1861, en Sainval's erkentelykheid, tooneelspel met zang in éen bedryf, Brussel 1861.

Toen Roelants zijn handelskantoor verlaten had, vervulde hij de betrekkingen van geheimschrijver des prinsen van Chimay en bestuurder van de Compagnie du Centre, waarvan deze prins voorzitter was. Hij mag gehouden worden voor eenen der beste tooneelschrijvers van onzen tijd en reeds gedurende zijn leven werd zijn talent ook algemeen erkend. De hertog van Coburg vereerde hem met de orde van verdiensten van den Ernestischen stam; koning Leopold I schonk hem een prachtring en de Nederlandsche gezant te Brussel overhandigde hem het eereteeken van ridder der orde van de Eikenkroon, toen zijn drama Willem de Zwijger den 30ⁿ Mei 1857 voor de koninklijke familie en haar gevolg vertoond werd op den Parkschouwburg. Hij overleed den 12ⁿ December 1864.

De andere schrijver is Jan Edward Roeland, die den 5ⁿ December 1837 geboren werd te Gent. Daar zijne ouders tot den werkmansstand behoorden, lieten zij hunnen zoon slechts eenige jaren naar de kostelooze stadsschool gaan en daarna mocht hij nog bij eenen onderwijzer de avondschool volgen, om Fransch te leeren, tegen drie francs ter maand. Nog zeer jong, was hij reeds genoodzaakt een ambacht te kiezen en hij werd eerst graveerder op metaal, daarna werktuigmaker en vervolgens klerk in eene ijzergieterij. Toen hij in deze laatste betrekking kwam, had hij bijna alles vergeten wat hij eens leerde; doch hij oefende zich weer spoedig door zelfonderricht en er ontstond in hem een onverzaadbare lust tot lezen, waarbij hij vele kennissen opdeed. Zijne ouders waren hartstochtelijke liefhebbers van het tooneel en zoo ging hij reeds als kind naar de vertooningen der Fonteinisten. Nauwelijks achttien jaar oud beproefde hij het, eenige alleenspraken en volksliederen te vervaardigen, die onder zijne makkers veel bijval vonden, en daarna schreef hij zijn eerste tooneelstukje: De kermis is eene geeseling weerd.

Nu verloor hij te Gent zijne betrekking en in 1860 moest hij te Brussel eene plaats zoeken als klerk bij eenen handelaar in ellegoederen. Twee jaren later maakte hij de kennis van den onvermoeibaren Vlaamschen strijder Michiel van der Voort, die hem bij zich wist te plaatsen in het bureel eener verzekeringsmaatschappij. In deze betrekking vond hij de middelen en den

[p. 183]

tijd, om zich naar hartelust aan de letterkunde te wijden, terwijl hij ook de ieverige secretaris werd der Brusselsche tooneelmaatschappij De Wijngaard. Omstreeks 1868 trad hij in den echt en de huiselijke zorgen ontroofden hem veel van zijne vrijheid. Niettemin volhardde hij met het leveren van tooneelwerken, waarvan er eenige werden bekroond.

In 1873 was hij, uit oorzaak der duurte van de huishuur, gedwongen van Brussel naar St. Pieters-Jette te gaan wonen, en daar overleed hij, na eene lange en smartelijke ziekte, op 12 Juli 1875. Dertien dagen daarna werden in den schouwburg der Galeries, te Brussel, de prijzen uitgereikt aan de overwinnaars in de verschillige wedstrijden, geopend door de maatschappij De Morgendstar. Tusschen de gelukkige overwinnaars werd de naam uitgeroepen van Jan Roeland, die den tweeden prijs had behaald met een blijspel: Kunstschilder en kleermaker. Het zevenjarig dochterken van den pas overleden schrijver kwam, gansch in rouwgewaad, de medalie afhalen, die zijn betreurde vader nog na zijnen dood verdiend had. Toen men het weesje dit eeremetaal met een lint om den hals hing, begon het overluid te snikken en al de toeschouwers plengden tranen.

De nagelatene werken van romantischen aard van dezen schrijver zijn: Arm Trezeken (bekroond) en De Sint Niklaasdag, een volksverhaal, als mengelwerk verschenen in het weekblad De Kerels van Brussel. Voor het tooneel leverde hij: Mijne eerste Kinderen, alleenspraken en tooneelliederen, Gent 1863; Antoon van Dijck, blijspel in twee bedrijven, Waregem 1866; Zonder Naam niet zonder Hart, drama in drie bedrijven, Brussel 1867; Een liedje van moeder, blijspel in éen bedrijf. Antwerpen 1867; De verkeerde rekening, blijspel in éen bedrijf. Antwerpen 1869; Een boerenmeisje, blijspel in éen bedrijf, Antwerpen 1869; Gemeene Kerels, tooneelspel in vier bedrijven, Antwerpen 1870; De degen van Dondermans, blijspel in éen bedrijf, Antwerpen 1870; De weduwe Kasuifel, blijspel in éen bedrijf, Antwerpen 1873. In handschrift liet hij na: Kristina, tooneelspel in drie bedrijven; Karel de Stoute, historisch drama in vijf bedrijven; Bertrand van Reims, historisch drama in vijf bedrijven, en De Drinkeling, blijspel in éen bedrijf.

Antwerpen.

F. Jos. van den Branden.