De Vlaamsche School. Jaargang 21

[p. 146]

Beproeving.

- Johnson, sprak Herman Miller, vooraleer zijn kantoor te verlaten, ik wacht u heden middag bij mij aan tafel; ik heb u veel te zeggen.

De zestigjarige grijsaard, tot wien deze woorden gericht waren, was in gedachten verslonden, maar maakte weldra zwijgend eene buiging, ten teeken dat hij de uitnoodiging aannam, en zijn patroon vertrok. Deze was een man van tusschen de dertig en vijf en dertig jaar, met een openhartig gelaat, goed voorkomen en een levendigen aard. Twintig jaar geleden was hij als knaap in Engeland gekomen, zonder iets dat' hij het zijne kon noemen, maar begaafd met uitmuntende hoedanigheden, als onkreukbare eerlijkheid,

herman en johnson.

een helder oordeel en onvermoeide vlijt. Menige hinderpaal, die hem in den weg stond had hij als een andere Hannibal door ijzeren volharding uit de baan geruimd. Bescheidenheid bleef hem steeds bij, ook nadat hij door zuinigheid en ijver zijn toestand verbeterd had; de gestrengste zedeprekers en scherpste bedillers moesten erkennen dat hij zijn fortuin verdiend had, en slechts weinigen zagen met leede oogen zijnen voorspoed; want zijn gedrag ontwapende zijne benijders en benam hun de gelegenheid tot het maken van verkeerde gevolgtrekkingen, waartoe velen slechts al te geneigd zijn jegens dezulken, die zich boven hun stand weten te verheffen. Bij zoo vele uitwendige voordeelen voegde Miller nog eene bijzondere gemakkelijkheid in het dagelijksch verkeer, en al trad hij iemand te gemoet in het bewustzijn zijner onafhankelijkheid, er was toch eene hartelijke welwillendheid op zijn gelaat te lezen, die aanduidde, dat men in tijd van nood op de hulp van zulk een man niet licht te vergeefs een beroep zou doen.

Met de naauwgezetheid van een boekhouder belde Johnson op het bepaalde uur bij den heer Miller aan. Een rusteloos werkzaam leven had zijne haren vroeg doen grijzen en zijne wangen vermagerd; doch gedurende de laatste tien jaren had de vriendschap, die de heer Miller hem toedroeg, de diepe rimpels, door velerlei zorg op zijn voorhoofd gegroefd, eenigermate glad gestreken, en met dankbaarheid erkende hij, een meer onbezorgd bestaan aan de rechtschapenheid zijns meesters verschuldigd te zijn. Geen wonder dus, dat hij zeer aan hem gehecht was, en een ongeveinsd belang stelde in zijnen voorspoed.

Geheel verschillend was de houding die beide vertoonden in het gesprek, dat na den afloop van den maaltijd plaats greep. Johnson zat met inspanning te luisteren naar de uiteenzetting van een aantal belangrijke zaken, wier behartiging zijn meester hem buiten zijn gewoon dagwerk opdroeg, terwijl Miller met het welgevallen, dat de bekroning onzer wenschen met zich brengt en den onbezorgden lach van een gunsteling der fortuin, zijne hand op het hoofd van een fraaien hond liet rusten, die zijne gewone plaats naast hem aan de tafel had ingenomen.

Misschien klopten er op dit oogenblik weinige harten lichter dan dat van Herman Miller; want behalve dat hij zich mocht verheugen in eene gewenschte gezondheid en den gunstigen stand zijner zaken, bezielde hem ook een gevoel, dat de liefelijkste bloemen op onzen levensweg spreidt; om kort te gaan, hij was hartstochtelijk verliefd. Het toeval had hem kort te voren eene wees doen ontmoeten; een schoon meisje, maar dat in zeer bekrompene omstandigheden verkeerde, en derhalve als een middel van bestaan tot de betrekking van gouvernante hare toevlucht had genomen, toen het ontmoeten van Herman Miller aan haar lot eensklaps eene geheele andere wending gaf. Zij behoefde geene vrienden of belangstellende bloedverwanten te raadplegen, en de weinige betrekkingen, die zij had, waren er niet tegen om van alle zorg en verantwoordelijkheid ten haren opzichte ontslagen te worden. Zij ging dus voornamelijk met haar hart te rade, en dit deed haar spoedig de verdiensten van Herman waardeeren en zijne gevoelens beantwoorden.

Nadat Miller zijnen boekhouder genoegzaam omtrent alles ingelicht had, hing hij ook voor hem eene levendige schets op van zijne uitzichten op huiselijk geluk, die met de nauwkeurige beschrijving van het voorwerp zijner liefde besloten werd.

- Ziedaar, Johnson, eindigde hij, ziedaar dan eene schets van mijne plannen voor de toekomst. Alles zal gedurende mijne afwezigheid aan uwe zorg zijn toevertrouwd. Ik verlaat mij onbepaald op u, en verwijder mij gerust. Ik acht mij aan een luchtig bootje gelijk, dat vroolijk een kalmen, door heldere zonnestralen verlichten oceaan doorklieft; ik wil mijn geluk ongestoord genieten, en daarom zult gij ook niets van mij vernemen, alvorens ik terug ben.

Dit gesprek scheen op beide eenen zonderlingen indruk uit te oefenen, want Johnson vergat daarbij zijne gewone stilzwijgendheid, en Herman scheen in gedachten te verzinken. Een herhaald: ‘God zegene u!’ vloeide over de lippen van den goeden boekhouder, terwijl zijn patroon, getroffen en sprakeloos, de hand drukte van zijn eerlijken gevolmachtigde. Eindelijk verlieten zij elkander, de een om met verdubbelden ijver

[p. 147]

de zaken van het kantoor te behartigen, de ander om een pleiziertochtje naar het vaste land te doen, en daar vrij van zorgen de vreugde des levens te smaken.

Het was een schoone Meidag in het jaar 18**, toen Herman met Bertha, zijne jeugdige gade, te Parijs aankwam, de gewone verzamelplaats van zoovele Engelsche reizigers. Herman was een opmerkelijk voorbeeld van iemand, die standvastig zijne neigingen vermag te onderdrukken, zoo lang zijne omstandigheden hem de involging daarvan ontzeggen, terwijl hij zich later, begunstigd door de fortuin, in ruime mate de genietingen der wereld veroorlooft. Boven alles verheugde hij zich in zijne gedane keuze; want dagelijks ontdekte hij nieuwe voortreffelijke eigenschappen in zijne gade, die even bevallig van persoon en innemend van manieren, als zacht van karakter was.

Op hunne reis door Frankrijk en Zwitserland vermeden zij aanvankelijk, gelijk de meeste jonggehuwde lieden, het gezelschap van anderen; maar eindelijk maakten zij te Geneve kennis met zekere mevrouw Von Roden, die in het gezelschap van hare twee dochters reisde. Zij vertrokken te zamen naar Milaan, en ontmoetten daar den echtgenoot van mevrouw Von Roden, een aanzienlijk Duitscher, en toen de nieuwe vrienden van elkander scheidden, beloofde Miller, alvorens naar Engeland terug te keeren, een bezoek op het kasteel Roden, in de nabijheid van Presburg, te zullen afleggen; zeer tot genoegen van Bertha, die hoogen prijs had leeren stellen op den omgang met de familie Von Roden. Onder het voortzetten van den tocht, sprak het jonge paar dan ook dikwijls over de genoegens, die hun daar stonden te wachten, tot dat zij in Venetië door nieuwe genietingen werden afgeleid.

- Laat ons eene poos in dit aardscheparadijs vertoeven, sprak Bertha, en hier de schoone genotrijke uren herdenken, die wij reeds gesmaakt hebben.

Reeds dienzelfden avond verraste de opkomende maan het gelukkige paar op een balkon van een van die prachtige paleizen die op het water schijnen te drijven; het onbeschrijfelijk schoone tooneel was geheel in overeenstemming met hunne inwendige gewaarwordingen. In zoete weelde en rust genoot Herman met zijne gade al het betooverende van zijnen tegenwoordigen toestand, die zooscherp afstak bij de zorgen en ontberingen, welke zijn vroegeren levensweg gekenmerkt hadden.

De twee volgende dagen waren gewijd aan de bezichtiging van de merkwaardigheden der stad, en des avonds namen zij deel aan de gondelvaart. Een dag later ontving Bertha brieven van mevrouw Von Roden en hare dochters, terwijl Herman was uitgegaan, om in een hem aangewezen koffiehuis de lang te vergeefs gezochte Engelsche dagbladen te lezen. Haastig doorliep hij het eene blad na het andere, tot dat hij eindelijk met ontzetting op zijn eigen naam bleef staren, die op de lijst der bankbreukigen vermeld stond. In het eerste oogenblik stolde hem het bloed in de aderen, en zijne pols scheen stil te staan; in het volgende was het hem alsof een duister floers zijne oogen bedekte; eindelijk stond hij op, deed zich geweld aan, en stapte een paar malen op en neder, tot dat hij weder voor het noodlottig nieuwsblad zat, en andermaal de oogen op de vreeselijke aankondiging liet vallen. Op welk eene wijze hij zijn hotel weder bereikte, zou hij moeielijk hebben kunnen verklaren. Toen hij de kamer binnentrad waarin hij Bertha had achtergelaten, vond hij die ledig; hij waggelde naar eene zitbank, en viel er, uitgeput door zielsfoltering, op neder. Een oogenblik later kwam zijne gade terug met een tuil frissche bloemen in de hand, terwijl zij eene vroolijke melodie neuriede; de kamer inkomende, nam zij een brief van de tafel en plaatste zich daarmede achteloos, zonder op de verandering in het gelaat haars echtgenoots te letten, aan zijne zijde. Die brief behelsde eene herhaalde, doch meer dringende uitnoodiging van de bewoners van het kasteel Roden, om spoedig derwaarts te komen, ten einde een verjaarfeest te helpen vieren.

- Welnu, gij moet er heengaan, sprak Herman, op een toon, die maar al te zeer zijne aandoening verried, zoodat Bertha, hierdoor opmerkzaam gemaakt, plotseling opstond, en hem aanziende, uitriep: ‘Om 's hemels wil! Herman, wat deert u?’

- Mij? niets, volstrekt niets, zeide deze, ofschoon hij ter nauwernood in staat was eenige afgebrokene woorden te stamelen. Gij moet haar schrijven spoedig schrijven, lieve Bertha, en gij moet er heengaan. Waar toch zoudt gij elders heen? - God, God!

- Herman! dierbare Herman, zeg mij, wat deert u? riep Bertha andermaal in doodelijken angst uit; doch reeds hoorde de ongelukkige hare stem niet meer. Hij lag buiten kennis.

Wie zal het wagen de droefheid der liefhebbende vrouw te beschrijven? Onmiddellijk werd er geneeskundige hulp ingeroepen, doch zonder baat, althans voor het oogenblik; want toen de nacht inviel, lag Herman in eene ijlende koorts, die aan waanzinnigheid grensde.

Nu eerst bleek het, hoe innig Bertha aan hem gehecht was; de liefde schonk haar onuitputtelijke kracht, en dag en nacht zat zij als de trouwste waakster aan de sponde van den lijder. In de stille uren van den nacht luisterde zij naar de wartaal en de klanken zonder samenhang, die Herman sprak, ofschoon zij er niets van begreep, en de meeste namen die hij noemde haar geheel onbekend waren. Smeekte eene goedhartige dienstbode haar soms om eenige oogenblikken rust te nemen, dan riep zij op bijna wanhopigen toon: ‘O neen! hier aan zijne zijde kan ik sterven, maar hem te verlaten, zou mij onmogelijk zijn!’

Zoo gingen dagen achtereen voorbij. Haar slapeloos oog was op zijne verwilderde trekken gevestigd, en met eigen hand diende zij hem de voorgeschrevene geneesmiddelen toe: aan zijne zijde te waken en te bidden was haar eenig verlangen. Eindelijk naderde de crisis; Herman lag in eenen diepen slaap. Alles hing van den afloop van dien slaap af. Bertha knielde bij zijne legerstede, en hield haren adem in, uit vrees van hem wakker te maken. Zoo verliepen er drie uren, en nog altijd sliep hij; echter was die slaap kalm, en een weldadig zweet parelde op zijn voorhoofd, terwijl zijne ademhaling rustig en onbelemmerd was. De hoop herleefde in Bertha's ziel; zij voelde de nabijheid van haren goeden engel, en elke klokslag, die weder het verloop van een uur aankondigde, schonk haar nieuwen moed. Eindelijk ontwaakte de kranke, kalm en rustig; het was

[p. 148]

als of hem een sluier van voor de oogen werd weggenomen, en het eerste voorwerp waarop zijn blik rustte, was het gelaat zijner knielende gade.

‘Zijt gij daar, lieve Bertha?’ sprak hij, met eene zwakke, maar heldere stem. Ach, die woorden klonken haar in de ooren als de harmonische tonen der gezaligden; maar elke gewaarwording van vreugd onderdrukkende, bukte zij zich over zijn hoofdpeluw, en een kus op zijn voorhoofd drukkende, stamelde zij fluisterend: ‘O God! ik dank u!’

- Heb ik lang geslapen? vroeg Herman verder. Laat mij dan spoedig opstaan, want ik voel mij thans weder volkomen wel.

Maar zijne zwakke leden ontzeiden hem den dienst, en weldra herinnerde hij zich ook weder de aanleidende oorzaak van zijne ziekte; maar Bertha verzocht hem vooralsnog het stilzwijgen te bewaren en zich rustig te houden.

- O neen, hernam Herman; ik moet spreken! Het zwijgen was juist de oorzaak mijner ziekte. Bertha, gij weet het nog niet, maar ons geheele vermogen is verloren; armoede, ja nijpend gebrek misschien staat ons te wachten!

- Spreek van geene armoede of gebrek, Herman, hernam zij, zoo lang gij mij bemint; deel mij gerust alles mede, en vrees nergens voor; met u kan ik alles dragen.

Nu eerst vernam Bertha de reden van zijne plotselinge ongesteldheid; zij begreep terstond dat hij een hart noodig had, om het zijne uit te storten, en toch beefde zij bij hetgeen zij hoorde. ‘Ga niet voort, Herman, riep zij eindelijk uit; om 's hemels wil, ga niet voort. Ik heb alles begrepen, maar luister naar mij, Herman.’

Deze aansporing was overbodig; zijne oogen waren op de hare gevestigd, zijn oor hing aan hare lippen; niets ontging hem, want ook de geringste plooi in haar gelaat sloeg hij aandachtig gade. Was de beoefening der zielkunde eenmaal zijne grootste uitspanning geweest, thans boezemde de uitwerking, die de noodlottige tijding op zijne vrouw had, hem de levendigste belangstelling in. Op kalmen, bemoedigenden toon herhaalde zij, dat zij met hem armoede en ellende wilde deelen, en herinnerde hem tevens de onstoffelijke zegeningen, in welke zij zich mochten verheugen, en waarin toch alleen het ware geluk gelegen was. ‘Een ding slechts bevreemdt en smart mij,’ ging zij voort; ‘gij zegt namelijk, zoo spoedig mogelijk naar Engeland te moeten vertrekken, en dat wel alleen. Maar waarom alleen? Waarom zou ik u niet vergezellen?’

- Uw toestand verbiedt het u, hernam hij, en daarenboven kan ik alleen de reis veel spoediger volbrengen.

- Welaan, ik onderwerp mij, gaf Bertha, zijne hand drukkende, ten antwoord; zoo lang gij wilt dat ik blijf, zal ik blijven; verlangt gij dat ik kom, dan kom ik. Mijne grootste vreugd zal het steeds zijn uwen wil te doen. Laat ons thans echter eenige rust nemen en morgen verder onze plannen voor de toekomst bespreken.

(Wordt voortgezet.)