De Vlaamsche School. Jaargang 21

XIV^e Nederlandsch taal- en letterkundig congres te Maastricht.

Zooals men weet, moest volgens beslissing van het xiii^e congres (zie 1873, blz. 166), de xiv^e vergadering te Leiden worden gehouden. Zulks had geene plaats en zoo kwam het, dat Maas tricht, op Maandag 23 Augustus de leden van het xiv^e congres mocht ontvangen. In de spoorwegstatie werden zij opgewacht door de regelingscommissie en door den heer Franquinet verwelkomd, waarna de stoet zich begaf naar het fraai versierde stadhuis. Hier werden zij door burgemeester en wethouders opgewacht en hartelijk toegesproken door den heer burgemeester. De Gentsche hoogleeraar Heremans deed uitschijnen, hoe het congres, te Leiden verlaten, te Maastricht ontvangen was.

Het congres, zegde hij, had wel niet, zooals Klaasje Zevenster, zeven voogden, maar het had toch beschermers, die zich er over ontfermden, zoodra de vorigen zich terugtrokken. Hij herinnerde, dat Maastricht reeds in het vroegste tijdperk der Nederlandsche letteren aanspraak mocht maken op den eerenaam, eene geletterde stad te zijn, als de plaats waar een Hendrik Van Veldeke zijne St-Servaas-legen de ter eere van Maastrichts beschermheilige vervaardigde. Thans had een engel zich over 't congres komen ontfermen, toen Leiden het verstiet, en die engel was de engel van Maastricht de schildhouder van 't wapen der stad), die de leden onder zijn vleugelen vergaderde. Reeds thans hebben wij ondervonden, dat de zilveren ster ('t wapen der stad) een gelukster is, die ons naar eene gelukkige haven leidde.

Desiré Delcroix dankte het Maastrichtsche stadsbestuur, uit naam der Belgische regeering, voor de gulle ontvangst en sprak den wensch uit, dat het congres goede vruchten dragen mocht. De heer de Jonge van Ellemeet stemde in met dezen wensch, en gaf daarbij, in welsprekende taal en na de hooge roeping der congressen te hebben doen uitschijnen, de verwachting te kennen, dat dit congres den band weer nauwer zou toehalen, die de letterkundigen uit Noord- en Zuid-Nederland vereenigt. De heer de Jonge van Ellemeet had blijkbaar in woorden gebracht wat in de harten van alle aanwezigen lag, want zijne krachtige taal werd daverend toegejuicht. De Nederlandsche regeering was vertegenwoordigd door den heer van Vollenhoven.

Vervolgens werd namens het gemeentebestuur de eerewijn aangeboden en voerde het zanggezelschap Polyhymnia eene cantate uit; des avonds woonden de congresleden een concert en hofbal bij in het Park, gegeven door de koninklijke Harmonie, onder medewerking van de Société chorale.

Dinsdag, 24 Augustus.

Dezen dag, vingen de werkzaamheden aan met eene algemeene vergadering in het stadhuis. De heer Franquinet hield de openingsrede en wees er op, dat Maastricht, dat Limburg, hoezeer ook door vreemden invloed geslingerd, nog altijd Nederlandsch en er trotsch op is Nederlandsch te zijn. De dialecten van Limburg mogen den Noordnederlander niet zoo algemeen bekend zijn - de grondtoon van alle is dezelfde als die der algemeene moedertaal. Hier zong Hendrik Van Veldeke

[p. 130]

en vele anderen; hier verkondigen gebouwen en schilderijen, gedenkteekenen en tapijten den lof van Neerlands kunst en wetenschap uit vroeger en later eeuwen. Spreker maakte de opmerking, dat het congres zoo min een staatkundig als een godsdienstig karakter had. Rond de vaan, zeide hij, die de letterkundige congressen dragen moeten en dragen zullen, kunnen alle Nederlanders, van Noord of Zuid, tot welke staatspartij of kerkelijke gezindheid zij behooren, gerustelijk en in vertrouwen zich scharen. Het congres is, wat het blijven moet, een vaderlandsch congres.

Tusschen de ingekomene stukken, waarvan aan de vergadering kennis gegeven werd, bevonden zich brieven van koning Willem III, van koning Leopold II, van prins Frederik der Nederlanden, van den prins van Oranje, van den graaf van Vlaanderen, van prins Alexander der Nederlanden, van den president der Transvaalsche republiek, van de Nederlandsche en Belgische ministers van binnenlandsche zaken, van den Nederlandschen minister van buitenlandsche zaken enz.

In eenen brief aan het congres verklaarde de heer Dercksen, van Leiden, niet als gast te kunnen verschijnen, waar hij gehoopt had gastheer te kunnen wezen.

Verder waren ingekomen: een verslag van M.H. Van Lee, van Brussel, over het op te richten gedenkteeken voor Kiliaan, en een verslag van J.A. Torfs, van Leuven, over 't onderwijs en de tucht in verbeterhuizen; van den heer Crets, van Hasselt, een gedicht, ter lezing neergelegd; van den heer Altorffer, van Middelburg, een gedicht, getiteld: Op Overduin; van den heer Conrads, van Goes, een exemplaar van zijnen roman: Uit het jonge leven.

De bureelen werden samengesteld als volgt: Eerevoorzitters: de heeren Kuypers, gouverneur van Limburg en Pijls, burgemeester van Maastricht.

Voorzitter der algemeene vergadering: Franquinet; ondervoorzitters: N. Beets en J. Heremans, Nolet de Brouwere van Steeland en W. Everts; secretarissen: J. Verdam, A.J. Cosyn, J.G. De Sain en Suringar.

Eerste afdeeling. Voorzitter: Kern; ondervoorzitters: Hasebroek en Ecrevisse; secretarissen: Ten Brink en Van der Cruyssen.

Tweede afdeeling. Voorzitter: Beijnen; ondervoorzitters: Van der Auwera en Van Vloten; secretarissen: Fredericq en Hassols.

Derde afdeeling. Voorzitter: de Geyter; ondervoorzitters: Nijhoff en Peter Benoit; secretarissen: Van Driessche en Gram.

Hiermede liep de eerste algemeene vergadering af en vereenigden de leden zich in de afdeelingen.

Eerste afdeeling. De eerste spreker, was de eerw. Jos. Habets, Van Berg-Terblijt, die namelijk handelde over het Limburgsche taaleigen en de voortbrengselen van het Maaslandsche taalgebied in de middeleeuwen. Omtrent dit laatste, gewaagde spreker van Hendrik Van Veldeke (xii^e eeuw), die de legende van den H. Servaas bezong en zich als vertaler van de Aeneis deed kennen; van Henrik (xiii^e eeuw), die den roman der kinderen van Limburg dichtte, - ten onrechte aan Van Aken van Brussel toegeschreven; een passiespel, 't oudste in de taal dezer streek, en enkele kleine stukken, als bijbelsche berijmingen. De Nederlandsche taal schijnt in het hertogdom Limburg in de rechtszaken in de plaats van 't Latijn getreden te zijn omstreeks de xiv^e eeuw. 't Oudste is eene kaart van Maastricht en stukken over 't klooster Thornen 't klooster Susteren. De stukken zijn of oorspronkelijk of 't zijn vertalingen, maar hebben blijkbaar in dien vorm dienst gedaan. De schepenbrieven schijnen 't eerst in 1353 en later in de landtaal geschreven te zijn, alleen te Maastricht in 1404.

Prof. Heremans meende bij voornoemde werken ook een leven van Jezus te moeten noemen, vroeger te Sint-Truiden in een klooster gevonden; maar de heer Habets hield dit werk voor Brabantsch.

Nadat Kern en Heremans over sommige taalpunten hadden gesproken, hield van Vloten eene hoogst belangrijke lezing over Hendrik Van Veldeke, die het leven van den H. Servaas berijmde voor Agnes, de burchtvrouw op 't slot, waar later Van Loon, de gemaal der rampspoedige Ada, gezeteld had.

T.H. De Beer, uit Goes, hield eene redevoering over de middelmatigheid van de meeste hedendaagsche romans, die, zeide hij, gemaakt en uitgeleurd worden als gewoon winkelgoed. Hij wees op het treurig verschijnsel, dat de schrijvers zelven niet lezen. De roman moet een kunstwerk zijn, of 't is niets; er is geene plaats in eene goede en gezonde letterkunde voor romantisch ingekleede preken en romantisch ingekleede gazetartikels. De tendenz-roman, dat is de roman, met geen ander doel geschreven dan om een bepaald denkbeeld ingang te doen vinden, is geen kunstwerk en verdient geene plaats onder de verdienstelijke werken. Dat die werken en vele ziekelijke en hoogst middelmatige boeken geschreven worden, vindt zijnen oorsprong in den honger der schrijvers en in den speculatiegeest der uitgevers. Men hebbe medelijden met die schrijvers, maar schenke hun niet het loon der kunst, de hulde eener dankbare vereering. Dat ze gelezen, dat ze gekocht worden is grootendeels te wijten aan de medeplichtigheid der boekbeoordeelaars, die geheel onverdienstelijke werken ophemelen en aanprijzen en zoo den smaak van het pukliek helpen bederven. Nadat over dit onderwerp nog eenige opmerkingen waren gemaakt door Kern, Beets en Alberdingk Thijm, werd de zitting gesloten.

Tweede afdeeling. Hier traden als sprekers op: Vorsterman Van Oyen, die handelde over de zegelkunde als hulpbron bij het beoefenen der geschiedenis en den wensch uitsprak, dat ieder van de aanwezigen werkzaam zou wezen in zijne omgeving, ten einde het beoefenen der zegelkunde uit te breiden; Beijnen, door wien werd gewezen op de aanstaande 300^ste verjaring der Pacificatie van Gent en die de verwachting te kennen gaf, dat deze verjaring in Holland en België met luister zou worden gevierd; P. Fredericq en dr. Brill namen het woord, om den heer Beijne te ondersteunen; de heer Hamelberg uit Arnhem sprak over het Nederlandsch in den Oranje-Vrijstaat en wenschte dat men zooveel mogelijk de betrekkingen met de Zuid-Afrikaansche-Republiek onderhoude en, zoo dit mo-

[p. 131]

gelijk is, nieuwe aanknoope. Daarna werd de zitting gesloten.

Derde afdeeling. De heer Gram hield eene redevoering over de regeling van het vertaalrecht, en deed onder andere opmerken, dat hoe moeielijker het gaan zal een werk te vertalen, hoe nauwlettender men zal toezien wat men vertaalt, en hoe minder kaf er onder 't koren zal komen, terwijl thans de schrijvers niet gewaarborgd zijn. Spreker stelde voor, dat het congres zich zou wenden tot het staatsbestuur, ten einde aan te dringen op het sluiten van een verdrag.

De heer Martinus Nijhoff gaf de vrees te kennen, dat, met het stelsel van den heer Gram, het publiek beroofd zou blijven van de vertaling van vele goede romans, eene vrees die niet gedeeld werd door Gram, voor wien het belangrijkste punt overigens was, dat aan de schrijvers hun eigendomsrecht werd gewaarborgd.

Professor Van Driessche deed opmerken, dat Vlaamsche tooneelstukken in Holland worden vertoond, zonder toelating van de schrijvers, wien men daar voor geen schrijversrecht betaalt.

Het voorstel van den heer Gram werd verzonden naar de algemeene vergadering.

De heer Jacobson, van 's-Gravenhage, sprak over de tooneelkritiek en het slecht opvoeren van stukken; hij wees als navolgenswaardig voorbeeld op de Fransche tooneelspelers, die, in nauwe overeenstemming met den schrijver, het stuk lezen, de rollen verdeelen, aanmerkingen maken en het geheel met zorg in elkander zetten, terwijl zij een stuk soms een vijftigtal keeren repeteeren; dat alles, zeide spreker, ontbreekt bij ons, en daardoor wordt het werk der schrijvers niet naar waarheid en naar eisch voorgedragen en spelen ook de tooneelisten niet goed. Na eenige opmerkingen van de heeren Van Driessche en Gram over dezelfde punten, werd de zitting gesloten.

Algemene vergadering. De eerste mededeeling betrof de regeling van het vertaalrecht (zie 3^e afdeeling); het Nederlandsche staatsbestuur brengt daarover eene wet in gereedheid.

Verslag over het onderwijs in de verbeterhuizen. Daaruit blijkt, dat op de inrichtingen, waar Walen en Vlamingen onderwezen worden, in beide talen onderwijs wordt gegeven.

Overeenkomstig het verslag betreffende het gedenkteeken ter eere van Kiliaan, waarvan de oprichting op het Antwerpsch congres werd voorgesteld door den heer advocaat L. Jottrand, vader, wordt het bureel van het congres gemachtigd, den steun van het Hollandsche en Belgische staatsbestuur daartoe in te roepen.

De heer Piccardt, van Goes, hield eene warme en zeer toegejuichte lofrede op wijlen Anton Bergmann, van Lier. (Zie onzen jaargang 1874, blz. 26.)

De heer Donkersloot, uit Dordrecht, wees op de noodzakelijkheid van ernstig te werken tot verbetering van het straatgezang, welk een waren invloed op de volkszeden uitoefent.

Achtereenvolgens hielden de heeren Beckering Vinckers en Nanninga Uiterdijk, beide uit Kampen, eene redevoering ten bewijze van de onechtheid van zeker werk, geheeten Oera Linda Bok, en waarvan werd beweerd dat het zou geschreven zijn in de achtste eeuw. Hiermede was de vergadering afgeloopen.

Ten 7 ure 's avonds had eene tooneelvoorstelling plaats, door de maatschappij De ware vrienden, van Hasselt.

(W. voortgezet.)