De Vlaamsche School. Jaargang 19

[p. 145]

XIII^e Nederlandsch taal- en letterkundig congres te Antwerpen.
(Vervolg van bladz. 125.)

Algemeene vergadering. De heer Heremans, voorzitter, opent de zitting ten 2 1/2 ure; hij deelt mede, dat de regelings-commissie, aan wie het voorstel van den heer Van Helten: om in het vervolg de congressen te houden in de laatste of voorlaatste week der maand Augustus, is ter hand gesteld, van oordeel is, dat de bepaling van tijd dient overgelaten te worden aan de inrichtings-commissiën. Dan komt in behandeling: Verslag omtrent het gebruik der Nederlandsche taal in Belgiëdoor 's lands regeering; door de gewestelijke en plaatselijke besturen; - in de rechtspleging; - in vereenigingen van kunsten, wetenschappen, handel, nijverheid, enz; - in kerk en school; - in de dagbladen; - in den huiselijken kring en in den dagelijkschen omgang van de verschillende klassen der samenleving.

De heer A. De Pooter vraagt inlichtingen, maar aangezien er geen verslag is wordt er verzonden naar eene andere zitting. De heer De Beucker vraagt en bekomt het woord over het tweede punt der dagorde en dat, voorkomende onder letter h): Wensch uitgedrukt aan den minister van justitie te Brussel, dat de bezwaren, welke in België in de rechtspleging bestaan wat het gebruik der Nederlandsche taal betreft, zooveel mogelijk worden opgeheven. Twee punten, voor onze congressen, zegt spreker, van het grootste belang zijn. Hij zegt niet te kunnen nalaten, zijn spijt uit te drukken dat de koning aan het bestuur van het congres, dat hem, bij een in de Nederlandsche taal geschreven brief, verzocht had, een bezoek aan de vergaderingen te brengen, een in de Fransche taal opgesteld antwoord heeft doen toekomen. Hij denkt dat het de plicht is van de Vlamingen, onbewimpeld aan den vorst te laten weten, dat ons dat niet bevalt; er is niets nadeeliger dan vleierij; hij zou zeggen: Sire, dat hadden wij van U niet verwacht. Verder toont de heer De Beucker aan hoe vernederend de toestand der Vlamingen is tegenover de Walen, die, zonder het Vlaamsch, de taal der groote meerderheid van het land, elk ambt, zelfs dat van minister, kunnen bekleeden. Alle opvolgende ministeriën, liberale of conservatieve, hebben de Vlaamsche taal en den Vlaming onderdrukt, en dat dient een einde te nemen. De opvoeding van de laagste tot de hoogste standen is geheel verbasterd. Spreker herinnert zijn vroeger te Gent besproken onderwerp: de stichting eener Vlaamsche staats-tuinbouwschool, omdat men in de tegenwoordig bestaande scholen slechts onderwijs kan genieten na alvorens de Fransche taal machtig te zijn. Noch de liberale minister Van den Peereboom, noch de katholieke Kervijn van Lettenhove, hebben ons recht laten wedervaren. De heer De Beucker besluit zijne rede met voor te stellen, de vergadering den wensch te doen uitdrukken, ‘dat de koning in het vervolg in de Vlaamsche taal zal antwoorden op de uitnoodigingen en brieven, welke Z.M. door Vlaamsche onderdanen, in hunne taal geschreven, zullen worden toegezonden.’ Spreker, die verschillende malen luidruchtig was toegejuicht, vond bij sommigen afkeuring.

De heer de Jonge van Ellemeet zeide te gelooven, dat de uitstekende landbouwkundige onbekend was met België's geschiedenis. Ik, zoo vervolgde de spreker, heb in 1830 als vrijwilliger de wapens opgenomen tegen België en denk goed te hebben gehandeld, gezien de omstandigheden, die thans reeds van voor 43 laren dagteekenen. België had destijds grieven tegen Holland en zijn staatsbestuur en welke was eene der bijzonderste? De Belgen beklaagden zich vooral, zich van de Vlaamsche taal te moeten bedienen! Welnu, vandaag bij het beginnen van dit taal- en letterkundig congres, wij die van Holland komen, wij zouden hier geroepen zijn, volgens den heer De Beucker, om de critiek te maken over den vorm van eenen brief van Z.M. den koning der Belgen? Neen, dat nooit! Herinneren wij ons liever, wat de voorzitter der regelings-commissie, de heer Van Beers, ons dezen morgen zeide bij de opening van het congres. Hij heeft ons in welsprekende bewoordingen doen zien, wat een aanhoudende en onwrikbare ijver vermag, om de meeste moeielijkheden te boven te komen; hij heeft ons een bewijs geleverd, met ons dit grootsch gebouw te toonen, waar wij thans vergaderd zijn. Als er dus sprake is van ons aan te sluiten bij de gedachten van den heftigen spreker, ik herhaal het: neen, nooit! Beter ware het voor ons, Noord-Nederlanders, onmiddellijk ten onzent terug te keeren. (Toejuichingen.)

De heer A. De Pooter vroeg het woord om voor te stellen: aan den koning te laten weten, dat wij voortaan verlangen in onze taal geantwoord te worden. Deze woorden lokten goed- en afkeuring uit.

De Voorzitter verklaarde, dat elk voorstel, ingevolge het reglement van orde, schriftelijk moest worden ingediend, en aangezien dit hier niet was geschied, hij den heer De Pooter het woord ontnam.

Na eene vrij hevige woordenwisseling tusschen den Voorzitter en de heeren Schoiers, van Hall, Jottrand en Vuylsteke, verklaarde deze laatste dat de grondwettelijke vorst buiten aanmerking moest blijven en slechts de ministers verantwoordelijk moesten worden gesteld, waarop de heer De Beucker zeide, dat hij genoegen nemen zou, met het schrijven van eenen congresbrief aan den minister.

Hiertoe werd echter niet besloten; men besliste, bij opstaan en nederzitten, dat met de dagorde zou worden voortgegaan.

De heer Voorzitter gaf verslag over de: oprichting te Gent van een gedenkteeken voor J. Van Zevecote;⁽¹⁾ hij had met den schepen der werken te Gent gesproken en deze had hem beloofd voor de zaak te zullen zorgen.

De heer G.N. de Stoppelaar, van Middelburg, geeft verslag namens de uitvoerings-commissie van het xii^e congres over: Bewerking en uitgaaf van eenen historischen atlas der Nederlanden, voor schoolgebruik geschikt, en voorzien, als opheldering, van de onpartijdige aanhaling der voornaamste feiten, gebeurtenissen en staats-instellingen, zonder zich nochtans met waardeering of beoordeeling er van in te laten. Hij heeft een 100-tal afdrukken verzonden van de briefwisseling over

(1) Voorstel reeds op het xi^e congres te Leuven gedaan in 1869. Zie onzen jaargang 1869 bl. 167.

[p. 146]

dit punt, verschenen in de handelingen van het vorige congres. (Zie de Vlaamsche School, 1871, bl. 149.) De hoogleeraar Vreede, te Utrecht, heeft zich verder deze zaak met warmte blijven aantrekken. De heer P. Alberdingk Thijm, te Leuven, is met hem nader in briefwisseling getreden en heeft verklaard, zich geheel te kunnen vereenigen met de door den heer Vuylsteke in den tijd aangegeven kaartenverdeeling. Hierna heeft er zoowel mondeling als schriftelijk overleg plaats gehad met de heeren uitgevers J. Voltelen, te Arnhem, van Bakkenes, te Amsterdam en Hugo Suringar, te Leeuwarden. Er was verschil van gevoelen omtrent den te volgen leiddraad, waarvoor was aanbevolen Snellaerts Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. Sommigen gaven de voorkeur aan Witkamps geschiedenis der XVII Nederlanden. Vooral de uitgevers van dit laatste werk, de heeren van Bakkenes en C^o, die toch voornemens zijn daaraan eene kaartenverzameling toe te voegen, welke met eenige uitbreiding tot een afzonderlijken atlas zoude kunnen vereenigd worden. De heer Voltelen zou misschien reeds eene proefkaart op dit congres inzenden. De heer Suringar evenwel wenschte zich voorloopig liever te bepalen tot de uitgaaf van eenige afzonderlijke kaarten, en het daarop aanstippen van al wat in verband staat met de vroegere geschiedkundige, kerkelijke en andere indeelingen. Spreker twijfelde echter, of daarmede het beoogde doel, althans binnen een kort tijdsbestek, zou worden bereikt. Uit het programma der werkzaamheden is hem gebleken, dat dr. Huberts, te Zwolle, reeds zoo gunstig bekend door de vervaardiging van onderscheidene kaarten, voornemens is in de tweede afdeeling te spreken. Hij eindigde met namens de uitvoeringscommissie voor te stellen, de zaak in haar geheel te laten en in handen te stellen van den heer Huberts. Aangnomen.

Dan is aan de orde het verslag nopens de: Stichting van een algemeen Nederlandsch zangverbond. De heer de Stoppelaar, heeft aan het verlangen van het vorige congres trachten te voldoen, met in overleg te treden met het hoofdbestuur van het Nederlandsch nationaal zangersverbond, te Dortrecht. Het bestuur van gemeld verbond, staande onder bescherming van Z.M. Willem III, heeft ten gevolge der te Middelburg gevoerde beraadslaging, den 12ⁿ Januari jl. eene bijeenkomst gehouden, waarbij ook de heer Vuylsteke van Gent tegenwoordig was. De oprichting van een algemeen Nederlandsch zangverbond is alstoen ernstig besproken, zooals blijkt uit het verslag dier zitting. De wenschelijkheid van zoodanige stichting werd eenstemmig erkend, aan de mogelijkheid werd evenwel getwijfeld. De heer Vuylsteke vreesde, dat de Zuid-Nederlandsche liedertafels niet zouden toetreden, ten ware het de bedoeling was, muziekfeesten met gemengd koor op groote schaal in te richten, beurtelings in Noord- en Zuid-Nederland. Het ligt in den geest der Zuiderbroeders, om kampstrijden te houden, iets wat volstrekt niet de bedoeling van het Nederlandsch verbond is. Het beurtelings bijwonen van een zangersfeest zou ook vele geldelijke offers vorderen, wat voor de meeste leden bezwaren zou opleveren. Later is de verslaggever nog met den heer Vuylsteke in briefwisseling geweest, en hij verzoekt deze zijne denkwijze mede te deelen.

De heer J. Vuylsteke is ten volle overtuigd van het wenschelijke der oprichting van een verbond tot verbetering van het meerstemmig mannengezang, tot verheffing van voortbrengselen der nationale kunst en tot verbroedering der Noorden Zuid-Nederlandsche zangers. Maar het zal groote moeielijkheden opleveren om zoo iets tot stand te brengen; wijl, zooals men reeds in zijne afwezigheid verleden jaar te Middelburg heeft doen opmerken, in Noord-Nederland in de beschaafde standen het Duitsch en hier de Fransche taal de kroon spannen. Over een protest daartegen ingebracht, verklaart hij zulks ook te hebben opgemaakt uit de daartoe door hem geraadpleegde stukken.

De heer de Stoppelaar vraagt, of de heer Vuylsteke bij de Zuid-Nederlandsche kringen inlichtingen heeft ingewonnen, of zij zich zouden aansluiten bij het bestaande verbond. De heer Vuylsteke verklaart tot zijn leedwezen desaangaande niets te kunnen verzekeren. Wordt verzonden naar de 3^de afdeeling.

Nu volgt aan de orde: Verzoek tot de Noord-Nederlandsche regeering gericht, om de toegezegde regeling van het kopijrecht niet op de lange baan te schuiven, en kennisgeving aan het Zuid-Nederlandsch staatsbestuur om het kopijrecht in beide gewesten op eenparigen voet te regelen. Hierover moest verslag worden uitgebracht door den heer A.C. Kruseman, maar deze was niet aanwezig.

De Voorzitter zegt: dat op het vorig congres eene reeds vroeger benoemde commissie gemachtigd was geworden, om zich namens het congres te wenden tot de Nederlandsche regeering met het verzoek, om de de toegezegde regeling van het kopijrecht niet op de lange baan te schuiven en tevens het Zuid-Nederlandsch staatsbestuur in kennis te stellen met de belangen der letterkundigen en boekhandelaars, om het kopijrecht in beide gewesten op eenparigen voet te brengen. Hij zal het woord verleenen aan een der leden dier commissie. De heer G.M. de Stoppelaar antwoordt hierop dat de heer A.C. Kruseman, eerstgenoemde dier commissie, hem bij schrijven van 20 Juni jl. gemachtigd heeft om in haren naam uitstel te vragen, daar hare beraadslagingen nog tot geene gewenschte uitkomst schijnen te hebben geleid. Wordt verzonden naar het volgende congres.

De Voorzitter geeft verslag over de Pogingen bij de Belgische regeering aangewend, opdat ten minste bij eene van de rijks-hoogescholen een stoel worde opgericht, ter aanleering der Germaansche talen en letterkunde met bijzonderen terugblik op het Nederlandsch. Hij herinnert dat de heer J. Brouwers te Middelburg had verklaard, geen antwoord te hebben ontvangen; derhalve stelt de heer Heremans voor, namens dit congres met een beredeneerd verslag op nieuw bij den minister aan te dringen. Hoogleeraar Kern, van Leiden, stelt voor weg te laten: met bijzonderen terugblik op het Nederlandsch. Een en ander wordt aangenomen.

De heer N. Beets stelt als ordemotie voor, om tot de eigenlijke werkzaamheden over te gaan en het uitbrengen der verslagen tot eene andere algemeene vergadering te verschuiven; hetgeen met algemeene toejuichingen werd aangenomen.

[p. 147]

De klank der concertzaal waarin het congres zijne algemeene vergaderingen hield, liet zooveel te wenschen, dat men soms moeite had om de sprekers, op eenigen afstand van het spreekgestoelte te verstaan en de heer A. Bergmann zelfs het voorstel deed, van lokaal te veranderen, welk voorstel, bestreden door den heer D. Van Spilbeeck, gewezen werd van de hand. Daarentegen nam de vergadering het voorstel van den heer O. Perier aan, strekkende om in 't vervolg de verslagen over zaken, op vorige congressen onafgedaan gebleven, te doen drukken, ten einde den tijd te sparen die voor elk nieuw congres aan de voorlezing van die verslagen verloren gaat.

(Wordt voortgezet.)