De Vlaamsche School. Jaargang 19

Franciscus Luckx.

Hoewel men heden met onafgebroken zorgen opsporingen doet, om de namen en den levensloop onzer landgenooten, welke in wetenschappen en kunsten hebben uitgeblonken, aan de nakomelingschap over te dragen, blijven er nogtans velen vergeten, hetzij omdat zij zich in vreemde landen hadden nedergezet, hetzij omdat men omtrent hen geene genoegzame inlichtingen heeft kunnen inwinnen. Dit is de reden, waarom, naar ons weten, nergens van Franciscus Luckx werd gewag gemaakt. De vrienden en tijdgenooten dezes schilders zijn reeds voor een groot gedeelte verdwenen, en heden is het zeer moeielijk, zoo niet onmogelijk, het leven dezes kunstenaars te beschrijven. Ook is het slechts eene schets, welke wij willen geven, meenende dat het beter is, 't weinige, wat wij hebben kunnen verzamelen, te boeken, dan eenen zoo verdienstvollen kunstenaar geheel aan de vergetelheid over te laten.

Franciscus Luckx werd den 2ⁿ September 1802 te Mechelen geboren. Van zijne kindschheid af openbaarde zich in hem eene buitengewone neiging voor de teekenkunde. Hij begon met de lessen te volgen aan de Mechelsche academie, alwaar Joannes De Raedt, opperleeraar dezer inrichting, welhaast bemerkte met hoe grooten geest deze jongeling begaafd was, hem onder zijne bescherming nam en nooit naliet, hem op alle mogelijke wijzen aan te moedigen.

Later werd hij leerling van Franciscus Vervloet, die hem, naar Italië vertrekkende, aan zijnen broeder, Joannes Vervloet, toevertrouwde. Deze laatste bespeurde weldra de vlijt en den voortgang zijns leerlings en voorzag diens toekomstigen schildersroem.

Na eenige jaren vatte Luckx het voornemen op, zich naar Parijs te begeven. Dit baarde zijne bejaarde moeder veel droefheid. Hij weifelde; want hij beminde zijne moeder; maar - hij beminde ook de kunst! - Eindelijk verwierf hij hare toestemming; en de dag van zijn vertrek aangebroken zijnde, sprak zij haren zoon in dezer voege toe: ‘Welaan, gij wilt vertrekken! - waarschijnlijk zal ik u niet meer zien; - en niets blijft mij na u, mijn zoon, overig.’ De tranen vloeiden uit 's jongelings oogen; hij begaf zich naar zijne kamer en vervaardigde in slechts twee uren zijn eigen beeltenis, welke hij dan aan zijne mistroostige moeder overhandigde.

De voorzegging dezer brave vrouw werd eene droeve waarheid; gedurende de afwezigheid van haar kind werd haar den zoeten troost, eenmaal diens roem te mogen zien gloren, door eenen plotselijken dood ontnomen.

Steunende op zijne eigene krachten en niet wetende tot wien zich te wenden, kwam hij in Frankrijks hoofdstad aan. Verscheidene dagen had hij misnoegd derzelver straten doorloopen, toen hij bij toeval, een zeer schoon afbeeldsel van koning Karel X tentoongesteld zag. Na het geruimen tijd beschouwd te hebben, viel zijn blik op den daaronder geschreven naam des schilders en dadelijk nam hij het besluit dien meester te gaan bezoeken. In een der politiebureelen ontdekte hij zijne woning, snelde er heen en vroeg om den kunstenaar te spreken. Deze onthaalde Luckx vriendelijk en op zijn verzoek, hem als leerling te aanvaarden, antwoordde hij: ‘Ik neem geen leerlingen aan; maar uw open en goed Vlaamsch gelaat behaagt mij. Ik zal u aan eenen mijner vrienden aanbevelen, en gij zult bij die ruiling niets verliezen.’ Weinige dagen later was Luckx leerling van Kersain. Hij arbeidde dapper, en de opbrengst zijner tafereelen en schetsen verschafte hem een zeker welzijn.

Tot hiertoe had Luckx geene vaste keuze in de verschillende vakken van schildering gedaan. Hij had het binnengezichten-, het genre-, ja zelfs het historie-schilderen beproefd, toen Kersain hem, na een jaar, aanraadde van meester te veranderen, en hem toevertrouwde aan de bekwaamheid van Serrure, bij wien hij zijne studiën voltooide.

In 1830 in zijne geboortestad teruggekomen, schilderde hij daar verscheidene portretten, waaronder er zich bevinden welke door beroemde kunstenaars zouden kunnen benijd worden. Allen zijn treffend van gelijkenis en meesterlijk uitgevoerd. Omtrent 1832 ging hij zich te Brussel vestigen en verkoos eindelijk het vak, welk men gewoonlijk het genre-schilderen noemt, en waarin hij zoo uitmuntend gelukte. Zijn talent was weldra gekend en bracht hem verscheidene nuttige vrienden aan. Onder dezen telde men de heeren Dindal, senator, d^r. Trumper, gemeenteraadslid van Brussel, Th. Verhaegen, voorzitter der kamer van volksver-

[p. 33]

tegenwoordigers; met dezen laatste leefde hij in de innigste vertrouwelijkheid.

Luckx bewerkte zijne tafereelen met nauwgezetheid. Zij zijn vol fijnheid, schitterend van kleur en zeer gezocht. Men mag met recht zeggen, dat hij de genre-schildering veredelde; want hij wist aan zijne samenstellingen eene waardigheid te geven, welke men in dat vak niet altijd ontmoet.

Te bejammeren is het, dat wij al zijne werken niet kunnen aanwijzen en de museums en schilderijenverzamelingen niet kennen waar ze geplaatst zijn; zij zijn echter niet zeer talrijk, daar uit eene eigenhandige aanteekening van den schilder blijkt, dat hij in tien jaren maar 42 schilderijen uitvoerde. Wij laten hier volgen, wat wij daaromtrent hebben kunnen achterhalen.

1^o In de tentoonstelling, in 1830 te Brussel gehouden, bevond zich van hem eene groote schilderij, verbeeldende eene dier moordenaarsdaden, door de Turken in de Grieksche omwentelingen gedaan. Prins Willem van Oranje had het stuk voor 3000 gulden aangekocht, doch daar de Belgische omwenteling toen juist uitbarstte, werd er aan dien koop geen gevolg gegeven. Deze en een Les gevende Schoolmeester en Grootvaders geboortedag, benevens de 39 voltooide schetsen van al zijne overige tafereelen versieren heden de woning der achtbare jufvrouwen Luckx, te Mechelen. Voor het eerste bovengenoemd schilderstuk, zoo keurig van samenstelling, zoo krachtig van kleur, zoo ijselijk van waarheid, heeft onlangs een Amerikaansch liefhebber een hoogen prijs geboden, en voor de derde, bebekroond op de Brusselsche tentoonstelling van 1848, met het eermetaal der 2^e klasse, werd onlangs door het Belgische rijksmuseum eene milde som aangeboden, maar de jufvrouwen Luckx willen zich van dit stuk, zoo min als van de andere, ontdoen.

2^o In eene der tentoonstellingen zijner geboortestad zag men van Franciscus Luckx een tafereel, voorstellende een Grieksch krijgsman op zijn wapen rustende, en op den achtergrond eene vrouw met een jong kind. Deze schilderij werd aangekocht door de commissie en viel door het lot ten deel aan den beeldhouwer Tambuyzer.

3^o In het kabinet des konings van Beieren pronkt van Luckx een prachtig binnengezicht, welk tafereel in plaat uitgaat.

4^o In het museum van Mechelen vindt men van denzelfden schilder: een Biddende monik, en twee schetsen, waarvan de eene het binnengezicht eener landhoeve, en de andere eene episode uit de Grieksche geschiedenis voorstelt. Weinige maanden vóór zijn overlijden, had Luckx aan zijne geboortestad eene zijner schilderijen beloofd; doch zijn te vroege dood heeft hem belet, zijner belofte te kunnen voldoen.

5^o Drie tafereelen van Luckx versierden eertijds het schilderijenkabinet van den heer Gabriël de Lessert, te Parijs, en zijn in 1869 openbaar verkocht aan de volgende prijzen: Dominospelers, fr. 6000, aan den heer Say; het achtermiddageten, fr. 2700, aan den heer Wasseneer; een binnengezicht eener Vlaamsche herberg, fr. 3,800, aan den heer Auguiot.

6^o Eene uit het venster kijkende vrouw, een puik tafereel werd in de publieke verkooping bij den heer Van Becelaere, te Brussel, voor 2000 franken verkocht.

7^o De booswicht: aangekocht door eenen liefhebber van Rijssel, in de verkooping bij den heer Van den Berghe, te Brussel.

8^o Op 17 December 1872, in de veiling van den baron Van Brienen (zie blz. 8) golden twee binnengezichten, van Luckx, fr. 7150.

9^o In de veiling der verzameling R. Papin, te Parijs, op 29 Maart aanstaande, zal van Luckx te koop komen, een tafereel, een Koopman in vruchten en bloemen voorstellende. De koopman houdt een bloempot vast en biedt hem eener jonge jufvrouw aan die geld zoekt in hare beurs. Het tafereel is op hout geschilderd, 58 cent. hoog, 45 breed, en geteekend 1844.

10^o In de verzameling van wijlen den heer W.H. De Heus de Nijenrode, welke op 24 April aanstaande te Utrecht zal verkocht worden, treffen wij van Luckx de volgende schilderij aan: De vroolijke schoenmaker, op paneel, 52 cent. hoog en 42 breed.

Van de door Luckx vervaardigde portretten waarover wij hierboven spraken, zijn slechts de volgende door ons gekend: de heer en mejufvr. Vermeulen; mevr. de Bors; de heer Petrus de Meester-Backx; de eerw. heer Faijd'herbe, priester; mevr. Pouppez; de prins-aartsbisschop de Mean, voltooid na diens dood en in plaat uitgegeven; dit tafereel is te Luik in bezit der familie van den kerkvoogd; de familie des graven van Marnix; de generaal Capiaumont; dit laatste portret was op de Brusselsche tentoonstelling van 1848.

Van het leven des betreurden kunstenaars is, gelijk wij reeds gezegd hebben, te weinig bekend, om daarvan een lang omstandig verhaal te kunnen maken. Alleenlijk willen wij in weinige regelen zeggen hoe hij was als mensch, en dit weinige zal zijner nagedachtenis tot grooter eer verstrekken, dan eene door romantische avonturen opgesmukte levensgeschiedenis zou vermogen te doen.

Luckx was zachtmoedig, zedig, openhartig; zijne verhevene inborst maakte hem bij elk bemind; zijne liefdadigheid kende geene palen; voor zichzelven geene behoeften kennende, deelde hij altijd het grootste gedeelte der opbrengst zijner verkochte kunstwerken aan de armen uit, zoodat hij bij zijn overlijden niets dan eenige kostbare schilderijen aan zijne achtbare zusters achterliet.

Onpasselijk zijnde, zoo het schijnt, zou Luckx zijne gezondheid veronachtzaamd hebben, toen de cholera met haar verwoestenden adem, zijn kwijnend levenslicht voor goed kwam uitdooven. Hij stierf aan deze verschrikkelijke ziekte te Brussel, den 29ⁿ Juli 1849. Zijn lijkdienst geschiedde in S^te-Gudulakerk, en zijn stoffelijk overschot werd op het kerkhof van S^t Joost-ten-Noode aan de aarde toevertrouwd.

Mechelen.

C. Seffen.