De Vlaamsche School. Jaargang 17

[p. 12]

De eerste broek. - Herinneringen uit de kinderjaren - (Vervolg, zie blz. 1.)

III.

De vijfde geboortedag bracht hooge laarsjes meê, en de zesde voor den schoolplichtigen knaap de lange zwarte broek.

De witte broek werd, als zwembroek der oudste broeders, tot het eeuwig bad der reiniging gedoemd.

Ik kan niet zeggen dat zwart wel juist de passende schoolkleur zij; want krijt en schoolmuren zijn zonder uitzondering wit. - Hoewel ik intusschen, nu en dan, eens over de te vroeg geprezene en daarom miskende witte broek treurde, zoo leverde de zwarte toch ook onmiskenbare voordeelen op. Overigens zouden mijne tegenwerpingen toch weinig geholpen hebben; want mijne twee onkels legden slechts zwarte broeken voor de beenen der neefjes af.

Een reizende kleermaker, die van het huisgezin deel maakte, sloeg zijne werkplaats op in een zolderkamertje van het ouderlijk huis, en hermaakte naar de nieuwe mode de gegeven kleedingstukken op kleinere maat.

De afgelegde frakken der oomen leverden soms de zonderlingste problemas op.

Ten aanzien der gelapte deelen van de broek werden de slippen er meesttijds tot bedekking aangelaten.

Mijn oudste broeder, de botanist, droeg een dergelijken jas, waarvan alleen de mouwen eene passende verkorting hadden ondergaan. Met de botaniseerkas daarover zag hij er vrij koddig uit. En wanneer hij eens, beladen met plantsoorten, met eene enkele slip aan zijnen frak naar huis kwam (daar hij van achter op eenen wagen was geklommen, was de andere er door een der wielen afgetrokken) dan voelde ik veel lust om eens over dit ongeluk hartelijk te lachen, maar... ik dacht aan de gevolgen, en, ik bedwong mijn lachlust.

Wanneer ik nu nog, waarde lezer, de opgepoetste kinderwereld in hare nieuwe spannende kostuumkens aanzie, dan voel ik geenen nijd meer, maar ik bedank mijne moeder hartelijkomdat zij den kleermaker op het zolderkamertje immer aanbevool. ‘He, Jan, toch wijd genoeg, hoor je!’

Als ik voor de eerste maal met mijne zwarte broek aan naar de school trok, dan was ik waarlijk gelukkig als een koning, - want er waren ditmaal groote zakken in de broek.

Hoe weinig toch is er noodig om kinderen plezier aan te doen; hoeveel wordt daartoe niet in lateren leeftijd vereischt!

Helaas! ook hier, gelijk het menigmaal gaat, werd de overmaat van vreugde de overmaat van veel verdriet.

De zakken namelijk waren, zooals moeder zegde, hoofdzakelijk voor den zakdoek bestemd; echter bevond er zich natuurlijk meest van alles in, uitgenomen de zakdoek.

De broekzakken waren voor mij veel eerder de eenige plaats waar ik alles wat ik het mijne noemen mocht, verbergen kon. Een heel kraam allerhande, onder schoolknapen geldende voorwerpen vulden hunne holten. Rood en wit krijt voor decoratieschildering, griffels, scherven, nagels, steentjes, koordekens, en later een mes, dat waren de blijvende ingezetenen, en knikkers, drijftol en kaatsebal, al volgens 't seizoen.

Schoon zagen er aldus mijne zakken niet uit, daarin had moeder volkomen gelijk; ook hinderden zij mij somwijlen het voortgaan; of echter iets van haren ganschen inhoud kon gemist worden, dat is eene andere kwestie.

Hier moet ik nog nadenkend zuchten. - Gedurende de twaalf uren van den dag, vooral als het geen school was, stormden zóóveel bevelen mij naar den kop, dat, was 't onthouden moeilijk, het volbrengen bijna onmogelijk was. Had ik geenen zakdoek, dan was 't niet goed; stak ik hem boven op alles, dan was het: ‘Wat hebt ge de zakken weer vol!’ Tegenstrijdige bevelen maken echter dubbel verdrietig, en als ik eens in zulke stemming verkeerde, dat ik op misnoegden toon vroeg waarom ook die drommelsche zakdoek voor de broekzakken bestemd was, dan viel mij zeker geen vroolijk onthaal ten deel.

Doch dat was op verre na niet alles.

Bij de witte broek was er hoofdzakelijk kwestie van groene of bruine vlekken; bij hare opvolgsters daarentegen vooral van scheuren en gaten.

Gapende ondiepten met witten grond deden zich op de zwarte kleur bijzonder gauw opmerken. Ook hier waren de knieën de gevaarlijkste plaatsen, ofschoon ook andere niet verschoond bleven. Edoch, de overige gaatjes konden nog aan de nagels in de schoolbanken of zoo iets toegeschreven worden, terwijl de kniegaten daarentegen altijd op rekening van den dader werden gebracht.

In de school was stijgen een loffelijk iets, buiten de school echter eene oorzaak van eeuwigdurende berisping. - Ik voor mij kon waarlijk dat onderscheid maar niet begrijpen.

Waarom ook bestonden de boomen met hunne vruchten, als men er niet op klimmen mocht om ze te plukken? De vogelen vliegen er op, dacht ik, de eekhoorntjes en de katten klimmen er insgelijks op, en het ware toch zeker wel ongelukkig mochten wij menschen ons niet eens boven den grond verheffen!

Het is waar dat ik alzoo schrikkelijk veel broeken versleet; maar zie, ze waren ook altijd al uiterst verre gezet, eer ze op mij vervielen. Somwijlen kon mij bij het zien der groote scheuren zoo eene soort van huivering overvallen over de vergankelijkheid der aardsche dingen, vooral als ik mijne moeder, die ik oneindig lief had, soms tot in den nacht zag zitten naaien om die vergankelijkheid te bestrijden.

Vrijwillig deed ik dan de belofte nimmer meer te zullen klauteren. Doch, als het dan toch weder gebeurd was, en mijne broek weer scheuren en mijn persoontje weer slagen gekregen had, dan voelde ik de schuld niet in mij zelven, maar slechts een te onverzoenlijkeren haat tegen de broek.

't Was immers om harentwille dat ik bijna altijd met vader en moeder in moeilijkheid leefde.

[p. 13]

IV.

Wanneer ik zoo, bij 't rustig overpeizen van al deze voorvallen, dacht dat voor mij nu ‘de gelukkige broeklooze tijd’ voor altijd voorbij was, dan hadde ik soms droefgeestig kunnen worden.

Het ongeluk was groot, doch het moest nog grooter worden. - Voorloopig echter kwam een weldoende verkwikkingstijd.

Het zij dat mijn lot de familie bewoog, of dat men het als nutteloos aanzag mijne dagelijks sterker wordende beenen nog in zulke licht scheurbare broek te steken, kortom, ik kreeg met nieuwjaar van grootmoeder stof voor eene splinternieuwe broek.

Het was ditmaal een grauwbruin geweefsel, in Vlaanderen mollevel genaamd, zoo wat stijf en ruidig aan de beenen, maar daarom ook sterk als leder en voor gaten en vlekken als het ware ongenaakbaar.

Het ideaal van de broek scheen bereikt. Ja voor de grauwe theorie van de school is zulke grauwbruine mollevellen broek zeker wel het beste dat men kiezen kan.

De bekende kleermaker betrok zijn hoog verheven werkkamertje. Ik werd zorgvuldig de maat genomen, want... er was kwestie van eene nieuwe mollevellen broek.

Met den avond was het werk afgemaakt. Dewijl de goede kunstenaar ook aan mijn geheimen wensch, groote broekzakken te hebben, mildelijk had voldaan, zoo trok ik den volgenden Zondag, met de handen tot aan de ellebogen in de zakken, en fier als een pauw, den huize uit. Het streelde mijnen hoogmoed nu weder mij zoo aan den rossen Kobus te laten zien.

Daar wij geburenkinderen waren hadden we, ondanks vele vijandlijkheden, toch altijd weer eene soort van vriendschapsbetrekking aangeknoopt. Het gaat tusschen naburige groote mogendheden dan ook altijd zoo.

Nauwelijks echter had mij de rosse ontwaard, of hij draaide mij om en om. In éénen oogwenk had hij bemerkt dat de broek van achter zoowat trechtervormig uitstak, hij greep lachend het overtollige deel vast, en mij een paar malen heen en weer schuddend, vroeg hij op spotlachenden toon: ‘Is dat voor den zakdoek zóó gemaakt?’

Om het vooruitstekend gedeelte der achterbroek te onderdrukken zette ik mij blozend op eenen hoeksteen neder; doch niet zoodra stond ik weder op, of daar stelde zich de broek als een elastieken kaatsbal in haren spitsvorm terug. Er bleef mij dus niets anders te doen dan beschaamd en geërgerd naar huis te loopen. Kobus echter trok er spottend van door.

Te huis gekomen, kloeg ik wel is waar aan moeder mijnen nood, maar te vergeefs. - Daar ik het groot achterste van de broek toch in den spiegel niet zien kon, was ik ook al spoedig weder getroost.

Zoozeer ik mij in andere omstandigheden over het schoolgaan met de nieuwe broek blij had getoond, zoozeer sloop ik thans angstvallig langs de huizen heen. Alles ging wel tot de rosse verrader aankwam.

Snel was het nieuwsken van de achterbroek het gansche schoolplein door rondgeseind. In één oogenblik zag ik mij omringd door eene menigte spotvogels, door den rosse bij den broektip gegrepen, en onder schaterend gelach tot loopen gedwongen.

Ik sloeg met de vuisten om mij heen, zocht mij los te rukken, weende van spijt en knarsetandde van woede, tot eindelijk het naderen van den schoolmeester gelukkiglijk een einde aan dat leventje stelde.

Klappen of ‘overdragen,’ zooals men 't noemt, streed tegen het point d'honneur van de geheele school; daarom, alhoewel ik van inwendige gramschap mijne les niet kon opzeggen, en derhalve gestraft werd, toch bleef de gansche geschiedenis voor den meester geheim.

Edoch mijne kracht van wil duurde maar zoolang tot ik weder te huis kwam; daar brak ik in bitter weenen los. - Ware het daarbij maar gebleven!

Mijne moeder troostte mij liefdevol, zonder juist daarom het wegnemen van het kwaad te beloven. - Wanneer ik echter stoutmoedig verklaarde, dat ik die broek niet meer aandoen wilde, trad vader er tusschen en handelde als een conservatief in politiek, die wel iets toegeven wil, maar zich niets afdwingen laat.

V.

Na woedend huilen en vele gramme uitvallen tegen mijne onschuldige zusters, zette ik mij eindelijk half weenend in eenen hoek te pruilen.

Hoelang ik daar zoo gezeten, en hoeveel plannen ik intusschen al beraamd heb, weet ik niet meer. Doch een kind kan niet lang treuren; daarvoor is het te levenslustig van aard.

Men doet aan de kindsheid zoo vaak het verwijt vergeetachtig te zijn, en daarin toch bestaat juist haar geluk. In meer gevorderden leeftijd duurt de nawerking van een verdriet soms juist zóólang tot in deze verdrietelijke wereld er een tweede op volgt. Voor de kindsheid valt het daarentegen doorgaans zeer licht te vergeven en te vergeten.

Een warme straal der lentezonne trof mij en lokte mij naar buiten in de vrije lucht. Dat ik heenliep, zonder van den zonnestraal in mijn hart iets te laten bemerken, was een overblijfsel van mijnen trots, die mij duur moest te staan komen. - De rosse Kobus vond mij op straat, en de vrede was weldra geslo-

[p. 14]

ten. In plaats van te spotten gaf Kobus mij ditmaal raad om het kwaad te keer te gaan, en mij zoo gauw mogelijk van de gehate broek te ontdoen.

Op de verleidelijkste wijze van de wereld vertelde hij mij hoe hij het ook eens met zulk eene mismaakte broek had aan boord gelegd: Nevens de deur bij den smid had hij zich van achter tegen den grooten slijpsteen gesteld, terwijl buurmans Lowiezeken draaide, en weldra was er in de broek een groot gat ontstaan, schoon geslepen, juist als van 't zitten op de schoolbanken.

Kobus bood als slotsom van zijne vertelling aan om mij nu denzelfden dienst te bewijzen, en toch, zelfs de bemerking dat dit slijpen zoo aangenaam kittelde, niets was in staat om mij daartoe te overhalen.

Weldra kwamen wij dan ook op andere gedachten.

Nu was er kwestie het ijzeren hofhekken van Lowiezekens woning over te klauteren.

Spitsen in den vorm van pijlen bekroonden de ijzeren stangen. Gelukkig waren we aldra tot boven toe geklommen, hadden ons even gelukkig omgedraaid, de beenen over de spitsen langs den anderen kant gebracht, en nu bleef er niets meer over dan met een stouten zwaai naar beneden te springen.

Kobus gelukte er in. Wanneer ik echter hem naspringen wilde, had zich het teveel van mijne achterbroek ongelukkiglijk aan eenen der pijlpunten vastgehaakt: de broek scheurde, en - de sprong werd een val.

Ik lag duizelig op het gezicht, en als ik mij betastte waren mijne leden wel is waar nog geheel, maar de sterke broek was teenemaal gescheurd. Hadde ik mij eenen arm of een been gebroken, dan ja, zou men medelijden met mij gehad hebben; maar nu, nu had ik integendeel slechts straf te verwachten. - Het was een crimineel geval dat tot de juridictie van vader behoorde.

Kobus was weggeloopen. Ik stond tegen den muur geleund te overwegen wat er mij in dien neteligen toestand te doen bleef. Wegloopen, dit viel mij het eerst in, maar ik dacht aan 't wederkeeren... Kobus was ook eens wegens eene schoolstraffe weggeloopen, maar de boete was daardoor nog harder geworden.

Allerhande leugenvertelsels vlogen mij nu als muggenzwermen door den kop; doch ik wist op voorhand dat het bebrild oog mijns vaders al die nevelgedaanten der leugen aldra oplossen zou. Ach, het eenige wat goed en geraadzaam geweest ware, namelijk bij vader te gaan en hem met rouwig hart Pater, peccavi, te zeggen, dit viel mij niet in; eene bekentenis die overigens onder het trotsche menschengeslacht in 't algemeen nog al vrij zeldzaam is.

Een oogenblik wilde ik mij met stoutmoedigheid wapenen; doch ik kreeg de noodige wilskracht moeielijk bijeen.

Eindelijk als ik in mijne radeloosheid geene uitkomst meer zag, kreeg ik medelijden met mij zelven, en een stroom van tranen welde in mijne oogen op.

Nog stond ik daar, in weemoed met het hoofd tegen den muur geleund, als op eenmaal zich eene hand zachtjes op mijnen schouder legde, en een vriendelijk stemmeken fluisterde: ‘Kom, troost u, ik ga naald en draad halen en uwe broek naaien.’

Het was Lowiezeken van den smid, de vriendin van mijne zuster.

Ik weende nog harder om er niet beschaamd uit te zien. Lowiezeken was met éénen sprong in huis; en een straal van hoop kwam mij voor de oogen schemeren.

Tot nu toe had ik de meisjes veracht daar zij niet beminden wat wij beminnen, niet leerden wat wij leerden, niet konden wat wij konden.

Nu zou ik, zoo het in rijperen leeftijd geweest ware, kunnen leeren hebben, dat de vrouwen reddende engelen van 't mededoogen zijn.

Met kunstvaardige hand en groote steken waren de gaten weldra toegestopt.

(Wordt voortgezet.)

A.-J. Cosyn.