De Vlaamsche School. Jaargang 16

[p. 106]

Koninglyke maetschappy ter aenmoediging der schoone konsten Antwerpen.
negentiende driejarige tentoonstelling 1870

teekening van het diploma der maatschapppij, door f. durlet.

Op Zondag 14 Augustus had de opening der tentoonstelling plaats. Zij bevat 1123 stukken, waarvan wij zooveel mogelijk de bijzonderste zullen aanteekenen. Zooals naar gewoonte werd op den dag der opening den uitslag bekend gemaakt der prijskampen, door de maatschappij uitgeschreven en waarvan wij het programma in 1869, bladz. 103, hebben medegedeeld.

Voor de beeldhouwkunde had men de volgende prijsvraag gesteld: Christus aan den pilaar voor de geeseling. Buiten een eeremetaal was uitgeloofd een geldprijs van 600 fr. De maatschappij stelde zich daarenboven voor, het stuk in marmer, in brons of in steen te doen uitvoeren, indien de jury het daartoe waardig oordeelde.

Twaalf mededingers hebben werken ingezonden; rechters waren: de heeren J. Ducaju, J. De Braekeleer, Jos. Geefs, van Antwerpen; Fraikin, Simonis en Jehotte, van Brussel; De Vigne-Quyo, van Gent; Tuerlinckx van Mechelen; B. Buckens, van Luik.

De prijs werd toegekend aan C.-A. Des enfans, van Jennape, en een bij-prijs verleend aan het stuk n^r 4 vervaardigd.

Klassieke bouwkunde. - De prijsvraag was: Eene spoorwegstatie voor reizigers in eene stad van 150,000 inwoners. Prijs als voor de beeldhouwkunde.

Veertien mededingers; rechters waren: P. Dens, E. Gife, en J. Schadde, van Antwerpen; A. Balat, G. De Man, Pauli, Remond van Luik; De Curté Payen en Croquison, stadsbouwmeester van Kortrijk, bijgevoegd rechter. De prijs werd toegekend aan L. Van Herrewege, van Gent; bij-prijs aan het werk geteekend ‘Persévérance,’ J.-P. Bilmeyer, van Berchem.

Spitsbogige bouwkunde. - Prijsvraag: Openbare bibliotheek.

Vijf mededingers.

De prijs is toegekend aan F.-E. Dieltjens, van Grobbendonck.

Beeldhouwkundige versiering. - Prijsvraag: Fries eener kroonlijst, stijl der Vlaamsche kunstherbloeiing.

Zes mededingers.

De prijs werd toegekend aan het stuk met de spreuk: De vrede kroont den arbeid, en is van A. Dimoff, van Parijs, woonachtig te Brussel.

[p. 107]

Tanchelm te Antwerpen predikende in het begin der 12^e eeuw.

tafereel van p. van der ouderaa, houtsnede van ed. vermorcken.

Wij maken een begin met ons overzicht van de pronkzaal. In het geschiedkundig vak, hebben wij onzen beroemden stadgenoot, sedert eenige jaren Parijs en thans tijdelijk Mechelen bewonende, baron Gustaaf Wappers; het door hem behandelde onderwerp is: Karel I, koning van Engeland, voorgesteld op het oogenblik dat hem, naar het schavot gaande om onthoofd te worden (20 Januari 1649), door een jong meisje eene roos aangeboden wordt. Men zou hier het spreekwoord mogen toepassen: ‘oude liefde roest niet.’ Wappers had immers reeds in 1836 een tafereel uit dit tijdvak geschilderd, voorstellende: ‘de laatste oogenblikken van Karel I, hetgeen, dit jaar, op de Brusselsche tentoonstelling prijkte, waar het ophef maakte en door koning Leopold I aangekocht werd. Het bevindt zich thans in het paleis van Leopold II.

Het tafereel dat nu op de Antwerpsche tentoonstelling prijkt, behoort reeds aan het Belgische staatsbestuur en zal welhaast in het hedendaagsch museum te Brussel geplaatst zijn; het heeft onbetwistbaar schoone hoedanigheden, den meester waardig. Karel I, die jonger van gelaatstrekken schijnt dan degene in 1836 uitgevoerd, is prachtig en breed behandeld, even als doctor Juxon, de laatste bisschop van Londen, en een paar mannen van het geleide. Het rosse haar en bruine kleed van het meisje smelten wat veel samen met het lederen wambuis van den achter haar staanden wachter. Aan velen bevalt de samenstelling niet; men verlangde meer beweging, om beter en klaarder te doen zien wat er ging plaats grijpen; er ligt, rechts, wel eene bijl naast een kapblok; maar men beweert dat bij de onthoofding van eenen vorst een oploop van volk en tal van soldaten zou dienen gezien te worden; anderen hadden ook den beul op de schilderij willen zien; weer anderen noemen de meisjesfiguur onbeduidend; het gelaat van den vorst zou niets van het groote droevige schouwspel, dat gaat plaats grijpen, verraden enz.

Wij kunnen ons met al die afwijzingen niet vereenigen. Wappers heeft de vorstelijke hoofdfiguur eenvoudig en tevens verheven, ofschoon wellicht eenigszins theatraal, voorgesteld. De teekening is zeer schoon, de schildering prachtig, vooral de handen; het geheel verraadt nog altijd den meestertrant van den beroemden schilder, maar schijnt de kracht van kleur niet meer te bezitten die de vroegere tafereelen des meesters, zooals zijn Peter-de-Groote, zijne Genoveva en zijn Camoëns, kenmerkten. Wappers is overigens, wat betreft de kleur, in dit tafereel van de overleveringen der Vlaamsche school afgeweken; hij geeft ons cartonnen of papieren muren te zien; zijn coloriet mist vastheid en waarheid; in deze schilderij vinden wij meer dan een van de gebreken terug, die als eene eigenschap uitmaken der romantische school, waarvan Wappers de befaamde stichter was en die haren tijd heeft gehad, evenals de door haar verdrongene scholen van Lens en David.

Ook moeten wij hier bijvoegen, dat het tafereel wint, met eenige malen teruggezien te worden.

Naar wij vernomen hebben, zullen wij kortelings een nieuw

[p. 108]

werk van Wappers te zien krijgen, bestemd voor het museum der academiekers. Het is reeds in Antwerpen. Wij hopen dat wij nogmaals niet zullen moeten betreuren dat men des schilders besten leeftijd heeft laten voorbijgaan, om een zijner gewrochten aan te koopen. Over dit punt hebben wij breedvoerig gehandeld in de eerste aflevering der Vlaemsche School van 1864.

Jos. Van Lerius. Niet verre van Wappers, prijkt het tafereel dezes schilders, welk als kleur dat zijns vroegeren meesters overtreft. Het stelt voor: de Opoffering van Lady Godiva, naar eene Engelsche legende die als volgt verhaald wordt: De hoogmoedige en wreede graaf Leofridus van Mercia, heer van Conventry, deed op zijne onderdanen een verpletterend juk wegen. De schoone en zoetaardige gravin Godiva, zijne vrouw, hield niet af haren man te bidden ten voordeele der ongelukkige inwoners van Conventry; maar de graaf bleef onbuigbaar. Eenen dag dat zij hare bede hernieuwde, kreeg zij van haren gemaal ten antwoorde: ‘Ik zal uwe vraag toestaan, den dag dat gij te paard de stad zult doorloopen, zonder ander kleedsel dan uw haar.’ Zoo werd gedaan. De gravin deed haar voornemen bekend maken, en den dag dat zij het uitvoerde, waren al de straten ledig, al de huizen toe, al de vensters dicht gesloten. Dit onderwerp, hoe moeielijk ook, is talentvol teruggegeven, de teekening is schoon, de schildering prachtig, misschien wel wat al te veel bewerkt; wij zouden vooral het vleesch krachtiger, vaster, minder bol, bloedrijker hebben willen zien; eene vergelijking met het tafereel van W. Bouguereau, de Baadster, zal den talentvollen meester ons gedacht klaar doen vatten.

De pronkzaal bevat van den heer Van Lerius nog een zeer schoon vrouwenportret, welk, evenals dat van verleden jaar te Brussel, zeer de aandacht wekt. De gelijkenis is zeer juist en de uitvoering als schildering meesterlijk. Zijne Idylle bevalt ons het minst; als onderwerp vinden wij het onbeduidend, hoezeer de uitvoering ook den kundigen schilder verraadt.

De drie tafereelen des heeren Van Lerius getuigen van de onrechtvaardigheid (of was het misverstand?) waarmede men jegens hem te Londen in de Royal Academy handelde, met zijn gezonden tafereel, Paul op de boorden der zee, ziende het schip vertrekken dat Virginie medevoert, geene plaats te geven. ‘The Art-Journal,’ het meest befaamde kunstblad van Engeland, heeft onzen schilder reeds gewroken in zijn nummer van 1 Juli ll., waarin het bewijst dat de jury van ‘Burlington-Howe’ aan zijne plichten jegens de kunst, jegens de buitenlanders en zelfs jegens Engeland is te kort gebleven. Wij hebben eene lichtteekening van dit tafereel gezien en kunnen getuigen dat er hier geene gelegenheid bestond om het Engelsche ‘schocking’ toe te passen, zooals men wellicht opzichtens Lady Godiva zou hebben willen doen.

J. Portaels, van Brussel, leverde een der schoonste tafereelen van de tentoonstelling. Het is getiteld: Eene loge in de tooneelzaal te Pesth. Op bladzijde 24 maakten wij er melding van, ter gelegenheid zijner voltooiing, wanneer het bestemd was voor Engeland. Het behoort nu aan het rijksmuseum in de hoofdstad. Dat mag opvatting, teekening en kleur heeten! Dat is een leerstuk voor jonge kunstenaars. De schilder heeft in de drie vrouwen, welke hij in de schouwburgloge heeft voorgesteld, drie toonbeelden van het Germaansche, het Slavonische en het Hongaarsche ras willen afbeelden, en hij is, in den vollen zin des woords, meesterlijk geslaagd. Op het tooneel wordt Othello vertoond. De schildering is, over het geheel, eenigszins zwart van toon; men kan niet bepaald zien of de voorstelling 's avonds of in den dag plaats heeft.

P. Van der Ouderaa is gansch van manier veranderd of, beter gezegd, hij heeft zich ontdaan van den invloed zijns vroegeren meesters en van dezes strekking, in wat opvatting en kleur betreft. Hij levert ons: Tanchelm te Antwerpen predikende in het begin der 12^e eeuw. (Zie onze plaat bladz. 107.) Als kleur verraadt deze schilderij een goeden vooruitgang bij den schilder. Men ziet dat hij er zich op toelegt ‘waar’ te zijn. Hij hoede zich evenwel voor overdrijvingen op dezen weg. Wij zagen met genoegen, het verdienstelijk gewrocht van den heer Van der Ouderaa voor de verloting aangekocht. Aan den toekomenden gelukkigen winner zullen wij reeds berichten, dat wij vernomen hebben dat de schilder arbeidt aan eenen tegenhanger van dezelfde grootte, voorstellende: De aankomst te Antwerpen van den H. Norbertus met twaalf zijner medegezellen, gezonden door den bisschop Buchardus om de ketterijen van Tanchelm te bevechten en uit te roeien.

Ch. Muller, van Parijs. Zijn gevoelvol tafereel, Desdemona en Emilia, goed geteekend en schoon van kleur als het is, verdient eene plaats in een museum te bekleeden.

Jos. Coomans is prachtig van teekening en schildering in zijn tafereel: Het laatste uur van Pompeja. Het stelt het huis des dichters voor, volgens het verhaal ontleend aan eenen brief van Plinus aan Tacitus. Geen schilder of schrijver heeft ons juister en gemakkelijker in de levenswijze der bewoners van het oude Pompeja doen zien, dan de heer Coomans met deze schilderij. 't Is een prachtig werk. - Een tweede tafereel, in den catalogus aangekondigd, is niet aangekomen.

Ph. Van Bree, te Brussel woonachtig. Wie mag het verzonnen hebben, om die oude schilderij uit het magazijn der academie te halen, om die thans nog eens ten toon te stellen? Zij werd, in 1861, bij Ed. Terbruggen openbaar verkocht en ongelukkiglijk toegewezen voor het Antwerpsch museum, waar zij niet past. Zij verbeeldt de Troonsafstand van Keizer Karel en werd geschilderd in 1825. Twee andere tafereelen, Een brand op zee en de Eerste spiegel, doen mede eenen terugblik werpen op het verleden des schilders, die bijna 85 jaar oud is.

E. Van den Bussche heeft vorderingen gemaakt sedert de laatste tentoonstelling. Hij is, ten minste, op eene betere baan dan in 1867, toen wij hem openhartig de waarheid zegden (bl. 194) en ons veroorloofden hem den weg, den eenigen weg aan te wijzen die, volgens ons, hem als schilder redden kon. Wij smaakten het diep gevoeld genoegen reeds in 1869 (bladz. 39) een tafereel van hem te kunnen aanteekenen, waarmede wij hem geluk mochten wenschen. Onze wensch is, den jongen veelbelovenden man ernstig en onvermoeid te zien voortwerken. Hij behartige zich vooral, alles zorgvuldig naar de natuur te teeke-

[p. 109]

nen en te schilderen; opvatting of gemak ontbreekt hem niet; oefening, oefening en nog oefening; zij kweekt kunst. Dat het hem aan geen goeden wil ontbreekt, getuigen zijne drie ingezondene werken, waarvan de Gondel van Titiaan, als opvatting en kleur, een aangenaam tafereel mag heeten; slechts zouden wij er wat meer diepte in hebben verlangd. Werd aangekocht door den heer J. Wilson, consul der Vereenigde-Staten. - Raphael en Margareta, voorgesteld op het oogenblik dat Raphael Margareta voor het eerst in den goudwinkel van des meisjes moei, de weduwe Jacopa Monte, in de Della-Valle-straat, te Rome, zag. Het huis en de straat, die nog te Rome bestaan, zijn door den schilder ter plaatse geschilderd. Raphael is eene goed geteekende figuur; het overige schijnt ons wat rot, als schildering. Wij raden den schilder aan, het geheel nog eenste overzien. Het eerste hoofdstuk der geschiedenis van eenen degen, is eene eigenaardigheid. Het was in de 17^e eeuw; een ridder was bij eenen wapenmaker en oudheidkundige en onderzocht een schoonen degen; intuschen verhaalde de verkooper den dienst, door dit wapen reeds verricht; eene trouwlooze was er namelijk het hart mee doorboord; deze mededeeling wekte zooveel verbazing als afschrik bij den liefhebber op; toen hem dit verhaald werd, had hij bedektelijk een briefje aan zijne gade zien toesteken. Van wien kwam dit? Hij wist het niet, maar.... hij kocht het wapen. Misschien (als deze degengeschiedenis een tweede hoofdstuk heeft) zal de heer Van den Bussche ons dit schilderen. Is het zoo, dan raden wij hem aan, al de voorwerpen rechtstreeks naar de natuur te schilderen (zooals in den tijd van Memelinghe deed) en de figuren naar het levende model. Dusdoende zal hij ongetwijfeld een volledig werk leveren, dat hem zal doen begroeten als een meester in de kunst.

B. Witkamp stelt ten toon eene episode uit de Spaansche furie, 4 November 1576, een goed tafereel, vol beweging en minder blauw als algemeenen toon, dan deze kunstenaar sedert eenige jaren gewoon is te schilderen.

E. Van den Kerckhove, van Brussel. Drie tafereelen: Assyriërs die eene stad der Moabiten uitplunderen (reeds door ons vermeld in 1869, bladz. 161); De Lente, zeer schoon van kleur, en de Spartaansche slaaf. Deze schilderijen bevatten, vooral wat de kleur betreft, goede hoedanigheden. De slaaf en het vrouwtje dat op de bank staat en bloemen plukt (in de Lente), zijn minder goed geteekend.

Willem Linnig. Vuil van toon en kleur, is de schilderij, getiteld: Jan Appelmans, bouwmeester van den toren der hoofdkerk van Antwerpen; de kerk op den achtergrond is slecht geteekend en rot als schildering; daarentegen is het voorplan niet geheel zonder verdienste. Des schilders Slootmaker der 16^e eeuw bevalt ons meer; er zijn zeer schoone deelen, maar ook zeer verwaarloosde in.

A. Antigna, van Parijs. Waar de liefde soms aan afhangt, is geen geschiedkundig tafereel, maar mag onder de groote schildering gerekend worden. Het onderwerp is uitgedrukt in het gedacht van een jong meisje die, op het veld (het is in den oogsttijd), eenen knop aan de vest van eenen herder heeft gezet en op het punt is den draad af te bijten. Het tafereel is zeer aangenaam; de teekening goed, maar decoratief als schildering. Van des schilders Nachtmerrie kunnen wij niet loffelijk gewagen als onderwerp; maar het stuk is zeer verdienstelijk als schildering.

G. Brion, van Parijs. De eerste dag der Schepping. De wolken zijn meesterlijk geschilderd, maar de Schepper is niet genoegzaam grootsch behandeld, iets wat het tafereel veel afbreuk doet.

A. Van Hammée, van Brussel. Eene repetitie op het Bacchustooneel, te Athenen, is niet zonder verdienste; maar weinig ernstig als onderwerp en het geheel lijdt aan gebrek van samenhang in de kleur. Dit tafereel verdient in alle geval de voorkeur boven de twee godsdienstige schilderijen van den kunstenaar.

J.-A. Neuhuys, van Antwerpen, heeft op doek gebracht eene episode uit de Intrede in Antwerpen van Willem den Zwijger (1566). Bevat de schilderij goede hoedanigheden, wij houden het er voor dat de kunstenaar niet heel gelukkig geweest is in de uitdrukking van het feit dat hij heeft willen aanschouwelijk maken. Ook schijnt het paard, door den prins bereden, niet naar de natuur geschilderd.

P.-J. Witdoeck, van Doornik. Drie tafereelen. Lodewijk XIV, zijne gemalin en gevolg de hoofdkerk van Doornik bezoekende (1670). De doorluchtige personen worden ontvangen aan het portaal door den bisschop en zijne geestelijken. De bouw is (ook doorzichtkundig) zeer verdienstelijk behandeld; maar de figuren laten te wenschen. Niet minder verdiensten heeft de voorstelling der voornoemde kerk in de 11^e eeuw, op het oogenblik dat Godfried van Bouillon haar bezoekt. De figuren zijn hier beter behandeld dan in de vorige schilderij. - Van veel minder gehalte is des schilders derde stuk, Rubens in het klooster Vixiota.

J. Van Keirsbilck, van Brussel. Zijn tafereel waarvan het onderwerp aan de geschiedenis van Brussel is ontleend, bevat vele goede hoedanigheden, hoezeer het zich, als kleur, eenigszins hard voordoet.

A.-A. Hebert, bestuurder der Fransche academie te Rome, stelt een prachtig tafereel ten toon. Het is zoo eenvoudig als dichterlijk van opvatting. De morgen en avond des levens, zijn er op voorgesteld door een jong meisje, te midden van een bosch, nevens eene waterbron en eene stokoude vrouw, die als uitvoering niets te wenschen laten. Waarom koopt men dat niet aan, voor een hedendaagsch museum? Zulke stukken zijn niet alleen schoon, maar tevens nuttig als modellen. Wat Hebert ons te zien geeft, is Fransche school, hertemperd door de Italiaansche.

Van C. Wauters, van Brussel, is op de tentoonstelling een onvoltooid tafereel, voorstellende: De oude blinde Homerus. De verdiensten van dit stuk doen het verlies van dezen schilder des te meer betreuren. Wij hebben zijn overlijden vermeld in 1869, bladz. 176.

J. Ravel, van Parijs, heeft een tafereel vol verdienste als samenstelling: De gevangene van Chillon, te weten, Frans van Bonnivardus, betrokken in de oproeren der Geneven, verplicht te vluchten in de bergen, aangehouden door struikroovers en door hen voor den hertog van Savoien gebracht (1530). 't Is een der goed opgevatte geschiedkundige tafereelen der tentoonstelling; maar het mist samenhang als kleur.

[p. 110]

A. Hennebicq, van Brussel. Messalina met smaad overladen door het volk en Rome verlatende. Zie bladz. 54. Het door hem tentoongestelde portret is goed geschilderd.

B. Cloet, van Brugge, is niet zonder verdienste, maar diende meer zijne teekening en kleur in de natuur te zoeken.

L. Delbeke, te Brussel, De aanroeping des priesters bij de oude Galliërs of de lente bij onze voorvaderen, is eigenaardig, evenals zijn ander tafereel, de offerdienaar. Als uitvoering heeft hij ook gewonnen op zijne vroegere werken.

A. Lesrel, van Parijs, leverde eene verdienstelijke schilderij in De eerste ontmoeting van Laurus en Petrarchus.

Frans Vinck. Twee tafereelen die geene eigenlijke geschiedkundige schilderijen zijn, maar voorstellingen uit het tijdvak waarin baron Leys bij voorkeur zijne beelden zocht. Vinck legt er zich overigens op toe, de voetstappen van Leys te drukken, hebbende hij, in de laatste jaren, veel onder de leiding dezes meesters gearbeid. De uitgang der kerk is schoon, goed geteekend en aangenaam van kleur. De minnezangers in de XVI^e eeuw zijn niet minder aanbevelenswaardig.

(Wordt voortgezet.)