De Vlaamsche School. Jaargang 14

De dronkaard en zijn huisgezin, door Jan Boucherij.
Mijnen kunstvriende A.-J. Cosyn.

I

Het was in den winter van het jaar 186..

De sneeuw viel sinds geruimen tijd onophoudelijk neder en bedekte de straten en de daken der huizen met een blank eentonig kleed. De vorst hield rivieren en vaarten in ijsbanden geklemd, en het weder was zoo guur, de koude zoo hevig en bijtend, dat sinds ettelijke jaren zulke hachelijke winter niet gewoed had.

De duurte der levensmiddelen was ten top gestegen en maakte de ellende nog afschrikkelijker; terwijl de stilstand in het katoenvervoer voor gevolg had, dat men in het grootste getal der fabrieken slechts eenige uren per dag werkzaam was, ja, soms in geheele dagen geen werk kon bekomen.......

Reeds lang had de werkklok, uit het grijze Belfort, door hare zware tonen verkondigd, dat de wekelijksche arbeid des volks geëindigd was. De maan stond hoog aan den wolkloozen hemel en wierp hare zilveren stralen op den sneeuw, waarvan de duizenden vlokjes, door den wind rondgevoerd, aan zoovele schitterende en wemelende vonken geleken. De straten waren eenzaam en verlaten; de huizen dicht gesloten; behalve hier en daar het een of ander herbergje, dat nog voor zijne wekelijksche klanten open bleef.

Ziet! daar op dien hoek der straat vertoont zich eene dergelijke herberg. Hoort gij dat verward gemompel niet, dat u van uit die plaats tegenklinkt, als waren er honderden menschen aanwezig? En nogtans, als wij er binnentreden, treffen wij er enkel een tiental mannen aan, allen werklieden, met den vuilen, halfversleten kiel om het lijf, die zich verdringen rond den teerlinkbak.

Maar beschouwen wij die lieden van naderbij. Waarlijk, ze zien er moedig uit, wanneer zij zoo de teerlingen in hunne handen draaien en dan met helsch geroep in den bak ploffen. Vooral die jonge vent, nauwelijks vijf-en-dertig jaren oud, schijnt al zijnen iever bij het spelen in te spannen. Het is Pier Moregem. Wat ziet hij er mager en afgesloofd van werken uit: de beenderen steken hem hoekig door de kaken, en zijne oogen staan diep en vuurloos onder zijne wenkbrauwen. Naar zijn uiterlijk voorkomen zou men hem wel tien jaren meer toekennen.

‘Om den drommel, Pier, het spel gaat u dezen avond schromelijk tegen’ riep hem een lange kerel met spottenden lach toe; ‘gij hebt weinig kans; het is reeds uw tiende maatje, dat gij aan ons verloren hebt.’

‘Wat hebt gij u daarmede in te laten!’ antwoordde de aangesprokene met heesche stem ‘zal ik ze niet betalen? -

[p. 67]

Welnu, zwijg er dan over! Of meent gij misschien, dat gij altoos winnen gaat? Ik zal het u straks gaan toonen, als het mijne beurt is. - Laat zien wat ge kunt, lange zweep, het zal zeker weêral zeven zijn?’

‘Eene aardige zeven, geloof ik’ snauwde de andere hem toe.

Een oogenblik stilte volgde dit gesprek op, alleen onderbroken door het rommelend rollen der teerlingen, welke de lange gezel in den bak geworpen had.

‘Cavalier! Vivat!’ rees uit een vijftal heesche mannenkelen op, nadat de dobbelsteenen stil stonden; - en op een, twee, drie werd de maat in de hoogte geheven en juichend rondgedragen, terwijl de verliezers tusschen de tanden grinnikten en vloekten.

‘Roept maar zoo vroeg geen vivat!’ trachtte Pier Moregem de verwinners te overschreeuwen, ‘het zou u kunnen rouwen; het zijn toch maar vier vinken, die hij geworpen heeft! Ik kan meer, kijk liever!

Pier sloeg hierop met groote bewegingen de teerlingen in den speelbak, terwijl hij hen met vlammende oogen achterna staarde; maar een helsche schaterlach klonk te gelijk uit den mond der overige spelers, terwijl zij verward dooreen riepen:

‘Is dat nu uw cavalier, Pier? 't Is waarlijk een aardige! Wel Heere toch, zijt gij een slecht speler, Pier! - Asa, Triene’ schreeuwden zij de waardin toe; geef nog vier druppels voor Pier's rekening.

De fabriekwerker verbleekte bij dien ongelukkigen worp, en keek verbaasd voor zich heen, overwegende hoeveel geld hij alreeds voor het spel alléén moest betalen. Werktuigelijk betastte hij dan ook zijnen broekzak, en haalde den overschot van zijn weekloon te voorschijn, ten einde zijne schuld te voldoen. Maar tenzelfden tijde riepen hem zijne drinkgezellen als uit eenen mond toe:

‘Eh, Pier, wat gaat ge doen? Ge gaat toch zeker niet betalen? Wel Heere, het is nauwelijks elf ure.

‘Om het even, ik wil mijn gelag betalen en dan trek ik naar huis’ sprak Pier Moregem.

‘Naar huis? naar huis?’ schreeuwden de aanwezigen met verwonderde stem, ‘naar huis? neen! neen! niemendal! ge gaat naar huis niet! Wat, is dit nu een uur om ons alreeds te verlaten?’

‘Ik zeg dat ik naar huis ga, want het is meer dan tijd! - Eh, Triene, kom eens hier, dat ik u betale!’

‘Neen, Triene, ge moogt niet! Als ge geld van hem durft aanveerden, gaan wij allen weg en ge ziet ons nooit meer weder.’

De bazin, vreezende hare klanten te verliezen, bleef dan ook gerust achter den toog zitten. Maar Pier riep haar nogmaals toe en was besloten zonder betalen heen te trekken, wanneer de overige spelers, ziende dat zij het al te ruw hadden aan boord gelegd, dat zij te dreigend hadden gesproken, met zachte stem tot Pier zeiden, terwijl zij hem langs alle kanten omringden.

‘Asa, Pier, zijt eens zoo koppig niet! Dat is immers uw geld uit den zak werpen! Luister eens goed: tot hiertoe zijt ge zeer ongelukkig geweest in het spel; maar de kans kan keeren; het spel kan u voordeeliger worden en u de verlorene druppels laten terugwinnen! Zoodan, laat ons voortspelen!’

‘Welnu, wie belet u voorttespelen?’ antwoordde de fabriekwerker ‘wat mij betreft, ik ga naar huis; gij moogt spelen al ware het tot morgen ochtend!’

‘Gij belet ons voort te gaan, Pier, door te weigeren mede te spelen! Wel hoe is het mogelijk, Pier! Asa, willen wij nog een spel, een enkel spel spelen? Stemt gij hierin toe?’

Pier Moregem wankelde; hij bedacht zich.

‘Toe, toe, Pier, een enkel spel; dat zult ge ons toch niet weigeren’ spraken de gezellen hem vleiende toe, terwijl zij hem meer en meer naar den teerlinkbak voortduwden.

Wat bleef er Pier anders te doen dan zijne toestemming te geven? Zij spraken hem immers zoo schoon! Het zou toch niet wel gedaan zijn hun dat één spelken, dat zij vroegen, te weigeren.

Zachtjes stopten de gezellen hem de dobbelsteenen in de hand en noodigden hem uit te spelen, hem eenen heerlijken worp voorspellende. En inderdaad, nauwelijks lagen de teerlingen stil, of het huis daverde van den luiden kreet: Cavalier! cavalier!

Maar er waren tien spelers; het spel duurde dus tamelijk lang, en de lichte overwinning, welke den fabriekwerker was te beurt gevallen, vuurde hem aan. Na het eerste volgde een tweede spel, en hierop nog een en nog een, tot zooverre, dat middernacht reeds lang geslagen en het licht der lantaarnen uitgedoofd was, toen Pier Moregem het herbergje verliet met een drietal zijner medespelers.

Met waggelende schreden, over en weêr zeilend, stapte de dronkaard de doodsche straten door, welke hem van zijne woning verwijderden.

II

Terwijl alles, wat wij hierboven mededeelden, in die kroeg plaats greep, ontvouwde zich een ander schouwspel in des dronkaards woning of beter in de kamer, welke hij met zijn huisgezin betrokken had.

Verbeeld u eene kleine, vierkante plaats, met een houten tafeltje, slecht maar netjes, in het midden. Verder eene kleine stoof, ternauwernood aaneenhangend, wier marmerkilte genoegzaam bewees, dat er reeds sedert lang geen vuur in gebrand had. Een ledikant, met wat vunzig strooi tot slaping en eenige vodden tot deksel, behalve een deerlijk gehavende stoel en een klein kastje, volledigden den huisraad dezer alles behalve opgeruimde woning.

‘Och, moederken, ik ben toch zoo bang, hoor eens naar den wind daarbuiten; zou vader nog lang toeven bij ons te komen?’ sprak een meisje, bibberend van koude, tegen eene jonge vrouw, die met eenen zuigeling aan de halfdroge borst, en een ander kindje in haren voorschoot verborgen, zich op het kamertje bevond.

[p. 68]

Maar de moeder, in nare droomen verdiept, hoorde de smeekende stem van haar oudste kind niet.

‘Moeder! moeder!’ kreesch het meisje weder even pijnlijk, ‘wat is het hier toch koud; mijne handjes beven en die van Fransken ook! Och moeder, waar mag vader toch blijven? Kwame hij spoedig, ge zoudt geld krijgen om vuur te halen!’

‘Bedaar toch, Mietje, mijn zoet kind, wacht nog een weinig; zoo eventjes gaat vader naar huis komen’ antwoordde Lisbeth, door het snijdend geroep harer dochter uit hare mijmering opgeschrikt, terwijl zij eene uiterste poging op zichzelven deed, om kalm te blijven, en niet in tranen los te bersten, die zij met de grootste moeite verkropte.

‘En gij ook, Fransje, ge moogt zoo niet weenen’ ging de moeder bijna bezwijkend voort ‘straks gaat gij vuur hebben om u te verwarmen, want vader gaat zoo aanstonds naar huis komen, en dan krijgt ge eenen grooten boterham, gij en Mietje; zoodan, hebt alle twee nog een weinig geduld.’

Onmogelijk is het de liefderijkheid te beschrijven, waarmede de moeder deze troostende woorden tot hare beide kinderen richtte; onbekwaam zijn wij het geweld te vertolken, dat de lijdende vrouw op zich zelve deed, ten einde haren kleinen de smart te verhelen, die zij zelf in haar binnenste gevoelde.

Eene akelige stilte volgde de woorden der moeder op.

Maar geduld hebben, wachten, is schier onmogelijk voor kinderen, welke de koude bijna verkleumd, en die door zwakheid en honger worden gefolterd. Ook was de stilte van korten duur; want een snijdend gegil, als de jongste kreet eens verhongerden, vloog angstig door de kamer en gaf het teeder moederhart opnieuw de grievendste folteringen ten prooi. Het gemoed van Lisbeth was te vol dan dat het tegen dezen nieuwen slag zou bestand wezen: het welde over; twee tranen ontsprongen aan hare oogen, en vielen, over hare wangen heen, op het vaalbleeke aangezichtje harer beide oudste kinderen, die zich smeekend aan hare kleeding hielden gehecht, terwijl zij op klagenden toon uitriepen:

‘Moederken! moederken! ik ben schier dood van honger! wat blijft vader toch lang weg! och, moeder! wat is het hier toch koud, ik verstijf!’

Hoe moesten deze laatste woorden het teeder hart van Lisbeth doorbooren!.....

Traag en somber verkondigde de kerkklok middernacht. Steeds nijdig gierde de wind, en dreef de zware tonen in de ooren der immer wachtende Lisbeth. ‘Middernacht!’ weêrklonk het akelig in de ziel der moeder ‘en nog niet te huis, waar mag hij vertoeven?’

Na eenen geruimen tijd hoorde men in de straat een schor gezang oprijzen, dat bij pozen onderbroken werd door afschuwelijke vloeken. Op kloefen, over en weder stronkelend, kwam daar eene menschelijke gedaante waggelend aan, en braakte onsamenhangende, verschrikkelijke woorden uit, die het oor der benauwde vrouw angstig kwamen treffen.

‘Daar is hij,’ zuchtte de moeder; en haar vochtig oog viel neder op hare kinderen, die, door koude en honger overwonnen, in slaap gevallen waren. Meteen opende zij het venster en zond hare matte blikken de straat in; de maan keek juist de kamer binnen en liet op het vaal en beenderig wezen van Lisbeth eene uitdrukking van afschrik en medelijden ontwaren.

Immer brullend en raaskallend trok de dronkaard den trap op en stiet de deur met ruw gestamp open. Eene zilveren, maar flauwe klaarte, door de stralen der maan teweeg gebracht, heerschte in de kamer, en liet hem zijne kinderen ontwaren, welke niet ver van het ledekant in elkanders armen slapend lagen uitgestrekt. Dit gezicht trof als een verwijt zijne oogen, en met de voeten stampend sprak hij met heesche stem:

‘Asa, wat is dat nu! maak die kinderen daar wakker!’

‘Maar, man lief, houd in 's hemels naam toch zulk gerucht niet’ sprak hem zijne vrouw met hemelzoete stem toe; terwijl zij zich als een beschermengel voor de twee slapenden plaatste.

Maar die opmerking, hoe zacht en minzaam ook gedaan, stuitte hem tegen de borst; hij stampte zijne vrouw ter zijde, en de kinderen bij de armen grijpende, snauwde hij hen toe:

‘Sta op! verachtelijke luiaards! sta op! zeg ik u; of ik zal u toonen wie hier de baas is!’

En bemerkende dat zijne vrouw de hand wilde leenen om hen op te richten, riep hij haar op dreigenden toon toe:

‘Ga weg, boos wijf, ga weg! of ik......

De kinderen, door de ruwe behandeling huns vaders ontwaakt, stonden huilend van den vloer op, en schaarden zich rond hunne moeder.

Wat de dronkaard betreft, afgemat van roepen en zich te bewegen, overlaadde hij nog zijne vrouw met verwijtingen, en viel ten laatste, als een logge steen, op de sponde neder.

(Wordt voortgezet.)