De Vlaamsche School. Jaargang 13

Schetsen van Nederlandsche Toonkunstenaars, meest allen tot hiertoe weinig of niet gekend.
(Eerste vervolg.)

ADELBOLD (J.), bisschop te Utrecht, is een dier mannen, die aan kunsten en wetenschappen veel dienst bewees. Hij is geboren tegen het einde der X^e eeuw en stierf den 27 November 1027. Onder zijne werken telt men een handboek getiteld de Musica. Men vindt dit in het werk van priester Gerbert, Scriptores ecclesiast. de musica sacra, I^e D. blz. 303.

Adelbold was van edele afkomst.

AFKENSCHEID (A.), ijverig dilettant te Amsterdam in den beginne dezer eeuw, en die 25 jaren lang de geestelijke muziek aldaar dirigeerde.

De heer Sundorf, knap diletant, bewees aldaar ook vele diensten, en was een geliefd tenor-zanger, die veel heeft bijgebracht tot de verspreiding der goede muziek.

AGRICOLA (Marpurg), heeft geschreven, Haerlemsche zangen (van J.J. Dusterhoop) in muziek gesteld door Marpurg Agricola, Haarlem, 1761, in-4^o; tot hiertoe was ons deze toonkunstenaar onbekend.

BAN (Joan Albert), rechtsgeleerde, leefde in de eerste helft der XVI^e eeuw, en was een bekwaam componist en zanger, die ook de Vlaamsche lier hanteerde. Het dichtbundeltje Zang-Bloemsel (Amsterdam 1642 in-4^o), dat zeer belangrijk voor de geschiedenis van toon- en zangkunst is, wordt zeer zelden aangetroffen. Onder 't opzicht van 's mans bekwaamheden in de dichtkunst laat het te wenschen over.

Men heeft ook van hem: Kort sanghbericht op zijne zielroerende zangen (Amsterdam, 1643). Dit is een werk over het onderwijs der muziek.

Ban was gevestigd te Haarlem en Roomsch priester. Hij bezat eenige fortuin en staat te boek als een geleerd en achtenswaardig man. Men heeft van hem een zeer belangrijk boekdeel over de muziek der ouden getiteld: Dissertatio epistolica de musicae natura, origine, progressu et denique studio bene instituendo, ad incomparabilem virum Petrum Scriverium (Haarlem, 1637, in-12^o). In 1645 en 1658 is dit werk nog herdrukt geweest.

Wanneer en waar Ban overleed is ons onbekend. Ban stond in nauwe betrekking met van den Vondel, Hooft, Huijgens en andere geleerden van zijnen tijd.

Vos wijdde in zijne grafdichten de volgende verzen aan Ban:

Ik heb mij, zeide Ban, op 't aardtrijk zat gezongen:

Nu wens ik mij te menglen

Met Maatgezang van Englen,

Mit sturf hij, en zijn ziel, begroet van hemeltongen,

Quam deur de starren vaaren.

Nu booven bij de schaaren,

Zingt zij de boovenzang, die hij omlaag beminde,
Men zoekt hier naar de maat; maar z'is bij Godt te vinde.

Ban was in briefwisseling met den dichter P. Hooft. Wij laten hier eenen brief van dezen laatste volgen:

Aan Johan Albert Ban.

Mijn Heere,

Hier krijght UE. de deuntjes te rug, met mijn aanteekeningen op den kant. Oft UE., hier en daar, een silbe afsnoeit oft inent,

[p. 60]

des kreun ik mij weinigh: al zoud' het ook den zin zwakken; wen het dien slechts niet verleemt.

Dat UE. zich gewaardight heeft, mijne Vaterlandsche Muzen in 't pak te steeken; daar over vind ik mij ten hoogsten aan UE. verplicht: hoewel niet zonder zorge, dat dit hooffsche gewaadt hare boersheit maar te meer beschaamen zal. Ook blijf ik UE. grooten dank schuldigh, voor de geneught, mij gegunt te raapen uit dien wonderlijken brief aan de hoogbedachte juffrouwe Schuurmans; waar in UE. met overaandachtige schranderheit, het diepste geheim, uit den grondt der zangkunste, opgaaft, en haare aardighste eigenschappen, met geen' minder aardigheit ten toon stelt, enz.

UE. onderdaanen dienaar.

P.C. Hooft.

T' Amsterdam, den 17 van Grasmaandt, 1642.

BARENDSEN (Dirk), Nederlansch schilder en toonkunstenaar, der XVI^e eeuw, geboren te Amsterdam in 1534, reisde in Italië, had veel liefhebberij in de muziek, en oefende zich tot uitspanning op onderscheidene speeltuigen.

Collot d'Escurij schrijft van hem in Holland's Roem: ‘ook hij leverde het bewijs op van de verwantschap der schoone kunsten, daar hij als toonkundige groote verdiensten had.’

BASTON (Josquin), een Nederlandsch contrapuntist uit de eerste helft der XVI^e eeuw, die bloeide korten tijd voor Palestrina. Men vindt de gezangen van dezen bekwamen meester in de Louvain collection, waarvan het laatste boek in 1554 werd uitgegeven.

Men heeft nog van hem, in Salblinger's Concertus, compositiën met 4, 5, 6 en 8 stemmen, gedrukt te Augsburg in 1545.

De Maatschappij tot bevordering der toonkunst heeft van hem: C'est a grant tort, met 4 stemmen.

In oude verzamelingen van verschillige meesters der XVI^e eeuw, vindt men motetten, gedrukt te Leuven in 1554-1557. Baston komt ook voor in de Modulationes, quatuor vocum musicae N. XXVI; Antverpiae; cepur G. Vissenacum, 1542. In het werk XXVI nouvelles chansons, convenables tant à la voix comme aux instruments, Livre 1, Anvers par Tijlman Susato etc., 1543-1545-1558, komt Baston ook voor.

BAYLE (Pieter), criticus en wijsgeer; te Rotterdam in 1647; hij stierf in 1706. Onder zijne gedrukte werken behoort een deel van een historisch woordenboek, waarin vele levensschetsen van toonkunstenaars vermeld zijn.

BEEN (Bernard Jansz), komponist, te Utrecht rond 1500; hij maakte muziek in partijen van de geschiedenisse van de slach in Vlaanderen (1602, 4 Januari), waarvoor hij 12 ponden vlaams ontfing.

BOUWMEESTER (Philippus), geboren op 1 April 1740, overleden te Delft den 27^en Augustus 1831, oud ruim 91 jaren.

Deze verdienstelijke liefhebber was met de heeren Hubert Scholl(org.), S. van der Slijden, J. van Koesveld, J. van Gijsen, J. Ricke en anderen, een der bijzonderste muzijkminnaars van Delft; hij was gedurende 72 jaren lid van het Muzijk-Collegie, aldaar gesticht in 1741. Men voerde er veel kamer-muziek uit, namelijk duos, trios en quartetten.

De stad bouwde voor hare rekening de nieuwe concert-zaal op het Prinsen-Hof, die den 20ⁿ Mei 1776 op plechtige wijze werd ingewijd. Het Muziek-Collegie legde jaarlijks eene som van 50 gl. toe voor de concerten.

BRAUN (Mej.), geboren Brouver, te Amsterdam. Deze bekwame zangeres zong de solo's in Haendel's Messias, met uitmuntenden smaak, te Amsterdam, 't jaar 1805, waaraan 300 toonkunstenaars deel aan namen. Dien tijd was te Amsterdam reeds veel ijver onder de toonkunstenaars en liefhebbers, om de klassieke muziek te bevorderen.

Een groot getal toonkunstenaars hadden zich aldaar gevestigd op het laatst der voorgaande eeuw.

Edward Gregoir.