De Vlaamsche School. Jaargang 13

De schilderijen.
(Vierde vervolg.)
V.

Evenwel, Eduard had eene uitnoodiging ontvangen van den geheimraad Walther, eene eer welke hem in langen tijd niet te beurt gevallen was, en hoewel hij aanvankelijk niet begreep hoe zijn oude vriend weêr zooveel voorkomenheid jegens hem aan den dag legde, ging hij hem vreugdevol vinden, onder de stil gekoesterde hoop zijne oude kennis met Sofia weder aan te knoopen. Hij stak de in zijns vaders nalatenschap gevondene schuldbekentenis bij zich.

Het stond hem tegen, bij den heer Walther de heeren van Eisenschlicht vader en zoon te ontmoeten; maar daar hij aan de tafel tegenover Sofia plaats gekregen had, knoopte hij voornamelijk met haar eene samenspraak aan, en deed zich geweld om vroolijk te schijnen, alhoewel zijn geest op meer dan eene wijze gefolterd werd; trouwens het ontging hem niet dat Walther, die hem geheel en al verwaarloosde, den jongen en rijken Eisenschlicht alle mogelijke voorkomendheden betoonde. Heel de stad wist overigens dat de raadsheer den jongen Eisenschlicht tot zijnen schoonzoon wenschte te maken. Deze liet zich de beleefdheden des ouderlings welgevallen als kwamen zij hem van rechtswege toe en Erich die het goed met Eduard meende en dezes inwendigen toorn opmerkte, zocht niet dan hem te beletten uittebarsten. Sofia was de vreugde zelve; zij had zich meer opgeschikt dan naar gewoonte en haar vader sloeg haar dikwijls aandachtig gade, uit hoofde van haar kleedsel, welk eenigszins van haren gewonen opschik afweek en meer dan ooit deed denken aan het verloren tafereel van Massys, waarop twee aan Eduard en Sofia gelijkende herders waren voorgesteld.

[p. 55]

Men vereenigde zich na het middagmaal in de schilderijenzaal, en Erich kon zich niet onthouden te glimlachen wanneer hij zag, dat zijn vriend den valschen Breughel zeer hoog, in eenen hoek, waar men hem bijna niet zag, had opgehangen. De jonge Eisenschlicht zette zich nabij Sofia neêr, en scheen eene drukke samenspaak met haar te voeren; Eduard ging rusteloos over en weder en bezag de schilderijen; Erich onderhield zich met den vader van den jongen pretendent en Walther hield zijn onderzoekend oog op hen gericht.

- Maar waarom, vroeg Erich aan zijnen gebuur, vallen de meeste schilderijen der Hollandsche school, welke zich in deze galerij bevinden, u niet in den smaak?

- Omdat zij te veel geringe personages en bedelaars voorstellen, antwoordde de rijkaard; mijn tegenzin strekt zich overigens niet slechts uit tot deze Hollanders; 't is om dezelfde reden dat ik den Spaanschen Murillo en vele Italianen veracht. Het is reeds droevig genoeg dat men zich op de pleinen, op de straat en zelfs in de huizen niet van dit gespuis kan vrijwaren; maar het is waarlijk te ver gedreven vanwege kunstenaars, te vergen dat ik genoegen scheppe in het aanschouwen van diezelfde uitgeschilderde lieden.

- Dan, zegde Eduard, zal u mogelijk Quinten Massys bevallen, hij die ons zoo dikwijls en met zulke kracht en getrouwheid wisselaars aan hunnen toog met geldrollen en rekenboeken voorstelt?

- Toch niet, jonge heer, hernam de grijsaard; dit alles kunnen wij gemakkelijk in de wezenlijkheid zien. Om mij genoegen te geven, moet de schildering groote koninklijke feesten, zware zijden stoffen, kroonen en purperen mantels, pages en mooren voorstellen; dit alles, gevoegd bij het gezicht van paleizen, pleinen, breede en rechte straten, verheft de ziel, maakt mij voor langen tijd welgezind en vermoeit mij nooit.

- Voorzeker, zegde Erich, hebben Paul Veronese en meer andere Italianen meesterwerken in dit vak gemaakt.

- Wat zegt gij, onder andere, van eene bruiloft te Kana? vroeg Eduard.

- Elke maaltijd, door schildering teruggegeven, is vervelend, antwoordde vader Eisenschlicht, omdat niets zich verroert, en omdat het gebraden gevogelte, de hooge pasteien en de halfgebogene schenkers in alle samenstellingen onaangenaam voor het oog zijn. Welk verschil wanneer wij uit het water den kleinen Mozes zien ophalen, en naast hem de prinses in haar rijkste kleedsel zien, omringd van opgetooide vrouwen welke men insgelijks voor prinsessen zoude nemen, hellebardiers en wapendragers en tot dwergen en honden toe! Ik kan niet zeggen hoe het mij verrukt, zoo aanschouwelijk voorgesteld te zien eene geschiedenis welke ik in mijne kindschheid zoo dikwijls met kloppend hart, in eene donkere schoolzaal, gelezen heb. Mijn waarde heer Walther, gij bezit niet genoeg dergelijke dingen; uwe meeste schilderijen richten zich tot het gevoel. Wat mij betreft, ik wil nooit getroffen zijn en vooral niet door kunstwerken.

- In onze schouwburgen is 't nog al erger gesteld, sprak op zijne beurt de jonge Eisenschlicht. Wanneer wij een aangenaam gezelschap en een heerlijken maaltijd verlaten om eene tooneelzaal binnen te treden, kan men dan van ons vergen dat wij belang zouden stellen in de ellende en de droevige toestanden welke zich op het tooneel aan onze blikken voordoen?

De samenspraak bleef hangende op verschillende onderwerpen van schilderijen, tot op het oogenblik dat de genoodigden afscheid van Walther namen.

In plaats van met hen te vertrekken, haalde Eduard, na hun vertrek, de schuldbekentenis zijns vaders uit den zak, legde de twijfelachtige zaak van dit briefje aan den raadsheer voor, en betuigde hem de vrees dat hij nog zijnen schuldenaar mocht zijn voor eene aanzienlijke som, welke hij zich evenwel voorstelde te betalen door nieuwe sommen op zijn huis te leenen.

De verwonderde grijsaard bezag beurtelings Eduard en het geel geworden papier; eindelijk de hand des jongelings grijpende zegde hij hem met eene ontroerde stem:

- Gij zijt beter dan de wereld en ik het wel geloofde, mijn jonge vriend; uw gedrag verrukt mij. Wat dit papier betreft, ik zou moeite hebben u te zeggen of het waarde heeft of niet.

Het klimt op tot eenen tijd toen ik met uwen waardigen vader vele geldzaken verhandelde. Wij hielpen elkander in onzen handel en onze reizen, en de goede man is overigens in zijne jeugd zoo wat lichtzinnig van gedrag geweest. Hij erkent hierbij mij eene aanzienlijke som schuldig te wezen; ik herinner er mij niets van; ik had toen op mijne zaken niet zoo veel orde als heden. Evenwel (en bij deze woorden verscheurde hij het papier) dat de schijnbare schuld vernietigd zij; want ik kan, in geen geval, al ware het bestaan der schuld zelfs heel goed bewezen, deze som van u, mijn zoon, aannemen; ik ben er u eene veel grootere schuldig, als saldo van den prijs der schilderijen welke gij mij te goedkoop overgelaten hebt! Ook indien het in mijne macht is u nuttig te wezen, beste jongen, reken dan op mij, en alles kan nog ten beste keeren.

Eduard, in eene ootmoedige houding, riep uit:

- Ja, wees gij mijn vader; bekleed de plaats van dengene dien ik te vroeg verloren heb: ik beloof het u, het is mijn vast voornemen, ik wil een ander mensch worden; ik wil den verloren tijd weder inwinnen en ik hoop mij nog nuttig te maken aan het menschdom. Maar het is noodig dat vaderlijke vermaningen, vriendschappelijke raadgevingen mij sterken en aanmoedigen.

- Reeds sinds jaren zou dit bij ons kunnen plaats gehad hebben, hernam de grijsaard, maar gij hadt daar toen geene ooren voor. Reken intusschen op mij, voor de diensten welke het mij zou gegeven zijn u te bewijzen; maar, voor 't oogenblik, ga ik, uit nieuwsgierigheid, mijne papieren raadplegen, om te zien of ik er niets nopens deze schuld in vinden zal.

Hij liet de twee jongelieden alleen, die, na elkander eenige oogenblikken in stilte te hebben begluurd, zich in elkanders armen wierpen. Zij hielden elkander lang omarmd, dan wikkelde Sofia zich zachtjes uit de omhelzing los, verwijderde den jongeling en zegde, hem vroolijk aanziende:

- Maar hoe komt dit dan, Eduard? Wat wil dit beteekenen?

- Liefde, geluk, eeuwige trouw! riep Eduard uit. Ja, lief

[p. 56]

kind, het is mij als of ik uit eenen kwellenden droom ontwaakte. Dit geluk, welk zich zoo dicht bij mij bevond, en dat mijn waarde vader mij sedert uwe wieg beloofde, heb ik, als een ongehoorzaam kind, verstooten, en ik heb mij in de oogen der wereld en in mijne eigene oogen verachtelijk gemaakt. Hebt gij mij vergeven? Kunt gij mij nog wel beminnen?

- Ik bemin u rechtzinnig, zegde Sofia; maar met dit al zijn wij nog niet gelukkig.

- Welke hinderpaal kunnen wij dan ontmoeten? riep Eduard uit. Oh! wat ben ik beschaamd uwen goeden vader zoolang te hebben kunnen miskennen! Met welke goedheid stelt hij zich niet ten mijnen dienste. Op welken hartelijken toon, noemde hij mij niet zijnen zoon!

- Ja wel, onnoozele jongen, zegde Sofia, maar zoo meent hij het niet. Gij zult dan van uw leven niet eens nadenken, en gij hebt ook zonder uwen waard gerekend! Hoe goed hij ook zij, zal vader nooit daarvan willen hooren spreken, en, vooreerst, wij moeten elkander beter leeren kennen, al zijn wij ook gespelen geweest. Dit zijn, lieve vriend, dingen die jaren lang kunnen duren, en gedurende dien tijd, zult gij mogelijk nog van levenswijze veranderen, en dan zult gij, in vroolijk gezelschap, met mijne droefheid en mijne tranen lachen.

- Neen, riep Eduard uit, zich aan hare voeten werpende, misken mij niet: wees zoo goed, zoo minzaam als uw blik het belooft. En, ik gevoel het, uw vader zal tevreden zijn over ons geluk, hij zal onze vereeniging zegenen!

Hij hield haar omarmd, zonder te bemerken dat de vader achter hem was.

- Wat beteekent dat, Mijnheer? riep de gebelgde grijsaard uit: uwe vereeniging zegenen? Neen, maar hij zal den jongen losbol, die zulk misbruik van zijn vertrouwen en zijne genegenheid maakt, uit zijn huis verjagen.

- Gij zijt niet voornemens mij uwe dochter ten huwelijk te geven? vroeg Eduard, die recht gestaan was en hem kalm en ernstig aanzag.

- Wat! riep de grijsaard, zijn geduld verliezende: zijt gij gek, jongen? Haar aan eenen man geven welke het erfdeel zijns vaders verkwist, de kostbaarste schilderijen verkocht heeft? Al waart gij schatrijk, nooit zou een man die voor het schoone zoo ongevoelig is hare hand verkrijgen. Als ik dat toestond zou men na mijn dood, mogelijk zelfs wel in mijne laatste dagen, eene schoone verkooping van mijne schatten zien, en mijne schilderijen, in de vier hoeken der wereld verspreid, zouden mij zelfs in mijn graf niet met vrede laten. Maar hij is behendig, de knappe jongen: hij speelt eerst den rechtzinnige; hij brengt mij met eene bewonderenswaardige edelmoedigheid een oud briefje door zijnen vader onderteekend, en welk hij zegt te willen betalen; hij zoekt mij te treffen, opdat ik mij nog edelmoediger, nog heldhaftiger toone en dat ik hem mijne dochter naar het hoofd werpe! Neen, neen, jonge heer, ik geef u het spel zoo gemakkelijk niet gewonnen. De schuld is vernietigd; ik vind er geen spoor van in mijne boeken, en zij zou vernietigd gebleven zijn, ik herhaal het, al hadde ik haar ook aangeteekend gevonden. Ik ben altijd genegen, zooals ik het beloofde, Mijnheer met mijnen raad, mijne vriendschap en mijne beurs, voor zooveel het redelijker wijze mogelijk is er op te rekenen, bij te staan; maar dat hij mijn kind buiten spel late, en, om harentwille, ontzeg ik hem voor het toekomende mijn huis. Ten andere, zij wil ook niets van Mijnheer weten, of ik zou haar niet moeten kennen. Spreek, Sofia! zoudt gij bekwaam zijn u met zulken nietdeug te verbinden?

- Ik wil nog niet trouwen, antwoordde Sofia, en vooral niet met iemand die voor alles beter in staat is dan om een goed echtgenoot te worden.

Half droevig, half lachend, wierp zij den jongeling eenen blik tot vaarwel toe en vertrok.

- Sofia! riep Eduard uit, en hij wilde naar haar toesnellen, hoe kunt gij zoo spreken?

Walther hield hem bij zijn rokspand terug, en hij scheen zich gereed te maken om hem nog eene lange vermaning te geven; maar Eduard, die al zijn geduld verloren had, nam zijnen hoed, zette zich voor Sofia's vader in postuur en zegde hem met eene door gramschap en snikken afgebrokene stem:

- Ik vertrek, Mijnheer, en ik zal den voet niet meer in uw huis zetten, - bemerk dit wel! - vooraleer gij mij zult doen roepen, vooraleer gij mij zult verzoeken bij u te komen, vooraleer gij mij zult smeeken uw huis niet te verachten! En dit kan niet missen te gebeuren: de bekwaamheden, het goed gedrag, de kennissen, zullen mij den weg banen tot de grootste waardigheden en ik ben reeds den prins aanbevolen. Maar dit is slechts de eerste en laagste sport van de ladder mijns geluks. Gansch andere wegen zullen zich voor mij opdoen. En wanneer de stad er zich zal op beroemen mij te hebben zien geboren worden, wanneer het zoo even voorgevallen tooneel mij teenemaal uit het geheugen zal zijn gegaan, zal ik in 't geheim een aanzienlijk persoon, mijn vertrouweling, zenden, die u van mijnentwege zal komen vragen wat er van uwe dochter geworden is. Dan zult gij uit de wolken vallen, ziende dat ik nog aan u denk, dan zult gij de handen ineenslaan, opgetogen bij het zien van de mogelijkheid eenen zulken schoonzoon te krijgen. Zoo zal het gebeuren, juist zoo, en op deze wijze zal ik u dwingen mij uwe dochter te geven.

Hij liep hierop schielijk weg en Walther, die hem met de oogen volgde, mompelde hem na: ‘Nu is hij stapelzot geworden!’

(Wordt voortgezet.)

Het leven in het ouderlijk huis is het morgengebed voor den lateren werkdag des levens en heeft, als dit, zijne zegenrijke belofte, die hare vervulling in zich zelve draagt.
Karsten.
Het menschelijk leven is gelijk aan eenen kruisweg. Jongeling! zorg dat gij het rechte pad inslaat; het eene geleidt tot het kwade, het andere tot het goede.
Pythagoras.