De Vlaamsche School. Jaargang 13

De schilderijen.

Treed hierin, Mijnheer, in de schilderijenzaal, zegde de dienstbode, den jongen Eduard binnenleidende, mijn oude meester zal u welhaast hier komen vinden.

De jongeling trad met een benepen hart binnen.

- Ik verkeerde in eene heel andere gemoedsgesteltenis, dacht hij, toen ik eertijds dit huis met mijnen vader bezocht. Het is de eerstemaal dat ik mij tot iets dergelijks leen, maar het zal ook de laatste zijn. Ja, de laatste! Het wordt tijd, dat ik anders denke, en van de wereld en van mijzelve.

Hij trad de galerij binnen en zette eene ingepakte schilderij tegen den muur neder; alsdan vervoorderde hij als volgt den loop zijner gedachten:

- Hoe kan men uitsluitelijk te midden van deze onbezielde beelden leven en alleenlijk in hen en voor hen bestaan? Zoude men niet zeggen, dat deze geestdrijvers zich in een betooverd paleis opsluiten? De kunst is voor hen slechts een venster, door hetwelk

[p. 15]

zij de natuur en de wereld zien, en zij erkennen dezelve niet dan met hen te vergelijken aan de nabootsingen welke zij er van bezitten. En 't is evenwel in zulke begoocheling, dat de jaren mijns vaders heenvloden: al wat zijne verzameling niet raakte, had niet meer waarde voor hem dan iets wat er onder de keerkringen geschiedde. Het is een verwonderlijk iets, hoe gemakkelijk elke hartstocht ons bestaan en al onze gevoelens weet te beperken.

De oogen opheffende werd hij verblind, bijna verschrikt, door het zien van een oningelijst portret, in het bovengedeelte van de hooge galerij opgehangen.

Een blond jong meisje, met het haar in eene lieve verwarring en een glimlach op hare rozelippen, blikte in de zaal; haar licht nachtkleed, liet bijna gansch ontbloot, eenen schoonen en poezeligen schouder zien; in hare lange en dunne vingers hield zij eene pas ontlokene roos, welke zij even aan de lippen bracht, en deze lippen zelven waren van het zuiverste karmijn.

- In der waarheid, riep Eduard, zonder zelfs zijne stem te bedwingen, indien dit tafereel van Rubens is, - en het moet van hem zijn, - dan heeft die groote schilder al de andere meesters in de stukken van dien aard overtroffen! Dit doek leeft, het ademt! Hoe schittert die frissche roos op die nog frisschere lippen! Hoe zoet en zacht stemt het karmijn der lippen met dit der roos overeen, alhoewel het er zoo zichtbaar afgescheiden is! En de glans van dien molligen schouder, en dan dit vlashaar in eene zoo lieve wanorde! Hoe kan de oude Walther zijn beste stuk zoo hoog en oningelijst laten hangen, terwijl al de anderen zoo schitterend met de schoonste sieraden omgeven zijn?

Hij sloeg weder de oogen omhoog en begon te begrijpen, hoe verheven de schilderkunst is, want het beeld werd hoe langer zoo levendiger.

- O! die oogen, zegde hij, in zijne beschouwing verdiept, hoe hebben de penseelen en kleuren ze kunnen scheppen? Ziet men dien boezem niet kloppen, en die vingers en dien ronden arm zich bewegen?

En het was waarlijk zoo, want op dit zelfde oogenblik stond het verrukkende beeld op, en na de roos met eenen lossen zwier naar beneden geworpen te hebben, zoodat zij des jongelings aangezicht eventjes kwam aanraken, vertrok zij, het kleine venster welk zij verliet, met gerucht toewerpende.

Verlegen en ontsteld, raapte Eduard de roos op; en het was eerst dan, dat hij zich den smallen gang, die langs heen het bovengedeelte dezer zaal naar de bovenvertrekken leidde, te binnen bracht. De andere kleine vensters waren door schilderijen bedekt; alleen dit venster was vrij gelaten, om licht aan te brengen, en de meester des huizes plaatste er zich dikwijls aan, om de kunstliefhebbers, die zijne galerij kwamen bezoeken, in oogenschouw te nemen.

- Is het mogelijk, zegde Eduard, toen hij zich al het voorgevallene te binnen bracht, dat de kleine Sofia, in vier jaren tijds, eene zoo volmaakte schoonheid geworden zij?

Zonder het zelf te weten, en onder den indruk van eene vreemde gemoedsaandoening, bracht hij de roos aan zijne lippen, en tegen den muur leunende, de oogen ter neder geslagen, bemerkte hij niet, dat de oude Walther reeds sedert eenige seconden voor hem stond. Eindelijk trok deze hem uit zijne droomerij, door hem vriendelijk op den schouder te kloppen.

- Waar waart gij, jongeling? zegde hij hem vriendelijk. Men zoude haast zeggen, dat gij uit eenen droom ontwaakt.

- Inderdaad, het is juist dat, wat mij overkomen is, antwoordde Eduard. Vergeef mij het lastige mijns bezoeks.

- Wij zouden zoo vreemd aan elkander niet mogen blijven hebben, mijn jonge vriend, herhaalde de grijsaard, op goedigen toon; 't is al haast vier jaren, dat gij geenen voet meer over mijnen dorpel hebt gezet. Is het veroorloofd, dat gij, om eenige geschillen, den vriend uws vaders, uwen ouden voogd, die u voorzeker altijd genegen is geweest, gansch vergetet?

Eduard bloosde en wist eerst niet wat te antwoorden.

- Ik wist niet, dat mijne aanwezigheid u aangenaam zou geweest zijn, stamelde hij eindelijk. Vele dingen hadden anders kunnen toegaan, maar de dolingen der jeugd....

- Laten wij dit daar, riep de grijsaard op lustigen toon; wat zou ons beletten, onze oude kennis, onze oude vriendschap, weder aan te knoopen? Wat voert u heden tot hier?

Eduard sloeg eerst de oogen neder; dan, na eenen vluchtigen oogslag op zijnen ouden vriend geworpen te hebben, welken hij aanstonds weder afwendde, aarzelde hij nog, en eindigde met zich langzaam naar den pilaar te richten, waartegen hij, binnentredende, eene schilderij neêrgezet had.

- Zie, zegde hij, na haar ontbloot te hebben, wat ik, ongedacht, in het erfdeel van mijn vader zaliger gevonden heb: eene schilderij, welke in eene boekerij, die ik sedert jaren niet meer geopend had, opgesloten was. Kenners beweren, dat het een kostelijke Salvator Rosa is.

- Het is waar, riep de oude Walther geestdriftig uit. Dat is, op mijn woord, een heerlijke vond! Wat geluk, dit doek zoo gevonden te hebben, zonder dat gij er u het minst aan verwachtte! Ja, mijn oude vriend had schatten in zijn huis, en hij zelf kende ze niet allen.

Hij plaatste de schilderij in het heldere daglicht, dan, ze met vurige oogen verslindende, ging hij er naar toe, verwijderde er zich van, en, van eenen zekeren afstand, volgde hij, met eenen kennersvinger, de omtrekken der figuren.

- Wilt gij het mij afstaan? vroeg hij eindelijk; stel er zelf eenen prijs voor, en, indien hij niet te hoog is, is dit doek het mijne.

Ondertusschen was een vreemdeling, welke, in een ander gedeelte der zaal, de schets van eenen Julius Romain nam, bijgetreden.

- Hebt gij waarlijk eenen Salvator in eene nalatenschap gevonden? zegde hij op eenen eenigszins snijdenden toon.

- Ongetwijfeld, antwoordde Eduard, met fieren blik dezen persoon opnemende, wiens gansch gewoon kleedsel en eenvoudige manieren eenen reizenden kunstenaar schenen te verraden.

- Of gij verkeert zelf in dwaling, hernam de vreemdeling op eenen fieren en brekenden toon, of gij wilt anderen in dwaling brengen, want deze schilderij is zekerlijk hedendaagsch genoeg, mogelijk zelfs wel heel nieuw; zeker is 't, dat zij niet boven de tien jaren oud is. Het is eene vrij goede nabootsing van het werk des meesters, maar die aan het oog eens ernstigen kenners niet ontsnappen kan.

[p. 16]

- Ik sta verstomd over deze bewering, riep Eduard gansch ontsteld uit. De nalatenschap mijns vaders bevatte niet dan goede doeken, enkel oorspronkelijke stukken; want de heer Walther en hij, gingen voor de eerste kenners der stad door. Erich, onze beroemde kunstkooper, bezit zelfs de tegenhanger van dezen Salvator, en voor eenige dagen heeft een reiziger er eene groote som gelds voor geboden. Dat men ze nevens elkander plaatse, en men zal zien, dat zij van denzelfden meester zijn en dat zij bij elkaar passen.

- Waarlijk! hernam de vreemdeling, met slepende stem, gij kent dus ook dien Salvator, of ten minste, gij zijt zijn bestaan in deze stad niet onbewust? Hij is zonder tegenspraak van dezelfde hand als deze; dit lijdt geen twijfel. De oorspronkelijke stukken dezes meesters zijn hier zeer raar, en noch de heer Erich, noch de heer Walther bezitten er een. Ik ben gewend aan het penseel van dezen grooten schilder, en ik geef u mijn woord, dat hij deze schilderijen, die het werk van eenen hedendaagschen schilder zijn, welke ze wilt doen dienen om de kunstliefhebbers te bedriegen, niet aangeraakt heeft.

- Uw woord! schreeuwde Eduard, wiens wangen zich met een brandend rood overtogen, uw woord! ik denk dat het mijne, hier zooveel, en zelfs meer gewicht heeft dan het uwe!

- Voorzeker neen, antwoordde de vreemdeling; het spijt mij, dat gij u door uwe drift verraden hebt. Gij weet dan, dat dit doek slechts eene kopij is, en gij kent den namaker, welken het, ongetwijfeld, niet aan behendigheid mangelt.

- Neen! hernam Eduard nog heviger; gij zult mij voor die belediging voldoening geven! Deze beweringen, die leugens, welke gij met zooveel zekerheid uitkraamt, geven een nog verfoeilijker karakter te kennen.

Een zulk tooneel, ten zijnent voorvallende, dompelde den geheimraad Walther in de grootste verslagenheid. Rechtstaande voor de schilderij, onderwierp hij deze aan een ernstig onderzoek, waaruit hij reeds de overtuiging verkregen had, dat dit doek slechts eene voortreffelijke hedendaagsche kopij was van den grooten meester, eene zoo goed gemaakte kopij, dat zij zelfs een geoefend oog zou bedriegen. Het speet hem innig, den jongen Eduard in zulke onzuivere zaak gewikkeld te zien; maar de twee tegensprekers waren zoodanig opgewonden, dat alle tusschenkomst onmogelijk werd.

- Wat zegt gij daar, mijnheer? voer de vreemdeling met stemverheffing uit. Gij zijt mijne gramschap onwaardig, en ik ben er blijde om, dat het toeval mij in deze galerij bracht, om te beletten, dat een waardig man, een achtbaar liefhebber bedrogen werd.

Eduard schuimbekte van woede.

- Zoo was 't niet gemeend, zegde de grijsaard op verzoenenden toon.

- Maar 't kon evenwel zoo geweest zijn, vervolgde de vreemdeling: 't is de herhaling van eene oude list, en men heeft 't zelfs de moeite niet waardig geacht, tot een ander uitvindsel de toevlucht te nemen. Ik heb bij den schilderijenverkooper dien zoogezegden Salvator Rosa gezien; de eigenaar hield hem voor een oorspronkelijk stuk, en hij werd in deze meening nog versterkt, sedert een reiziger, die, naar zijne kleeding te oordeelen, een man van aanzien moest zijn, hem eenen hoogen prijs daarvoor geboden en beloofd had, bij zijnen terugkeer zijn laatste woord te doen kennen, en den koopman gebeden had, niet binnen de maand over de schilderij te beschikken. En wie was die voorname persoon? Een kamerknecht, door graaf Alten, van Weenen, uit zijne dienst gejaagd. Het is dus klaar, dat deze list, wie er ook de aanlegger van zij, tegen u, M. Walther, en uwen vriend Erich gesmeed was.

Eduard had zijne schilderij met eene bevende hand ingepakt; hij knarsetande en stampte van woede.

- De duivel zal mij die part betaald zetten! riep hij eindelijk uit. En hij liep ter deure uit, zonder te bemerken, dat het gerucht van den twist het jonge meisje weder aan het venster gelokt had, van waar zij in de zaal blikte.

- Mijn waarde heer, zegde alsdan de grijsaard aan den onbekende, gij hebt mij pijn gedaan, door uwe al te groote haast om dien jongeling te beschuldigen; hij is lichtzinnig, ongeregeld, maar tot hiertoe heb ik nog niet gehoord, dat hij zich aan eenige slechte daad schuldig gemaakt hebbe.

- Er moet een begin aan alles zijn, zegde de vreemdeling op kouden toon. Heden heeft hij eene les op eigene kosten genomen; of wel zal hij op het goede pad terugkeeren, of wel zal hij weten, dat men zijne zaken behendiger moet leiden en dat men nooit zijn fatsoen mag verliezen.

- Hij zal zeker zelf bedrogen geweest zijn, antwoordde Walther, of wel heeft hij deze schilderij inderdaad gevonden, gelijk hij het zegt. Zijn vader, die een groot kenner was, had haar mogelijk ter zijde gezet, omdat zij geen oorspronkelijk gewrocht was.

- Mijnheer, gij schikt alles ten goede, hernam de vreemdeling. Maar in dit geval, zoude hij niet met zulke onbetamelijke drift uitgevaren zijn. Wie is hij dan?

- Zijn vader was een rijk man, zegde de grijsaard, en hij liet eene groote fortuin na; hartstochtelijk aan de kunst verkleefd, besteedde hij aan dezelve een groot gedeelte van zijne fortuin, en men mag zeggen, dat zijne verzameling onvergelijkelijk was. Zijn kunstzin had hem de opvoeding van zijnen eenigen zoon fel doen verwaarloozen; ook dacht de jongeling, na zijns vaders dood, slechts aan geldverspillen; hij hield omgang met tafelschuimers en ongeregelde lieden, kortom, braste en rotste. Meerderjarig geworden, had hij wisselbrieven en ongeloofelijke schulden bij de woekeraars te betalen; maar de hoogmoed dreef hem aan, om zijne uitgaven nog te vergrooten; hij ontdeed zich van de kunstgewrochten, - voor welke hij geenen smaak had, - en ik kocht dezelve aan matige prijzen in. Nu heeft hij bijna alles te gelde gemaakt, uitgenomen zijn schoon huis, waarop mogelijk ook al lasten drukken. Wat kennis en geleerdheid aangaat, hij kan geen hoogvlieger zijn, daar hij eenen afkeer heeft aan alle soort van bezigheid. Het is met hartzeer, dat men hem zoo in zijn verderf moet zien loopen.

- Dat is, zegde de onbekende, het dagelijksch wedervaren van vele lieden, en de gewone weg, waarheen die onwaardige verwaandheid leidt, welke met voorbedachtheid de menschen tot schande voert.

- Hoe hebt gij dien juisten oogopslag kunnen verkrijgen? vroeg de raadsheer; ik verwonder mij, over de wijze, waarop gij eene

[p. 17]

schets van Julius Romain genomen hebt; want gij zegdet, dat gij geen kunstenaar zijt.

- Maar ik bestudeer reeds lang de kunst, antwoordde de vreemdeling; ik heb met vrucht de beste galerijen van Europa bezocht, en de natuur heeft mij met eenen doordringenden en juisten oogopslag begaafd, welken de oefening gevormd en juister gemaakt heeft; ook mag ik mij vleien, mij niet gemakkelijk te bedriegen, vooral als het de stukken mijner geliefkoosde kunstenaars geldt.

De vreemdeling nam daarop afscheid van den heer Walther, na zich verbonden te hebben, des anderendaags bij hem te komen middagmalen, want de kennissen welke hij had doen uitschijnen hadden hem de hoogschatting des grijsaards doen verwerven.

(Wordt voortgezet.)