De Vlaamsche School. Jaargang 12

[p. 129]

Jan-Joseph-Renier baron Osij van Wijchen.

Wij zouden denken aan onzen plicht van bestuurders eener kunstuitgave te kort te blijven, indien wij onzen lezeren het afbeeldsel niet mededeelden van den man die verscheidene jaren een der werkzaamste leden der Maatschappij ter aanmoediging van Schoone Kunsten van Antwerpen was, gedurende drie jaren het ambt van voorzitter waarnam en een der mildste ondersteuners van die nuttige instelling bleef.

Wij zullen de gelegenheid waarnemen om hier ter loops eenige aanteekeningen uit 's mans leven te laten volgen.

Baron Osij werd geboren te Rotterdam op 11 Februari 1792. Gedurende zeventien jaren bewoonde hij de stad Hamburg. Op zijn vier-en-twintigste jaar trad hij in het openbaar leven; in 1816 begon hij werkzaam te zijn in het bestuur van het bureel van weldadigheid. In deze hoedanigheid legde hij eenen zoo grooten iever en zooveel beleid aan den dag, dat de openbare aandacht er aldra door aangetrokken werd en de heer baron Osij zich vier jaren later, in 1820, door het vertrouwen zijner medeburgers, de betrekking van lid des Gemeenteraads van Antwerpen zag opdragen. Hij zetelde in den Gemeenteraad tot het jaar 1830.

In 1826 werd de jonge Osij tot lid der Provinciale Staten benoemd. Hij bekleedde eene voorname plaats in de Antwerpsche Kamer van koophandel en maakte zich, door zijne schrandere onpartijdigheid en een helder doorzicht, zeer verdienstelijk als consulair rechter.

Baron Osij's kennissen in zake van handel waren zeer uitgebreid. Geen wonder dan ook dat zij op prijs gesteld werden door de Nederlandsche Handelmaatschappij, van wier bestuur de overledene in het jaar 1827 deel maakte. Driemaal zag de heer Osij zich met de vereerende, maar tevens moeielijke en kiesche taak gelast de algemeene rekening der aanzienlijke maatschappij na te zien. Was het baron Osij gegeven, de stad Antwerpen diensten te bewijzen toen het koninkrijk der Nederlanden nog bestond, de gelegenheid om zich nuttig voor haar te maken zou hem na de omwenteling van het jaar 30 niet ontbreken. Voegen wij er bij, dat hij die gelegenheid niet heeft laten voorbijgaan.

Den 27ⁿ October 1830, gedurende de beschieting van Antwerpen, begaf baron Osij zich met de heeren Verdussen en Dubois naar het kasteel om de zaak der stad te pleiten. Deze onderhandelingen hadden voor gevolg dat generaal baron Chassé zich verbond de stad niet te zullen te hinderen. Er zou dan ook geene enkele bom op de stad geworpen zijn geworden, indien niet eenige heethoofden op de getroffene overeenkomst inbreuk gemaakt hadden.

Er waren, volgens den geschiedschrijver M.L. Torfs, in dat

[p. 130]

netelige oogenblik slechts vijf leden van den Gemeenteraad in de stad gebleven. Tot deze vijf behoorde de heer Osij.

De omwenteling werd voltrokken, Nederland verscheurd en België tot een onafhankelijk koninkrijk verklaard. Baron Osij werd door de Antwerpenaars als afgevaardigd naar Brussel gezonden, om deel te maken van het nationaal Congres.

Hij vervulde in het Congres eene eervolle plaats en deed er zich, door zijne veelvuldige kennissen en groote bekwaamheid, zeer gunstig opmerken. Hij werd benoemd om deel te maken van het gezantschap, welk in last had de Belgische kroon den hertog van Nemours te gaan aanbieden, doch hij wees deze benoeming van de hand, uit hoofde hij de keuze van dezen prins als niet gelukkig beschouwde; eenige maanden later werd hij verkozen als lid der commissie die prins Leopold te Londen de voorstellen van het nationaal Congres moest brengen.

België's geldmiddelen waren de eerste maanden na de omwenteling in eenen droevigen toestand; in 1831 moest de gedwongene leening uitbetaald worden en de schatkist was nagenoeg ledig. De schrik en de ontsteltenis waren dan ook algemeen; handel en nijverheid werden door onheilen van allen aard bedreigd. Baron Osij vertrok met M. de Brouckere naar Engeland en Frankrijk, en zij gelukten er in, de bankiers dier beide landen te Calais te vereenigen. Zij sloten aldaar eene leening van 100 millioen die de geldmiddelen des lands vlot bracht.

Van 1831 tot 1838 was baron Osij lid van de Kamer van volksvertegenwoordigers.

In 1841 riepen zijne medeburgers hem nogmaals tot de eer hen te Brussel te vertegenwoordigen. Dezelfde onderscheiding viel hem in 1846, 1848, 1852 en 1854 ten deel.

Verscheidene jaren nam de heer Osij het voorzitterschap der Bank van Antwerpen waar. Hij nam zijn ontslag uit dezen post om als onafhankelijk man tot de stichting der Société Générale te kunnen medewerken, en zag, dus doende, vrijwillig af van eene jaarwedde van 12,000 franken. Men bood hem de hooge betrekking van bestuurder der Société Générale, met eene jaarwedde van ongeveer 30,000 franken, aan. Hij bedankte voor dit aanbod.

In 1850, toen de achtbare heer Verdussen zijn ontslag nam als voorzitter der Maatschappij ter aanmoediging van schoone kunsten, werd hij vervangen door baron Osij, welke dit ambt tot in 1853 met den meesten iever vervulde en bij alle gelegenheden de belangen der maatschappij en tenzelfden tijde die der kunst behartigde. Geheel zijn leven heeft de heer Osij eene groote belangstelling voor de kunst getoond en vele jonge kunstenaars aangemoedigd.

In 1854, benoemde Z.M. de Koning den heer Osij tot officier der Leopoldsorde.

In 1857, bewees baron Osij groote diensten aan den handel van Antwerpen, door de krachtdadige wijze waarop hij bijdroeg om de geldcrisis te keer te helpen gaan. In dat jaar hielp hij de Grondwettelijke Conservatieve Vereeniging stichten, welke hem tot haren voorzitter benoemde.

Wij hebben hooger gezegd dat baron Osij gedurende drie jaren het voorzitterschap waarnam der Maatschappij ter aanmoediging van schoone kunsten en hij zelve steeds de kunst aangemoedigd heeft; ook de kunstnijveraars vonden in hem eenen verlichten beschermer. Het zou ons niet moeilijk zijn hier vele bouwmeesters, zilverdrijvers, goudborduurders, ornementmakers enz. te noemen, die door den heer Osij bij verschillende gelegenheden met belangrijke werken gelast zijn geweest.

Als mensch, als christen was hij een voorbeeld van de schoonste deugden, waaronder de liefdadigheid wel het eerst verdient genoemd. Vele, zeer vele ongelukkigen hebben zijn dood beweend. Wij zullen niet uitweiden over 's mans goedheid en hulpvaardigheid voor de armen. Wij, die hem van nabij gekend hebben, weten hoe kiesch, hoe oprecht edel hij in zake van liefdadigheid dacht. Wanneer het op liefdewerken aankwam, wilde hij dat de linkerhand niet zou weten wat de rechterhand deed. Wij kunnen evenwel het verlangen niet wederstaan, den volgenden edelmoedigen trek aan te halen, welke door den heer Aug. Snieders vermeld wordt, in de beknopte levensschets welke deze schrijver van den heer Osij heeft opgehangen. ‘Eens (schrijft de heer Snieders) klopten wij voor een goed werk aan de deur van den heer baron Osij. Het weêr was dien dag allerslechtst en wij hadden nog op vele deuren te kloppen eer wij de som zouden bereiken, die wij noodig hadden. De achtbare man was de eerste tot wien wij ons wendden: ‘Hoeveel hebt gij wel noodig voor dat goede werk?’ vroeg hij ons. Wij gaven de aanzienlijke som op, en hij, ons de hand drukkende, antwoordde: ‘Het weêr is al te slecht om er door te gaan; ik schrijf in voor de komplete som, en zelfs voor meer, indien het noodig is!’ voegde hij er bemoedigend bij. -

Dat is inderdaad het eenige treffende voorbeeld niet, welk van baron Osij's edele menschenliefde zou kunnen aangehaald worden. Hij behoorde, in den vollen zin des woords, tot de kleine schaar edelmoedige mannen welke gansch hun leven aan de belangen van het gemeenebest, aan de belangen der menschheid wijden. Hij overleed, na eene kortstondige ziekte, den 21ⁿ Juni 1866, op zijn buitenverblijf te Boulaar, nabij de Gidsschotel, in de omstreken van Antwerpen.

Baron Osij is senator gestorven. Sedert 1863 was hij lid van den Senaat voor het arrondissement Antwerpen.

Op 23 Juni had de plechtige begrafenis te Mortsel plaats; het kwaart voor elf ure kwam de lijkwagen van het buitenverblijf Te Boulaar, in de standplaats van den ijzeren weg van den Ouden-God aan, opgevolgd door een groot getal rijtuigen waarin zich bevonden de leden der familie en de huisbedienden van den aflijvige.

Aan den Ouden-God werd de stoet door eene ontelbare menigte personen uit alle standen vervoegd, waaronder de heeren senators Michiels-Loos en Joostens, de leden der Kamer van volksvertegenwoordigers Victor Jacobs, graaf du Bois d'Aissche, J. de Laet, d'Hane Steenhuyse en L. Gerrits; de leden van het Gemeentebestuur van Antwerpen; leden van den provincieraad; het bestuur der Grondwettelijke Conservatieve Vereeniging van Antwerpen, enz. enz.

Aan den Ouden-God, waar de geestelijkheid het lijk kwam afhalen, waren de met rijtuigen gekomen personen afgestapt. De rouw werd geleid door den weledelen baron Eduard Osij; de hoeken van het baarkleed werden gehouden door de heeren Michiels-Loos, senator; J.C. Van Put d.d. burgemeester van Antwerpen; d'Hane Steenhuyse, voorzitter der Commissie van krijgsdienstbaarheden en Guyo-Villers.

Van daar toog de stoet naar de kerk van Mortsel; het hooge

[p. 131]

altaar en de koor waren met rouwgewaad behangen. Voor de baar, waarop de senatorskleeding van wijlen den baron Osij lag, alsook de teekens van officier der Leopolsorde, stond het volgende wapen.

De dienst afgeloopen zijnde, verliet men de kerk onder het gelui der klok; de hoeken van het baarkleed werden gehouden door de heeren Michiels-Loos, J.C. van Put, d'Hane-Steenhuyse en Lefever-Mols.

Daar de kerk te klein was om al de aanwezigen te bevatten, stond ook het kerkhof vol volk; aan den grafkelder knielde baron Osij bij het laatste overschot zijns vaders neder tot dat de laatste kerkelijke gebeden gelezen waren.

Antwerpen, gansch het land onderging een groot verlies door het afsterven van den heer baron Osij; ook zullen wij niet trachten den stillen weemoed te beschrijven die op het kerkhof heerschte.

Er werden drie grafreden gehouden. De heer J.C. van Put, dd. Burgemeester van Antwerpen, sprak namens deze stad.

De heer d'Hane Steenhuyse, namens de Commissie van krijgsdienstbaarheden en de heer Lefever-Mols, namens de grondwettelijke conservatieve Vereeniging.

Op 27 Juni, ten 11 ure, had in de parochialekerk van den H. Augustinus, te Antwerpen, de plechtige uitvaart plaats.

Reeds lang voor dat de dienst begon, bevonden zich een groot getal personen in de kerk, die welhaast te klein werd om al de opgekomenen te bevatten.

Senators, leden der Kamer van Volksvertegenwoordigers, Gouverneurs, Burgemeesters, leden van den Antwerpschen gemeenteraad en den Provincieraad, geestelijken, armmeesters en eene menigte personen uit alle standen der samenleving waren den overledene eene laatste hulde komen bewijzen.

De Zeer Eerwaarde heer Plebaan en Deken van Antwerpen, door wie de laatste gebeden gezegd werden, vertegenwoordigde Z.E. den Kardinaal Aartsbisschop van Mechelen.

Na de dienst werden er eenige honderde brooden aan de noodlijdenden uitgedeeld.

Wij deelen hier eenige wetenswaardige bijzonderheden mede, nopens den door baron Osij gevoerden titel van heer van Wijchen.

De edele heeren van Wijchen traden reeds in de eerste helft der XII^e eeuw in de geschiedenis van Nederland op, en zij hielden hunne goederen onmiddellijk van den Keizer ter leen. Zooveel aanzien bezaten zij nog in 1230, maar na de verpanding van Nijmegen aan Gelre, schijnen zij tot hulde van den Gelderschen graaf verplicht te zijn geworden.

[p. 132]

Het kasteel, zoo als het nog bestaat, werd gebouwd door Don Emanuel, Prins van Portugal, sedert 1587 schoonbroeder van Prins Maurits van Oranje-Nassau. Na des stichters overlijden kwam het aan Filips van Nassau, heer van Grimlinghuisen en sedert door aankoop en erfmaking, aan den baron Osij, uit Antwerpen, die er in 1845 overleed.

D. van Spilbeeck.