De Vlaamsche School. Jaargang 10

Boekaanbeveling.
Dirk Meyer, eene geschiedenis van den waterkant, door Sleeckx. Met twee platen door Hendrik Schaefels. - Verkrijgbaar bij de voornaamste boekhandelaars der stad en des rijks.

Het getal der boeken boven welker titel de gewetensvolle beoordeelaar, hier de tolk of voorspreker der openbare verlichte denkwijze, het eenvoudige ‘aanbevolen’ schrijven mag, is dun gezaaid in iedere letterkunde. Dit is ongetwijfeld nog meer het geval op een pas ontgonnen kunstgebied, als het onze, waar het onkruid van het would be voortgaat met welig en ongedeerd opteschieten, in afwachting van het niet eens geslepen wiedmes eener gestrenge en rechtvaardige kritiek. In den gaard der fraaie letteren, gelijk in elk ander vak der goddelijke kunst, moet ieder voortbrengsel, het nederige liedebloempjen even als de reusachtige epos-eik, in zijnen aard meer dan middelmatig-verdienstelijk wezen en naar den maatstaf der voortreffelijkheid gekeurd worden; waar men het gebrekkige koestert, ziet men van het verhevene af en daar wordt het verval der schoonheid geteekend. Dient er dan ook in zulken tijd van letterkundige vrijbuiterij opzettelijk gezwegen over zoo menig onbeduidend knoeiwerk, zoo wordt het ten anderen pligt, een woord te reppen over gewrochten die, gelijk het onderhavige, onder alle opzicht verdienstelijk zijn.

Doch het geldt hier slechts eene novelle, niet eens een' klassieken heide-roman, laat staan een ernstig kunstwerk?.... Alsof eene meesterlijke vertelling - wie kent Groth's Trina? - een vertelsel zelf - men denke maar aan Andersen - niet tegen een ander meesterstuk van ‘ernstigen’ aard opwegen konde!

Het is hoogst loffelijk inderdaad om zijnen vaderlande gedenkstukken der geleerdheid, der moedertaal en der geschiedenis op te richten; maar wie durft loochenen, dat het niet ook zeer verdienstelijk is, boeken te schrijven waarin het volk leering en verlichting vinden kan? Aan beiden ontbreekt echter iets; want wie een geleerd boek verstaat, zal niet licht met een volksboek van dien aard genoegen nemen. Ook is het, leider! zoo, dat een hoog kunstgewrocht, welk de roem eener natie uitmaken kan, voor het meerendeel harer leden doodgeschapen is, omdat het vooreerst op eenen hoogen grond van beschaving steunt.

Maar waarom toch op geene boeken gezonnen, die kunst, kennis en onderricht, door eenen gemeenen band - des gevoels, bij voorbeeld - vereenigen; waarin de gebildete licht iets leeren, en dat de onterfde der hoogere beschaving tevens verstaan kan; terwijl beiden, hoe verschillend van zienswijze ook, daardoor zoo mogelijk innig getroffen worden? Welnu, die boeken bestaan en heeten romans en novellen; en zulke taak wordt vooral vervuld door de novelle, de vertelling, wanneer zij op ware gronden rustende, door ware middelen, als het realism alleen aanbiedt, voorgesteld wordt.

Dirk Meyer is eene realistische novelle.... Doch genoeg van afgetrokkene beschouwing.

Dirk Meyer vervat de eenvoudige, roerende geschiedenis van eenen jongen uit het zoo wonderlijke Schipperskwartier van Antwerpen, die na door eenen makker der gemeenteschool tot guiterij en erger nog verleid geweest te zijn, in het zeemansleven getrokken wordt en zich allengskens van den kwaden invloed zijns gezels ontdoet, om een eerbaar zeevaarder, daarna stuurman en gezagvoerder te worden. De lezer geraakt op aangename wijze bekend, niet alleen met het boertige leven der kostelooze jongensscholen, met honderdlei gebruiken en gewoonten van de Antwerpsche kleinburgerij, met de huiszeden van zoovelen: scheepsmaker, garnaatleurster, bootsman, kleinhandelaar, enz. die aan of omtrent van den grooten plas leven, maar vooral met de moedige zielen die dezen bevaren, en de belangwekkende omstandigheden, waarin zij niet zelden verkeeren.

Een rechte vlug is Piet van Deun, die na alle mogelijke guitenstreken ten uitvoer gebracht te hebben, van school gejaagd wordt, omdat hij eene stopnaald in meesters stoel gesteken had, met een gevolg dat licht te raden is. - Dirk, die hulpleeraar in de school geworden is, komt er eens toe om eenen zijner ambtgenoten duchtig af te rossen voor beleediging zijner moeder, en durft niet meer naar de school terugkeeren; maar Piet weet er raad op en verbergt hem in het ruim zijns schips, onder voorgeven dat al de gendarmen achter hem zoeken. Onderwijl vaart het

[p. 113]

schip zeewaarts in, en Dirk wordt als kajuitjongen aangesteld. Piet is een echte bruinlever, van ‘zoo gewonnen zoo geronnen;’ kloek is hij en behendig. Zie eens, hoe hij onverschrokken de glibberige boegspriet der kermisschuit oploopt, om er de vaantjens af te langen, die zoovele prijzen verbeelden - een schouwspel dat met ieder jaarfeest duizenden toekijkers rond het groot Stadsdok heen lokt.

Maar Dirk vindt geen genoegen meer in die reeks van ruwe vermaken, waarvoor Piet leeft, en die meestal op de schande of het gasthuis uitloopen. Niet alleen is hem het voorbeeld te stade gekomen van den stuurman Daan van den Hoek, die bedrogen in eene eerlijke liefde, zich nog meer dan vroeger in zich zelven terugtrekt, om met ernst te studeren; maar wat van eenen beslissenden invloed was op het levensgedrag van onzen Dirk, die in den aanvang maar al te veel neiging toonde om het slempig baantjen van Piet in te slaan, was zijne bekendwording met 's bootmans dochter, Johken Saeyens, een eenvoudig en lief kind, dat hij weldra ook vurig beminde, zonder het eigentlijk te vermoeden. Zoodra hij zich daarvan rekenschap gaf, was zijn plan ook gevormd; een simpel matroos, die buitendien nog zijne goede moeder te onderhouden had, kon inderdaad op geen huwelijk denken; maar hij zoû leeren, zijn exaam voor stuurman doen, en dan.... Ja, maar terwijl de mensch wikt, schikt God. Toen het schip wederom vertrekken zoû, wierd de bootsman erg gekwetst en men moest zonder hem vertrekken. Het huishouden van Johken Saeyens verviel weldra in armoede en het was op aanraden zelf van Dirks moeder, die niets van haars zoons liefde vermoedde, dat het arme meisjen zich voor haren vader en jongere broêrtjens opofferde, door eenen rijken oudgezel te huwen, die haar dezen voorslag deed. Men oordeele over Dirks wanhoop bij zijne terugkomst. Waarlijk treffend is het tooneel waarin zijne goede moeder hem, met blijdschap, die akelige tijding mededeelt. Thands is alle geluk voor Dirk verdwenen. De even ongelukkige Daan zoekt hem zoo goed mogelijk te troosten en beiden besluiten met een fransch schip eene verre reis te ondernemen. Dan, het ongeluk vervolgt hem: hij lijdt schipbreuk! Degenen der manschap, die het verzwelgend element gespaard heeft, zwerven radeloos op zee in eene opene boot, zonder een der eilandekens, door woeste menscheneters bevolkt, te durven noch te kunnen aandoen. De honger verhoogt hunne ellende en reeds zijn zij op het punt, om het leven te behouden, eene ijselijke menschenslachting te ondernemen, wanneer zich in de verte een schip vertoont, dat hunne noodseinen heeft opgemerkt, en nu ter redding dezer rampzaligen bijdraait. Eenmaal geborgen, vinden zij eenen zeeweg tot het vaderland terug. Daar verbeidt hen een gul onthaal van Dirks moeder en zijne vrienden en kennissen. En wat meer is voor den armen beproefde, het geluk dat hem met Johken ontvlucht was, keert ook met haar tot hem terug. Haar rijke echtgenoot was overleden, en het kostte Dirks moeder niet veel moeite om haar van Dirks liefde te overtuigen. Ook de belangwekkende Daan vindt zijn levensgeluk in de armen van Johkens vriendinne.

Dit is in het kort de inhoud der novelle, die ons bezig houdt. Leerzaam en boeiend is dit gewrocht op iedere bladzijde en met eene veder geschreven waarvan men zeggen mag, dat zij eere doet aan Nederlands taal en letterkunde.

Dirk Meyer is een voortreffelijk gewrocht, waarvan de lezing op menige plaats heldere tranen van het reinste gevoel uit het oog lokt. Dit is een hooge lof, dien het werk van Sleeckx wel verdient, en waarover wij hem geluk wenschen.

C.J.H.