De Vlaamsche School. Jaargang 10

Joannes-Baptista de Jonghe.

In den jare 1785, den achtsten januarius, werd te Kortryk geboren, Joannes-Baptista De Jonghe, zoon van mynheer Michiel-Josephus De jonghe⁽¹⁾ en J^v. Joanna-Theresia Van Roosebeke.

Zyn vader, in den tyd bekleed met het burgemeestersambt, wist zich door zyne aengeborene goedaerdigheid achtbaer en minzaem te maken; hy beoogde het welzyn van allen en wel byzonderlyk van zyne kinderen. Van eene middelmatige fortuin, was zyne zorg groot voor de toekomst van zyn kroost, ja, zyn eenige wensch was dit en voor het tydelyke en voor het eeuwige gelukkig te maken. Met tegenzin nogthans, zag hy de aengeborene neiging van zynen zoon, voor de schoone kunsten met de kinderjaren opgroeijen, hy gebruikte alle middelen om hem tot eene andere verkiezing van beroep te doen overgaen; alles was vruchteloos.

Geboren van zoo deugdminnende als voortreffelyke ouders, werd er niets verwaerloosd om hem eene goede opvoeding te bezorgen.

Te Antwerpen bezat ten dien tyde Ommegang de algemeene achting, om zyne uitmuntende begaefdheid; dieren en landgezichten maekten zyne tafereelen uit; meer dan een woord zyn wy in het vervolg der nagedachtenis van dien man verschuldigd.

In Rubensstad, ging onze jongeling, onder het geleide van zulk eenen meester, tot een uitstekenden landschapschilder worden gevormd.

Te huis by dien grooten meester, waren alle zyne oogenblikken voor de studie; welhaest bezorgde hy zich de kennis der kleuren en het gemak van ze te behandelen. De werken van zynen meester welke hy gedurig voor oogen had, waren heel waerschynlyk, vol kracht en geestryk uitgevoerd. Ommeganck was trouwens een van die meesters welke niet alleen uitmuntten in alle soort van dieren aftemalen, maer die daerby nog veel waerheid en kracht door den keus van licht en schaduw aen zyne werken wist te geven.

Twee jaren maekten onzen schilder bekwaem om op eigene vleugelen te vliegen. Antwerpen zag met tegenzin de uer naderen van zyn afscheid, geerne zouden de kunstminnaers hem voor hunne stad hebben bewaerd; maer de liefde voor zyne geboorteplaets, voor de rust en de eenzaemheid, deden hem anders besluiten; hy had trouwens eenen afkeer van het gewoel der groote wereld, hy vlugtte de talryke byeenkomsten en buitengewoone feesten; matig in geheel zyne levenswys, uitsluitelyk bekommerd met zyne kunst, was hy innerlyk overtuigd dat de wyn en uitgelezene spyzen by langdurende maeltyden den kunstenaer hoogst schadelyk zyn, dat zulk een leven de geestkrachten verstompt, den mensch onbekwaem maekt tot groote en verhevene gedachten en dus hem tot hinderpael zyn, om tot de volmaektheid in de kunst te kunnen komen.

Gelyk hy vyand was van alle overmaet, zoo was hy ook hoogst afkeerig van alle buitensporigheden; zyne eerste opvoeding heeft in hem altyd den geest van godsdienst en kristenpligt bewaerd, waer hy, by aenhoudendheid, gedurende zyn leven is by gebleven. Van zyne eerste jeugd had hy de levensschets van vroegtydige schilders gelezen; daer had hy meer dan een treffend bewys aengetroffen van het ongeluk dat een aental kunstenaren was te by gekomen door de overdaed en ongelukkige levenswys; hy had het eeuwige voor oogen om zich het tydelyk welzyn te bewaren: ik schilder voor de eeuwigheid zegde hy. AEternitati pingo.....

Zich door deugd en kunstoefening eenen onsterfelyken naem te verschaffen, was het einde van al zyne bedoelingen.

Het leven van den mensch is aen zoo vele wisselvalligheden blootgesteld dat wie hy ook zyn moge, by onmogelykheid, al der zelver gevolgen kan vermyden.

Nauwlyks had onze schilder zich daer, waer zyne wieg eerst gestaen had neêrgezet, of er kwam iets in den weg dat hem dreigde voor altyd te sluiten uit den rang der groote meesters en hem dus den troost en de voldoening ging rooven van ooit een onsterfelyken naem te kunnen betrachten.

Hy maekte de kennis van een kunstschilder die lang in Italië en Zwitserland fortuin was gaen zoeken, zonder middelen van bestaen, hetgeen zeker byna onmogelyk is, vooral in de leerjaren; die schilder was een goede teekenaer en hy had zich in die verrukkende landen en voor een liefhebber, zoo ryk in schilderachtige gezichten, door aenhoudende studie eenen schat weten in te zamelen van uitgelezen teekeningen; maer deze hadden weinig bygezet tot zyn onderhoud, ook had hy, zoo ik meen, weinig of niets naer de natuer geschilderd; vermoeid van

(1) Mynheer Michiel-Josephus De Jonghe heeft, tydens de fransche overheersching, het ambt van meijer bekleed van 1808 tot het aenkomen van Willem, den eerste, en hy is burgemeester gebleven tot 1817.

[p. 32]

die schoone en ryke landen te doorloopen welke hem voor al zyn zweet en arbeid, niets anders dan aenhoudend gebrek byzetteden, voldaen van het wonderlyke van Italië; was hy te Parys aengekomen; daer scheen ook het geluk van hem weg te vlugten.

Eenige dagen na zyne aenkomst, trof hy eenen kunstschilder aen, wien hy zyne teekeningen toonde; die liefhebber verwonderd over de fraeije en schilderachtige verkiezingen, beloofde hem eene plaets waer hy zich een voldoende bestaen zou kunnen bezorgen.

In de hoofdstad van het machtig en kunstminnend Frankryk, was eene fabriek waer niets anders werd gemaekt dan landgezichten in lymverf, daer was het dat onze van middelen beroofde schilder werd gedwongen zyn bestaen te zoeken, en in het vervolg een welzyn moest vinden dat hy in zyne veeljarige wandeling, had moeten derven: juist was het daer ook dat hy ging verliezen hetgeen hy bezat, om zich eens een naem te kunnen maken.

Met dat hy te Parys eenigen tyd zyne bekwaemheid had getoond, verliet hy deze fabriek, zeide vaerwel aen Frankryk en kwam zich te Kortryk ter neêrzetten.

Niet lang of hy raekte in kennis met M. De Jonghe, maer de vriendschap bleef niet duren. M.X... die, eer hy, tot zyn ongeluk, om zyn bestaen te vinden, had moeten landgezichten in lymverf schilderen, en dus de schoonste jaren van zyn leven had geslagtofferd aen eene oefening die hem den tyd ontnam om zyne studiën naer de natuer voorttezetten, zag met tegenzin, welke poogingen hy ook wilde byzetten om M. De Jonghe te evenaren, dat hy altyd ver achteruit bleef, omdat zyne werken den smaek van het papier bewaerden en den lief hebber geheel en al niet wilden voldoen.

Tot hoe ver kan de eigenliefde den mensch verblinden, wat kan de wangunst niet al te wege brengen? Wat middelen bedenkt ze niet om te gelukken en het einde te bereiken van haer opzet, het koste wat het wil, ja al moest het slagtoffer voor de toekomst zyn verloren.

Het middel was haest gevonden.

M.X.... die niets zoo ter harte nam dan M. De Jonghe te kunnen wysmaken dat het niet van noode was zyne studiën verder naer de natuer voorttezetten, zegde hem: ik zou met zoo veel arbeid en tydverlies in de velden niet gaen zoeken, hetgeen gy reeds voldoende bezit; er zyn in Frankryk een aental uitmuntende meesters die nooit naer de natuer zyn gegaen, zy hebben de groote meesters die voor hen zyn geweest, getracht van naby te volgen, derzelver teekeningen en schilderwerken doorgrond en zich dus een naem gemaekt.

Hy had den vogel in het net.

Onze jonge schilder, misleid door de bedriegelyke woorden van M.X...., zeide vaerwel aen zyne oefeningen naer de natuer.

Eerlang werd de zaek klaer.

Een schilder en stadsgenoot die vele jaren reeds de hoofdstad van Frankryk had bewoond en die, door den koophandel in schilderwerken, zich had weten eene groote fortuin te bezorgen, hy was trouwens een uitgelezene kenner en minnaer van de kunst aen welke hy ook vele jaren had toegewyd, kwam De Jonghe's familie en moederstad bezoeken.

De aenkomst van M. Lafontaine was voor onzen schilder een der schoonste dagen van zyn leven, een dag die van hem een onheil moest afkeeren welk welligt op lateren tyd voor hem onherstelbaer zou zyn geweest.

By de eerste byeenkomst dezer twee vrienden, na eene broederlyke omhelzing, was vooral, gelyk dit by kunstbezittenden eigen is, het bekyken der werken van onzen schilder. Verwonderd zag M. Lafontaine dezelve aen, met moeite keerde hy van zyne verslagenheid terug, hy plaetste de stukken nu hier, dan daer, hy wendde den schilderezel op alle wyzen om er meer voordeelig den dag op te geven; eensklaps keert hy zich naer M. De jonghe: myn vriend, wat hebt gy gedaen? ik vind u in uwe werken niet, gy gaet terug of wel myne oogen bedriegen my! Van waer deze zoo noodlottige verandering? de werken die ik het jaer verleden van u heb ontvangen, alhoewel fraei en meer voldoende dan deze, hebben my min behaegd dan de werken die gy my eenige jaren vroeger hebt toegezonden; gy hebt de natuer verlaten of gy zet uwe studie met den zelfden yver niet voort als voorheên? Deze woorden raekten onzen schilder zoo diep in zyn gemoed dat hy van aendoening verbleekte, als was hy ontzenuwd of van eene schierlyke bezwyming overvallen. Van deze verslagenheid terug gekomen, zegde M. Dejonghe aen zynen vriend dat M.X.... hem had bedrogen met hem wystemaken dat hy te veel tyd verloor met te lande naer de natuer te studeren.

M. Lafontaine overtuigd dat een schilder nooit te veel, nooit te lang zyne studiën naer de natuer kan voort zetten, wil hy eens zynen naem door onsterfelyke werken vereeuwigen, om de onzeggelyke fraeiheden welke zy den leerzuchtigen beyveraer by elke beschouwing oplevert, sprak onzen kunstenaer toe; hoe was uw geest zoo dwaes? is het mogelyk dat gy de lessen van Ommeganck zoo haest hebt uit het oog verloren? de werken die gy by dien grooten meester hebt gezien, spreken niets dan waerheid, zy toonen u hierby de aenhoudende zorg welke hy heeft weten te gebruiken om zich dien schat te bezorgen door de gegronde studiën naer de natuer gelyk zyne werken ons aentoonen; zoo sprak M. Lafontaine.

Na eenige weken verblyf, verliet onze kunstenaer zyne geboortestad en vrienden, nam eenige werken mede van onzen schilder en sloot met hem eene vriendschap die met de dood alleen werd gebroken.

By het verlaten van zyne moederstad had M. Lafontaine alles aengewend om onzen schilder naer Parys te krygen; hy had hem voor oogen gesteld hoe veel byval zyne werken reeds genoten; op hoe weinig tyds hy zyn fortuin zou hebben kunnen maken, hoeveel hy zou hebben bygezet om zynen naem te vereeuwigen met Frankryks hoofdstad te bewoonen, dat de schilderakademie hem met opene armen zou ontvangen en hem geerne aen haren broederkring vereenigd zou zien.

Hoe groot, hoe treffend ook de beloften waren, hoe aentrekkelyk ook de woorden fortuin, eeuwige naem, liefdevolle uitnoodiging der fransche schilderakademie, tot daer kon Lafontaine nogthans onzen schilder niet brengen, dat hy zyne geboortestad en vaderland zou willen verlaten om zich op Frankryks grond ter neêr te zetten. Hy beloofde hem een bezoek te Parys by de eerste gelegenheid.

Om zyn gegeven woord te houden, ging hy het daerop volgende jaer naer Frankryk. Onzeggelyk hoe wel hy werd ontvangen van zynen vriend. Den volgenden dag bevonden beide zich in de vergadering der kunstminnaers; daer wedyverde men om De Jonghe de grootste eer te bewyzen en hem ten gulhertigsten doenlyk te onthalen; het was feest en men dronk eenen welkomteug op de onverwachte aenkomst van een voor vele tot hier toe nog onbekenden vriend.

De dagen, welke M. De Jonghe in de hoofdstad overbragt, waren uitsluitelyk toegewyd aen het nazien van al wat kunst betrof of aenmerkenswaerdig was, hy nam eenige schilderachtige gezichten omstreeks Parys en, na eenige weken verblyf, nam hy afscheid van zynen vriend, zeide vaerwel aen de leden van de koninklyke Akademie, gaf

[p. 33]

den rug aen Frankryk en kwam te huis in zyne moederstad, voldaen by overmaet van de eer en achting welke hy had genoten by de fransche kunstminnaers.

Onze schilder andermael op den echten weg gesteld door de aenkomst van zynen goeden vriend, wendde alle poogingen aen om zynen misstap te herstellen: hy was by het daerlaten der natuer voor eene kundige oog achteruit gegaen; zyne werken hadden hunnen smaek verloren; men zag er de alverkwikkende zon hare zoo warme stralen en allerzielene leven niet in uitstorten, het luchtverschiet veeltyds te zeer gematigd deed zyne landgezichten te duister, te hard voorkomen en beroofde ze dus van de fraeiste hoedanigheden zonder welke het onmogelyk is den liefhebber te behagen.

Het was in deze werken dat later zyne benyders de gelegenheid vonden om hem in zyne algemeene achting, die hy genoot te kort te doen, zoo als wy hooger op zullen zien.

Onzinnige dwaesheid! deze werken waren reeds jaren en jaren vergeten. Hy had sints dien tyd een en andermael en nog zyne kunst met lauweren zien bekroonen⁽¹⁾.

Gedurende zyn leven, ja de laetste dagen niet uitgenomen kloeg, hy over het ongelyk dat M.X. hem had aengedaen, en de gevolgen voor hem zoo rampspoedig, ware hy door innerlyke vriendschap niet verlicht geweest.

Willen wy onzen schilder volgen dan zullen wy in hem met volle overtuiging een uitmuntende voorbeeld aentreffen van kunstlievende beyvering. Hy was belangloos voor al wat de tael der zelve niet kon spreken: rykdom, voortreffelyke echtverbinding⁽²⁾, de vermaken der woelgeestryke wereld, aenminnelyke vergaderingen, luisterryke feesten en speeltooneelen, dit alles werd by hem geslagtofferd; in een woord de kunst, uitsluitelyk de kunst die voor hem alleen sprak, de tael der onsterfelykheid: ‘wy zyn, zegde hy de talenten den Almogenden verschuldigd, van hem alwat wy zyn, door hem alwat wy kunnen worden; deze genade heb ik onverdiend ontvangen by uitsluiting van velen, van mynen kant door aenhoudende werkzaemheid er in volmaekt te worden is myne betrachting, myn eenige wensch.’

Door goeden raed en ondervinding geleerd, zou niemand in het vervolg onzen schilder hebben kunnen wysmaken dat het niet meer voor hem noodig was, zyne studien naer de natuer voorttezetten.

Wanneer het jaergetyde het toeliet, ging er geen dag voorby of zoohaest de zon uit de oosterkimmen de berg- en boomkruinen beglanste en de natuer weder eens scheen te herleven, was onze schilder op de beên; men zag hem met palet en penseel de eene of andere poort doortrekken als ware hy ter maeltyd verwacht waer eene dringende vriendenpligt hem toe aenzette; geen reizer zag ooit blyder uer by zyne terugkomst, geen zeevaerder was, na den storm, ooit vrolyker dan onze schilder; hy was zoo vol schilderachtige gedachten, zoo vooringenomen van het voorwerp dat hem de nooit genoegzaem gekende natuer ging opleveren, dat hy in het voorbygaen zyne beste kennissen, toen men hem eenen goeden dag toewierp, als ware hy slaepzuchtig, men andermael moest spreken om den schilder uit zyne mymering te kunnen trekken. Dus was hy bezield, zoo vol was hy van zyn opgenomen voorwerp dat de boomen en schilderyke boerenwooningen, hetgeen hem altyd het meest heeft behaegd, in de gedachte waren uitgevoerd, eer hy zich by het verkozene had ter neêrgezet.

Hoe bakerend de stralen der zon ook dartelden, dagen waren ten langste te kort, het glimmen der zon aen het oostereinde tot het noorden by haren ondergang was hem niet voldoende, de tyd scheen hem gestolen, hy keerde terug naer stad, zoo blytemôe, als ware hy beladen met eenen ryken schat.

Meer dan eens heb ik de voldoening gehad van zyn altyd behagelyk aenwezen te mogen genieten; meer dan eens hebben wy op den zelfden grond gezeten, waer hy het een of ander voorwerp door eene kunstryke bewerking op papier of op doek wedergaf, niet eenen boom of hy had zynen stam, takken en bladeren die hem eigen waren, alles was krachtig verlicht en kunstryk geschaduwd, met zooveel waerschynlykheid wedergegeven, dat de onkunde zelve de boomen zou hebben weten te onderscheiden; hy had de natuer nageschilderd en als eene tweede schepping doen geboren worden, met zoo goeden uitslag dat zyne studiën toen hy de zelve op doek wierp, by aenhoudendheid hem, als ware hy in een open veld, eenigerwyl de natuer aentoonden.

In zyne moederstad had hy zich by het verlaten van Antwerpen, by voorkeur ter neêr gezet; hy zou ook die stad, welke voordeelen hem in een ander land werden aengeboden, nooit hebben willen verlaten; van allen had hy een klein getal lievelingen by welken hy de door de studie uitgeputte geestkracht soms ging verkwikken, met eene wandeling of in een broederkring met de nieuwstydingen natezien. De nyd en de wangunst lieten hem dit genot niet.

Kortryk had ten dien tyde een klein getal kunstoefenaers, hierby was er een aental dat waende de kunstwys te zyn, omdat zy eenige jaren in de Akademie hadden weten veel papier en teekenaerde te verkwisten om hunnen ledigen tyd te dooden.

Soortgelyken werden weinig of niet ingelaten by onzen schilder; hy vlugtte trouwens het vleijen der onkunde en had een afkeer voor het oordeel derzelve.....

Deze, om zich hier over te wreken, en onzen schilder in zyne algemeene achting te laken, trachten toegang te hebben by M. Seraph. Vermote, die een goede teekenaer was vooral in doorzichtkunde, middelmatig, schilder, die zyne geestkracht geene palen wist te geven, die portret, historie en landgezichten schilderde, welke ofschoon fraei, nogthans in de waeg niet konden opwegen tegen de werken van M. De Jonghe.

Werden zy ingelaten by M. Vermote, scheen het hun als ware voor hen alles gewonnen.

Men sprak van de werken van onzen schilder niet meer dan met verachting: hy had te veel in den zwarten spiegel gekeken, hy kon niets uitvoeren tenzy na lang martelen en knoeijen, hy had geheel zyn leven te lande geloopen naer de natuer zonder te zien en zag nog niets, zoo spraken die dwazen.

Mynheer Vermote was een braef en deugdzame mensch, zoo heb ik hem altyd gekend, zoo was hy gezien in de geheele stad, ik telde hem onder myne ware vrienden; zonder fortuin, moest hy zyn bestaen vinden

(1) Tweemael werd hy bekroond in zyn vaderland, éens in Holland en éens in Frankryk.

(2) Hy trad in den echt met Juffrouw Maria-Theresia Commeyne, den 14 October 1818, en won by haer vier kinderen: drie dochters en eenen zoon met naem Gustaef, die zich te Parys heeft neêrgezet waer hy reeds voordeelig is gekend by de kunstminnaers. In de laetste tentoonstelling van kunstgewrochten, heeft Keizer Napoleon een zyner schilderwerken aengekocht; ook hebben de dagbladeren met veel lof van dit voortbrengsel gesproken. Zyne werken worden veel gezocht en men telt hem onder de goede vlaemsche schilders die nu ter tyd Parys bewoonen. Zyn vak is het portret en de historie.

[p. 34]

in de teeken- en schilderkunst; reden die hem verpligtten nu het portret, dan de historie en ook landgezigten te schilderen; hy gaf toegang aen de vyanden van M. De Jonghe; deze zetten hem op alle bedenkelyke wys aen om eenige landgezichten ten fraeisten doenlyk uittevoeren; ook beloofde men die in eene publieke plaets op te hangen.

M. Vermote aengezet door hem tot hier onbekende benyders, ziende de voordeelen welke hy er in kon vinden, nam hun verzoek aen. Steeds was hy aen het werk; niets werd verwaerloosd om te gelukken; twee tafereelen waren op bestemden tyd voluitgevoerd en lieten weinig te verlangen voor de onkundige benyders.

Men bragt de stukken zegevierend ter bestemde plaets; geen ander gesprek voor het publiek dan: hebt gy de werken gaen zien van M. Vermote? Wat zyn ze voortreffelyk! dergelyke landschapschilder heeft onze stad nooit zien geboren worden; hy is niet een tweede De Jonghe, hy overtreft hem ver; de nyd zegevierende.

Maer, hunne onzinnige dwaesheid was het vierde van eene eeuw te laet gekomen, zyne werken waren gekend en ze verdienden de achting van alle kunstliefhebbers. Frankryk gaf er aenhoudende bewyzen van, tot zoo verre dat hy aen deszelfs verzoek niet kon voldoen.

Vloekwaerdig wangedrocht wat al onheilen baert gy den sterveling niet? hoe menigeen doet gy den met uw vergift vergalden beker niet ledigen, de onschuld pligtig maken, de algemeene achting zyns naesten rooven, hem in de stille eenzaemheid het zoet genot stelen dat hem vastbindt aen den gewenschten vrede, al zyn welzyn, hem vernietigen? Ware het u gegeven om u groot en aenzienelyk te maken en den voorrang te hebben by anderen?

Ware de nyd de wereld uit, liefde en eendragt zouden alom bloeijen.

Geen rust meer voor onzen schilder in zyne vaderstad, waer hy by voorkeus wilde zyne laetste uer wachten.

De onzinnige blindheid zyner benyders was tot daer gekomen, dat de dwaze menigte reeds hare tael sprak, de tael der lastering.

Getroffen in het diepste zyns gemoeds door een zoo onverdiende noodslag, bleef er De Jonghe niets over ter redding van zyne rust, dan het laten van zyne geboortestad en vrienden. Hoe hard, hoe pynelyk dit aendenken hem folterde, is niet te zeggen; het verlaten van de plaets waer hy al zyn welzyn vond, welke hy voor Antwerpen, voor Frankryks hoofdstad, in éen woord voor alle landen stelde, en die hy voor geene schatten zou hebben willen verruilen, omdat hy daer bezat hetgeen hem vergenoegde, rust en te vredenheid, den kunstschilder hoogst noodzakelyk.

Gebogen onder de slagen van deze alruin, verliet hy zyne moederstad en zette zich in den wyk Schaerbeek, tot Brussel, neder.

De zege was groot, Kortryks nyd verzadigd, de wangunst stak het hoofd op, De Jonghe was vertrokken.

O ondankbaerheid! o schande! gy hebt hem toen ten tyd, als gy hem geblinddoekt had door verleidenden laster uit uwen schoot geworpen! gy, Kortryk, waer ook myne wieg stond, ik word schaemrood als ik er aen denk; ja zeggen wy het met nadruk: gy hebt u niet alleen, maer ook uw jongste naneefschap eene onuitwisbare vlek aengevreven.

Wist gy niet wien gy vervolgdet?

Kendet gy zyne verdiensten niet meer?

Was het De Jonghe niet, die eenige jaren terug in eene algemeene prysworsteling, de kroon aen zyne mededingers ontrukte, in de hoofdstad van Oostvlaenderen? Hebt gy vergeten hoe onze vaderstad wedyverde om hem, dien gy op zoo hartelyke wys het burgerregt ontzegdet, ten plegtigsten doenlyk, als of hy een koning of een prins geweest was, het eermetael op de borst, omringd van het magistraet, onder het gebrom der klok, het geratel der trommelen, het gedommel en het gekraek van het metael, en de aller vreugd verwekkende muziek aen het hoofd van wapperende vaendels, getrokken door eene krielende menigte die jubelde, den geluklach op het wezen, als hadden zy Kortryks roem op hunne schouderen? Ja het was De Jonghe! dan wildet gy hem beloonen by overmaet. Erkentenis en dankbaerbeid blonken op elks wezen.

Andermael was hy aller achting waerdig, toen, eenige jaren vooruit in de hoofdstad van België, by een algemeenen kampstryd met in en uitheemsche meesters in de schilderkunst, den tweeden palm hem werd toegereikt; niets minder was de algemeene vreugd in Kortryks vest, het aengroeijen trouwens der lauweren om de gekroonden schedel van onzen stadsgenoot, zette meer en meer den roem van Kortryks luister by.

Waer blyft de broederliefde die het band der eendragt boeit en den mensch op aerde verhemelt?

Welk een hoon werpt u de wieg, de kweekschool der vlaemsche meesters niet toe? Antwerpen wil zich wreken over het ongelyk dat hy by zyne ondankbare stadsgenoten had moeten weten te verduren; er ontbrak een bekwaem en uitmuntend meester in de schilder-akademie, Antwerpen had, gelyk wy hooger hebben aengetoond, alles aengewend om onzen schilder zich daer te doen neêrzetten, eer hy de lessen van Ommeganck verliet ook twyfelde het geenzins of men zou nu gelukken om hem voor altyd aen zynen broederkring te verbinden; andermael werd het echter in zyne hoop te leur gesteld.

Op de uitnoodiging zyner vrienden, neemt hy, die plaets van eer aen en bekleedt dezelve voor eenigen tyd. De liefde voor het beoefenen zyner kunst die geene palen kende, de rust en de eenzaemheid, wyze van leven welke hem alleen behaegde dwongen hem de schilderakademie te verlaten, in weêrwil van al wat men hem aenbood.

Schaerbeeck, brusselsche wyk, was zyne verblyfplaets; hoe zwaer de vervolging zyner benyders hem had gewond, heeft men in het vervolg met overtuigende bewyzen zien blyken.

Daér in de stille rust der eenzaemheid, heeft hy het overige van zyn leven altyd met dezelfde liefde voor zyne kunst bezield, welgemoed, omringd van zyne vrienden, overladen van roem en achting, zyne dagen gesleten en rustig zyne laetste uer gewacht.

Hy ging de eeuwigheid te gemoet in zoete ontgeesting; hy had wel geleefd en moest hierboven zyn loon ontvangen.

De Jonghe was dood⁽¹⁾; hy had ruim een halven eeuwkring het licht gezien, waerdig van een langer leven om zyn aenminnelyk karakter, altyd vreedzaem in voor- en tegenspoed, geeërd en geacht van allen, overladen van roem, laet hy eenen naem die tot het jongste naneefschap de eeuwen moet overstappen.

De Jonghe is dood!

(1) Joannes-Baptista De Jonghe is geboren te Kortryk, den 8 january 1785.
Overleden in de Brusselsche wyk, Schaerbeeck, den 14 october 1844.
Zyne stoffelyke overblyfselen werden naer Kortryk overgevoerd en den 18ⁿ derzelfde maend op de gemeene rustplaets der overledenen ter aerde besteld.
Hy was eenige jaren bestierder en leermeester der koninklyke Akademie van teeken- en bouwkunde te Kortryk.

[p. 35]

Noodlottige kreet, alles schynt te pletteren geslagen, als ware het van eenen donderslag verbliksemd; eene akelyke stilte hangt als eene rouwspreijende wolk over Schaerbeke's wyk en zendt hare zwarte nachtschimmen over de hoofdstad van België; als wilde deze verbazend voor allen uitroepen: De Jonghe is niet meer!

Jammer is het maer dat een man van zulke verdienste, begaefd met zoo uitmuntende talenten, zoo vele zwaerheden, zoo harde noodslagen heeft moeten verduren, in den bloei van zyne jaren; in weêrwil nogthans, heeft hy zyne kunst tot zoo ver weten te brengen dat hy dezelve een en andermael en nog met lauweren heeft zien bekroonen. Hy had ruim een halve eeuw geleefd, en in het midden van den rampspoed en vreedzaem zyne kunst voortbeoefend. Maer wie mag zich tegen de onwederroepelyke schikkingen der Alvoorzienigheid verzetten: den mensch is het weefsel zyner lotgevallen onbekend, eene onzichtbare hand, bestiert den loop onzer dagen; rampen en ellenden omvatten ons van de wieg af en volgen ons soms nog wel eens tot aen den overkant van het graf.

By de vervolgingen en andere toevallige tegenkanten, kwam zich nog zekerlyk wel de hardste noodneep voegen, die buiten twyfel veel heeft bygezet om magtig zyne laetste oogenblikken te verhaesten, wy zeggen het vergaen van zyn gezicht. Hy was bykykend geboren, en had, door aenhoudende werkzaemheid, meer dan eens zyne oogen moeten krenken. Wy hebben zyne vroegtydige dood beweend omdat zoo verdienstvolle mannen in de kunst zeldzaem worden geboren. Ware het hem gegeven geweest nog twintig jaren te mogen leven en zyn gezicht te mogen bewaren, hy zou, ingezien tot hoe ver hy, in zyne beste jaren, zyne tydgenooten in de kunst vooruitliep, daer hy geen mededinger vond in zyn vaderland, ook welligt niet een hebben ontmoet by de vreemden.

Wy beweenen hem dus niet te vergeefs: hy was onzer achting waerdig en om zyne uitmuntende talenten, en om zyn zonderling gelukkig karakter. Die M. De Jonghe vanby hebben gekend moeten ruimvol overtuigd zyn, dat hy een dier menschen was die geene vyanden had moeten vinden, had hy geene ontmoet die zyne kunst wilden benyden.

In weêrwil nogthans van al wat men tegen zyne werken heeft weten in te brengen is er zekerlyk geen minnaer der schoone schilderkunst die een werk bezit van onzen meester welke zich er willen van ontmaken. Frankryk bezit het grootte getal zyner kunstgewrochten, Engeland bezit ook een aental; België heeft meer dan een zyner meesterstukken. Dat hy somtyds wat duister is, dit kan welligt waer zyn voor eenige zyner vroegtydige werken, maer wanneer wy die van zyne beste jaren met eene kundige oog van naby zien, vindt men den tyd niet om aen klaer of duister te peinzen: de fraeiheid van het geheele en de natuerlyke voluitvoering van elk voorwerp in het byzonder, houden den geest van den liefhebber als geboeid en het behaegt hem tot zoo ver dat hy niets aentreft of het voldoet hem ten hoogsten.

In zyne landgezichten munt De Jonghe voor al uit, en dit blyft zonder tegenspreken naest de waerschynlykheid der verw, het kenmerk der groote meesters, het karakter of eigenaerdigheid in al de voorwerpen met welke hy ze wist te bekleeden.

België verliest in hem een ware vaderlandslievende medeburger die, ofschoon hy veeltyds, ja by aenhoudendheid, om dus te zeggen, in zyne beste jaren zich moest verzetten tegen de hoogstvliegende uitnoodigingen der fransche kunstminnaers welke onzen schilder schatten, nogthans er niet toe kon besluiten om den vaderen aerd voor uitheemschen grond te wisselen, ook verloor het in hem den voortreffelyksten landschapschilder dien het ter tyd bezat.

Door een onverzaedbaren yver aengezet, zonder zich te verhaesten of iets ter loops te doen, heeft hy een groot getal onsterfelyke werken nagelaten.

Kortryk mag zich te regt beroemen op de voortbrengselen die het van zynen uitmuntende stadsgenoot bezit. In het Museum hangt een landgezicht van De Jonghe, een ingang van een bosch; in dit tafereel, welligt een zyner gelukkigste werken, is alles kalm bovenmate, heel waerschynlyk, met veel geest verlicht en kunstryk geschaduwd; de boomen zyn met zooveel verstand gekarakteriseerd dat ze voor stam, takken en bladeren even als voor hun kleur treffend waer voorkomen. Dit landgezicht laet voor kunstbezittenden niets te verlangen, men zal my hier misschien toewerpen dat ik zoo met wat veel ophef spreek van dit werk, dat er nog oogen zyn die klaer zien; dat meer dan een der kundige hetzelf heeft weten te schatten, dat dit stuk te hard te duister is uitgevoerd. Hier brengen wy niets tegen in, wy zeggen ook dat het wat meer klaerder hadde kunnen behandeld worden, maer een echte kenner, voor afgunst onvatbaer, laet soortgelyke beknibbelingen ver achteruit, zyne eenige zaek is elk voorwerp naer de regelen der kunst aftemeten en er de natuergelykenis in te zoeken.

By M^r Delacroix-Heldenbergh, te Kortryk, is een schoon landgezicht van onzen meester; het biedt een ruimvol verschiet aen, zoo fraei, zoo kunstryk uitgevoerd dat het, in eene publieke tentoonstelling van kunstwerken te Brussel, niet alleen de algemeene achting der kunstbezittenden wegdroeg, maer ook hen verwonderde; dit landgezicht was voor onzen schilder een den nyd ontrukte zege.

Mynheer Descamps, zilversmid, te Kortryk, heeft ook een klein landschapje van M. De Jonghe. Dit landgezichtje is heel warm, vol waerheid, de boompjes en tronkjes zyn van eene teedere raking, de bladjes van elk in het byzonder zyn kennelyk gevormd; de uit strooi, leem en hout saemgeworpene hutjes zyn verrukkend schoon; de vyf beestjes die, geleid door eene buitenmeid, by het vallen van de avondzon naer de hoeve keeren, zyn wel geteekend en zorgvol uitgevoerd; hoe klein dit stukje ook zy, de hand van den grooten meester blyft er niet te kort.

By M. Vercruisse-Bruneel, in dezelfde stad, is ook een schoon gezicht van onzen meester.

Een breede weg, beplant aen beide kanten met zware en hemeldreigende abeelen, bekleedt den voorgrond; de oogst staet ryp op den akker, eene reeks tronkwilgen vertoont zich op het uiteinde van den tweeden grond, waer men een herder met hond en schapen ziet door kruipen, deze wilgenstraet schynt zich te verliezen aen het begin van den laetsten grond; de boomen laten niets te verlangen, zoo voor de kleur als voor het karakter, wilgen en andere tronken zyn vol waerheid, de aerdgronden zyn natuerlyk schoon, ryk in toon en prachtvol, de figuertjes en beestjes zyn wel geteekend en ryk gekoloreerd, de zon schynt eenige uren den middagkring ontweken te zyn.

M. de advokaet Dibbaudt bezit insgelyks een allerfraeiste landgezicht van onzen schilder: dit overschoon stukje is matig door de avondzon verlicht, een herder met talryke schapen, terug van zyne dagelyksche wandeling, staet de hoeve in te treden, de beestjes en de figuertjes zyn wel geteekend, geestryk geschilderd en zorgvol uitgevoerd; de landhoeve is van eene buitengemeene samenstelling, zy is schilderachtig ryk, de uit steen saêmgeworpen muren zyn kleurryk en vol waerheid, de tronkjes en

[p. 36]

boomen zyn vol karakter, natuerlyk schoon en van eene teedere raking, de aerdgronden zyn toonryk en voldoende aengenaem, hier en daer met groen en plantjes bekleed; er heerscht in dit overfraeie stukje eene harmonie die wonderlyk is door den samenloop van lucht en licht.

In den Haeg zyn er ook eenige zyner werken; zy verbeelden de stad Kortryk aen verschillige zyden wedergegeven; de voorgronden zyn er bekleed met beestjes en figuertjes en andere byvallige voorwerpen welke, om hunne fraeije uitvoering en kleur, den wonderlyken samenloop van lucht en licht, die veel prys byzetten. Koning Willem was hoogst voldaen over de werken van onzen meester en tot bewys betaelde hy dezelfde 4000 franken.

Er zyn in zyne geboortestad een aental van zyne werken welke wy niet of slechts in het voorbygaen onder het oog hebben gehad, ze zyn voldoende gekend; onnoodig te zeggen dat een blik op de boomen van onzen meester hem noodzakelyk doet kennen, want daer muntte hy vooral in uit. Tot bewys van myn gezegde komt hier niet te onpas de eerlyke melding der dagbladeren van de hoofdstad van België.

Ieder bewonderde de uitmuntende fraeiheid zyner werken in eene openbare tentoonstelling van kunstgewrochten, waer welligt eenige vreemden om hunne grootsche verkiezing ofwel om andere opzichten hem vooruitliepen; des niets te min moest men bekennen dat, indien men de werken van deze of gene landschapschilder der vreemden onder het oog niet had, men zoude moeten zeggen dat niemand beter kon dan M. De Jonghe. ‘Si l'on ne voyait pas K... k., on dirait on ne peut pas mieux que De Jonghe. (Journal de Bruxelles).’

In het karakteriseren der bladeren, had hy geen mededinger. Idem.

Hy zou waerschynelyk niet een mededinger hebben ontmoet, ware hy van natuerwegen tot grootsche samenstellingen aengezet geweest; hy bleef echter die onderwerpen verkiezen welken hem altyd het meeste hebben behaegd, de gezichten van Vlaenderen, den grond waerop hy was geboren.

Alles is schoon als het wel is gedaen, zoo sprak hy.

Men geeft den dwingeland een standbeeld om zyne gruwelen en euveldaden te vereeuwigen, goddelooze en vloekwaerdige schryvers gaen in hunne gebeitelde beeltenisse de publieke plaetsen versieren, de naem van vele die niet waerdig zyn tot het naneefschap overtegaen, ja die men liever nimmer had moeten hooren voluitspreken, wordt te water en te lande de wereld omgeslingerd of staet te pronken aen de uiteinden der straten, als waren zy de mannen die het geluk en welzyn hunner medeburgeren uitmaekten; kunstenaren als De Jonghe worden vergeten.

Tot daer zyn wy gekomen, dat ware deugd en ruimvolle verdienste by hunne landgenoten worden verwaerloosd, schoon zy des niets te minder in hunne uitmuntende werken by aenhoudendheid blyven leven.

Wanneer men Kortryk langs den zuidkant doorgaet, duizend stappen vooruit en nog, staet eene kapel op de gemeene rustplaets der overledenen; dáer hebben byzondere familiën hunne afgezonderde grafsteden waer men op rouwzuilen leest den naem van hen die daer het laetste oordeel wachten; te vergeefs zoekt men onder deze slapende familiën de overblyfselen van onzen stadsgenoot; hadde men hem naer verdienste weten te schatten men zoude, voorzeker, tot nu toe niet hebben gewacht om hem, na zyn afsterven, op den grond dien hy van de wieg af geerne zag, die hy met den aenwas der jaren meer en meer beminde, ja dien hy vooral liefhad, in den kring zyner vriendenschimmen waer hy onder de schaduwe des doods slaept, een gedenkzuil op te rigten; dan zou de in en uitlander dáér ook kunnen lezen: hier wacht de groote landschapschilder De Jonghe, de roem van Kortryk, by de assche zyner voorvaderen, den jongsten dag af.

Terwyl ik de laetste pen op het papier zet, verneem ik de tyding dat men in de geboortestad van onzen schilder een ontwerp maekt om het ongelyk gedaen aen zyne verdienste te herstellen, en zyne nagedachtenis daer te vereeuwigen waer ze sints ettelyke jaren vruchteloos werd gezocht.

G. De Geyne, pr.