De Vlaamsche School. Jaargang 9

Boekniews.
Gedichten door Emanuel Hiel, met vier platen door J. Verhas, verkrijgbaar bij de voornaamste boekhandelaars des lands.

Het hert des dichters, zegt men, is als de eolische harp, welker toonen streelen of zuchten, weeklagen of huilen, naarmate de zefier of de stormwind haar bespeelt. Dit kan waar zijn; maar dan hangen die toonen voorts nog af van de innerlijke gesteldheid des zangtuigs, der dichterziel, welker snaren die der edel menschelijke gevoelens zijn moeten. De rijkdom eens dichters bestaat niet alleen in de menigvuldigheid der gevoelens, die de buitenwaereld in hem opwekt, maar nog in den graad dier aendoenlijkheid zelve; en de rijkste dichter is Hij die in uitgestrektheid en diepte, de waerelden voelt leven en het mospluimken op de onderzeesche rots. De grootheid eens dichters bestaat niet alleen in den schat zijner gewaarwordingen, in het vermogen om die uit te drukken, maar voornamelijk in de goddelijke kunst om ze zamen te brengen in eene schepping die, treffend en waar, den mensch opleidt tot zijn toekomstig rijk van deugd en eewigheid; en de grootste dichter is wederom Hij, die den weemoed der vergankelijkheid met de stralen der blijvende zonne over het heerlijk zomerland heen zendt, en die den loeienden stormwind over de bulderende zee, welke het brooze vaartuig en het broozere menschenleven vernielt, doet juichen, juichen in de zwelgende, stervende borst: gij zult niet vergaan!

Een breed, het eindelooze veld der stoffelijke en zedelijke waereld staat den dichter open. De stoffe zij hem het vat waarin hij den geest sluit, het doek waarop hij zijne gedachten maalt, de bloem waaruit schoonheid en geur opgaan; niets meer, niets minder. Hoe verre dan miskent de kunstenaar zijne zending, die zich vergenoegt de stoffe voor haar zelve te behandelen: het eenige wat hem zoodoende gelukt, is haar van den geest te ontdoen, die zij in de wezenlijkheid immer laat uitstralen. Hij leest niet in de natuur, in de Wet; hij neemt er op goedvallen een woord uit, eenen afgebroken' zin, die hij ten fraaiste overdrukt en op de letter verguldt, maar die op zichzelven geene of somtijds eene verkeerde beteekenis heeft; hij vergeet dat een steen uit den bouw der Pyramieden maar een steen is, zoo onbeduidend als een andere steen, en zoo klein als dat reuzengevaarte groot is. En hoe verkeerd handelt de zoogenaamde idealist, die zulken afkeer voor de stoffe belijdt, dat hij verdriet hebben moet, dit niet zonder mond te kunnen uitzeggen. Daar hij met zwevende gedachten en gevoelens zoekt te treffen, moet hij wel met minachting op de natuur nederzien, die zoo onmachtig is van licht zonder zonne te schenken, en hem niet eens te laten denken en scheppen, zonder zijn oog dat opmerkt en zonder zijne hersens, die zich gewis over zulke verwaandheid wreken.

[p. 218]

Het is gelukkig alleen den Franschen gegeven om in die uitersten van het eenig ware realism te vervallen - en in de kunst, zijn alle uitersten slecht. Hebben sommige onzer nederduitsche dichters in die gebreken gedeeld, dan deden zij het toch met mate, en dan kwam dit voort uit de schroomvalligheid om op eigene wieken te drijven. Maar allengs zijn de goede herinneringen onzer oude kunstbegrippen in het gevoel weder ontwaakt en het voorbeeld der Duitschers zal medewerken om ons geheel op de goede baan terug te brengen.⁽¹⁾

Een niew bewijs daarvan leveren ons de lyrische gedichten van den Brusselschen dichter Hiel, die ons toelaten zal, met genoegen te bestatigen, hoe hij zich zelven door de kunst verheft, terwijl zijn helder hoofd in de zonnige, wonnige waereld opsteekt. Dit schijnt wel eene groote kunst voor de kunst zelve, die voorts de ronde luim niet wraakt; maar grooter wonder verricht zij, wanneer zij dien kwinkslag billijkt om de waarheid van 't gedacht. En inderdaad, zijn de hoedanigheden welke wij in deze gedichten opmerken, zoo menigvuldig en echt, dat wij niet aarzelen den zanger eene eervolle plaats op onzen Helikon in te ruimen.

Gevoelt de dichter dan, naar wij hooger bespraken, veel en eigenaardig naar gelang zijner vatbaarheid, stellig gevoelt hij ook sommige dingen dieper en krachtiger dan andere, en er zijn snaren in zijn herte die bij voorkeur trillen. Zoo gebeurt het, dat elk oorspronkelijk vernuft zijnen eigenen weg inslaat, dat de eene, gelijk Bellamij, het eenvoudige maar rijke Liefde voorheeft, een andere gelijk Th. van Rijswijck: Lust en Volksmin; een derde gelijk van Duijse: Kunst en Leer, een van Beers: Hertgevoel, een de Cort: Levensvreugde, een De Geijter: Geestverlichting, enz.; dat de eene op zijne banier schrijven zal kunst, liefde, God, en een andere, gelijk de dichter die ons bezig houdt, bij deze Liefde, het Volk, de Vreugde en het Land bepaald voegen zal, die de eerste b.v. daarin onontwikkeld begrijpt.

Liefde, vreugde, volk, land, ziedaar de synthesis der dichterziele van onzen zanger, en wel mag hij dezen hoofdgevoelens dankbaar zijn voor de schoone gedachten en gedichten die zij hem ingeboezemd hebben. Onder deze noemen wij, naar de aangeduide volgorde der zielsgestemdheden, bijzonderlijk de stukjens: Levenslust. - Vergeet mij niet. - Schoone bloemen. - Liefde, zang en wijn. - Het lied der aarde. - Een windliedeken. - Wee u! en Gy kent ze niet (namelijk de vlaamsche beweging); terwijl wij uit de menigvuldige vreemde dichtbloemen, waartoe niet minder dan negen europische lettergaarden, den perzischen en den araabschen, zijn bezocht geworden, het geestige Goede nacht, naar het engelsch, en het krachtige stuk Aan eenen Ikzuchtige, naar het poolsch, als heel verdienstelijk uitkippen. Zeer aanbevelenswaerdig is overigens de gansche verzameling Gedichten van het boek, dat zich nog eener stoffelijke uitvoering beroemen mag, die den drukker eer aan doet, zonder daarbij den teekenaar te vergeten, die het opgeluisterd heeft.

Liefde, vreugde, volk en land, zijn de merkpalen in het oneindige kunstgebied, waarrond de dichter wijselijk zijne waereld afgebakend heeft. Helder, blij, kleurig is deze waereld en naïef de voorstelling daarvan. De dichter komt niet tot ons als een geblaseerd man, met den kranken geest der Zerrissenheit, die zich al met het vernuft eens Heine vereenzelvigen mocht, maar die evenmin als de platonieke of beschouwende kunst, welker tegenstelling zij is, tot vruchtbaarheid gedijen kan. - Voelde men in Vuijlsteke's Zwijgende Liefde het jongelingshert met zijne zoete droomen en levenslustige verwachtingen niet onder het bijtende vers kloppen - zijne lofwaerdige schepping ware niet slechts eene navolging, maar een wanstuk. - Hiel komt tot ons met het blijde geloof in de goedheid der schepping; zijne levensaanschouwing is helder en troostend. Gelijk in zoo menig goed lied onzer voorvaderen ademt men in deze levendige regels, waarin het beeld in ruimere mate niet schaden kan, eenen geest van jeugdige kracht en opgeruimdheid, die wel doet. De taal is zuiver en rijk, (de kieschheid weet overigens den rijkdom zelven spaarzaam aan te wenden), de stijl is klaar en sierlijk, de vorm eenvoudig, ja naïef genoeg om zekere naaktheden te verschoonen, die in aansprekelijkere omstandigheden wellicht niet konden geduld worden.

Onder alle opzichten mogen wij derhalve het niewe dichtwerk van M. Hiel het lezend publiek aanbevelen; en dewijl voorbeelden trekken daar woorden slechts wekken, zoo dunkt het ons best, deze kunstbeschouwing met de overneming der volgende stukjens te sluiten:

C.J. Hansen.

(1) Te dezer gelegenheid roepen wij de aandacht neder op de meesterlijke gewrochten van onzen oostdietschen dichter Klaus Groth, en bepaaldelijk op zijn laatste werkjen: De Roodgieter (in tegenstelling van Geelgieter) Meester Lampe en zijne Dochter, waarvan de overzetting in gewone nederlandsche schrifttaal door ons eerlang bezorgd wordt.

I.
Levenslust.

Men staakt het sombre treuren,

wanneer de lente zingt,

en als, met 't bloemengeuren,

de hoop in 't herte dringt.

Naar 't dorpken trekt de jongen

zoo frisch, zoo welgezind;

daar komt hem toegesprongen

een blozend boerenkind.

Ter stede komt het meisjen,

zij zoekt haar huisgerief;

maar vindt ook menig reisjen

een' flinken hertedief.

Zoo toont zich, naar gewendte,

de zoete levenslust,

wanneer de gulle lente

de herten wakker kust.

II.
Liefde, zang en wijn.

Gij, kindren van het schoone licht,

wat is uw aanzijn zoet

gy spreidt hier op elks aangezicht

den gullen levensgloed;

verjaagt zoo eens van 't wereldrond

de dwaasheid, zorg en pijn,

dan stijgt uw lof uit ieders mond,

o liefde, zang en wijn.

[p. 219]

 

Zoo machtig is uw' wonderkracht,

 

dat niets haar wederstaat:

 

want waar de teedre liefde lacht,

 

verdwijnt dn zwarte haat;

 

en waar de volle beker blinkt,

 

als heldre morgenschijn,

 

't is vast dat daar een liêken klinkt

 

voor liefde, zang en wijn.

 

 

 

Waar liefde lonkt, waar 't liêken juicht,

 

waar 't wijntjen lescht den dorst,

 

daar heerscht ook, buiten zoete vreugd,

 

het meêlij in elks borst;

 

tot weldoen is men ook bereid

 

voor hen die hongrig zijn;

 

zoo dienen mild de menschlijkheid

 

de liefde, zang en wijn.

 

 

 

Dus liefde, wijn en blijgezang,

 

wij blijven u getrouw,

 

o bloeit en sproeit en vloeit hier lang,

 

zoo zoet als hemeldauw!

 

verjaagt voor goed van 't wereldrond

 

de dwaasheid, zorg en pijn,

 

dan stijgt uw lof uit ieders mond,

 

o liefde, zang en wijn!

III.
Het lied der aarde.

Ik heb u om te ploegen, het ijzer mild geschonken,
gij hebt er van vervaardigd een wapen voor de dood;
ik zie de bloedvergieters in grooter glorie pronken,
dan zij die vruchten halen uit mijnen rijken schoot.

Ik heb voor uwe woonsten den sterken steen gegeven,
gij bouwt er mede vesten en koten zonder tal,
waar 't vuige rooversras vermetel blijft in leven,
en waar de domheid immer vereerd in troonen zal.

Hoe welig schiet het koren uit mijne vette gronden,
het is om elk te spijzen dat ik het groeijen laat,
gij tast het op de zolders om uwe beurs te ronden,
terwijl er kindren sterven van honger langs de straat.

Mijn water vloeit voor ieder, de zonne schijnt voor allen,
maar 't mijn en 't dijn verdeelt u, gij kent de liefde niet,
gij zoudt door haat en afgunst de reinste bron vergallen,
en wrokt wanneer de zonne den naaste blij beziet.

IV.
Een windliedeken.

Zing, riep de wind in 't zoet getij,

terwijl hij mij

zoo lief, zoo zacht,

de liêkens van de vogels bracht,

den bloemengeur, 't geruisch der beken,
't gejuich der menschen, steden, streken,

Zing, riep de wind,

gij, menschenkind!

Zing, riep de wind op sombre wijs,

wanneer het ijs,

gelijk de dood,

de schepping in zijn' kluisters sloot;
terwijl de stem der lijdende armen
versmolt in 's winters schriklijk kermen,

Zing, riep de wind,

gij, menschenkind!

En 'k stemde liêkens vol van lust,

gestreeld, gekust

door zoet genot.

Doch als mijn vreugde werd geknot
door 't lijden mijner arme broeders,
dan treurde ik, als de droeve moeders

bij 't stervend kind

Zing, riep de wind.

V.
Wee u!

Wee u, gij vreemdgezinden,
die steeds met onze rechten spot,
eens wordt ge in uwe bloeikracht
als 't vuile kruid geknot.

Wee u, gij, vreemdgezinden,
die streelend in ons midden kwaamt
en al wat schoon en goed was
voor u en de uwen naamt.

Die langsaam hebt vergiftigd
den geest des volks, zijn edel hert,
terwijl uw' wufte zeden
het storten in angst en smert.

Gij zijt het die u neêrbukt
voor ijdlen schijn en zotten praal,
die al wat dwaas is huldigt
en lacht met onze taal.

Doch denkt gij dat voor de uwen,
wanneer de snoode gier den klauw
in 't land slaat, 't volk zal rijzen
ten strijd met dien rabauw?

't Is de ure van vergelding,
het volk stormt als een' wilde zee
en sleept, in woeste golving,
den gier met de uwen meê.

[p. 220]

 

Want waar zult gij dan vlieden?

 

wie, vreemdgezinden, trekt u aan?

 

gij die, in vredesdagen,

 

het volk niet woudt verstaan.

 

 

 

Want waar zult gij toch vlieden?

 

waar smijt ge uw apenvel dan af?

 

geen mensch zal u begrijpen

 

en overal gaapt 't graf.