De Vlaamsche School. Jaargang 9

[p. 29]

Kapel van het H. Bloed, te Brugge.

Deze kapel, zoo als zy zich thans voordoet, dagteekent van het einde der XV^e eeuw, tydvak der Hergeboorte; het is een der laetste gebouwen welke in ogivalen styl in Europa werden uitgevoerd en draegt het kenteeken van het verval des gotischen of middeleeuwschen bouwtrants;

teekening en plaetsneê van jos. hemeleer.

niettegenstaende is het aengenaem aen het oog door zyne dry opene gaenderyen, de eene boven de andere geplaetst. Het portael met de dry trappen, is allerliefst, even als de gebeeldhouwde deur, ofschoon het ook door verval van styl gekenmerkt zy.

Dit gebouw beslaet de plaets waer vroeger de kapel van den H. Basilius was, welke deel maekte van de wooning der eerste graven van Vlaenderen, en daergesteld was door Baudewyn-met-den-yzeren-arm, in 865.

Deze bidplaets, bouwvallig zynde, deed Diederik van Elsas (1146) dezelve afbreken en behield niets dan de platte boogvormige krocht, zooals zy nog bestaet. Onder het eerste keizerryk vreesde men het gansche gebouw te zien verdwynen, doch de inwooners der stad hebben het doen herstellen,

[p. 30]

en de kapel opgebouwd, dank aen M. Nicolaes de Rovere laetsten kanonik der Duinen. Men heeft de steenen genummerd en met behulp van oude plannen en teekeningen, is de herstelling door M. Giergedon begonnen, en door M. Lefebure, onder toezicht van M. Rudd, voltooid.

De kleine voorgevel, dien men aen den rechten kant ontwaert, maekt geen deel van de kapel, ofschoon hy in den zelfden styl en omtrent het zelfde tydstip uitgevoerd is; vroeger was aldaer de greffie van het gerechtshof.

KAS VAN HET H. BLOED.
teekening en plaetsnêe van j. gons.

De kapel van het H. Bloed verkreeg hare beroemdheid door de plechtigheid van 3 mei 1311, ingesteld om aen de tydgenooten en het nageslacht de terugkomst van Diederik van Elsas te herinneren. Het was eene overgroote processie, waer alle de stadsoverheden in groote kleeding deel aen namen, alsook alle de gildens met hunne wagens, standdaerden en kenteekens. Den vooravond van het feest vereenigden zich de muziekanten der verschillende ambachten voor den voorgevel, ieder van hun klom beurtelings op den hoogsten trap en hief eenen lofzang aen. De muziekmeesters zongen de vesperen in de choor van de kerk dicht by de kapel, ook, zooals de vroegere, den H. Basilius toegewyd. Wanneer het middernacht sloeg, werd het H. Bloed voor het publiek ten toon gesteld; tegen een uer begonnen de beggynen, met hunnen pastoor aen het hoofd, eene processie met fakkellicht rondom de vesten der stad, die vier uren duerde. Ten tien uren begon de groote stoet, eene plechtigheid bestaende uit de geestlykheid der hoofdkerk, de kloosterorden, de wethouders, de ambachten ten getalle van honderd, de gewapende genootschappen, zooals die van den kleinen en den grooten kruisboog.

Onnoodig te zeggen dat er alle soorten van reuzen en zinnebeeldige wagens volgden, zoo als dat overigens in alle soortelyke feesten ten onzent vroeger plaets had. De fransche omwenteling alleen schorste deze plechtigheden op, die hernomen werden na het koninklyk besluit van Willem I, in 1820; zy worden in onze dagen met niet minder luister gevierd.

De oorsprong van het H. Bloed te Brugge, wordt op de volgende wyze in de geschiedenis uitgelegd. In 1147 verloor Diederik van Elsas, graef van Vlaenderen, zyne ega; om zyn verdriet te lenigen en zichzelven op te beuren, vertrok hy voor de tweede mael, maer nu met dry honderd ridders naer het H. Land, om ten stryde te gaen tegen de ongeloovigen. Hynam verschillende sterktens in, won verscheidene veldslagen en toonde zich zoo heldhaftig dat de kruisvaerders hem met algemeene stemmen prins van Damascus noemden. De koning van Jerusalem hem een bewys zyner hoogachting willende geven, hield eene onderhandeling met den patriarch van het H. Land, en besloot hem een gedeelte van het H. Bloed van den Zaligmaker te geven dat Nicodemus, en Josephus van Arimathia uit de spons hadden gedrukt waermede zy de wonden van Christus hadden gewasschen na de afdoening van het kruis.⁽¹⁾ Men vereenigde alle de latynsche prinsen in de kerk van het H. Graf en dáer voor den keizer Koenraed, den koning van Frankryk Lodewyk-den-jonge, en een groot getal invloedryke mannen, vulde de patriarch een rondvormig kristallen buisken, ruim half met het heilig bloed; dit buisken was overtrokken met fluweel, beslagen met goud, en werd aen eene ketting van hetzelfde metael gehecht, waerna de Patriarch hetzelve Diederik van Elsas om den hals hing. De graef, uit christelyke ootmoedigheid, achtte zich onweerdig dezen kostelyken schat te dragen, en overhandigde hem aen Donius, abt van Sinte Bertyn, die denzelven zorgvuldig moest bewaren gedurende de gansche reis.

De kruisprinsen zegden zich vaerwel op een prachtig feestmael, en het dapper opperhoofd scheepte zich in voor Vlaenderen. Hy keerde terug in Brugge in 1149; het volk onderricht van het geschenk dat hy ontvangen had, liep hem te gemoet om het heiligdom te bewonderen, en den overwinnaer der Sarazynen te zien. Op 7 april naderde hy de stad; de klokke bromde, de priesters, de adel, de wethouders opgevolgd door de burgery en de gildebroeders, verlieten stoetsgewys de stad om hem in te halen. Het was een godsdienstig en ter zelfder tyd een leenroerig feest: de straten waren versierd met tapyten, vlaggen, bloemen, festoenen en opgekropt van volk; eene menigte toeschouwers bezetteden de vensters en de daken der huizen. Diederik van Elsas was op een wit peerd gezeten, dat door twee ongeschoende monikken met de toomen geleid werd; voor hem reed stapsgewys, op eenen kleinen telganger, de Proost van St-Bertyn, de relikwie met eene zilveren ketting om den hals dragende.

(1) P. D'Outreman, Constantinopeolis Belgica. Doornik, 1^e deel, in-4^o.

[p. 31]

Komen wy nu tot de kapel van het H. Bloed terug. Zien wy haer eerst binnenwaerts. Noodzakelyk moet men haer in twee verdeden; 1^o de benedenkapel die gewoonlyk door de vreemdelingen niet wordt opgemerkt en wier krocht, om hare oudheid, toch aller aendacht verdient. Deze krocht dagteekent van de V^de eeuw en maekte vroeger een gedeelte uit van het oude slot der vlaemsche graven. De benedenkapel zelve is het werk van den graef Diederik, die dezelve deed bouwen op het aendringen der menigte die het H. Bloed kwam vereeren. Zy werd aen den H. Basilius omtrent 1149 toegewyd, en door den zoon des graven ryk begiftigd. 2^o De bovenkapel waer nu nog wekelyks, op den vrydag, de relikwie van het H. Bloed, door eene talryke volksschaer vereerd wordt. Men weet niet juist wanneer zy gebouwd werd, maer uit de oude rekeningregisters blykt dat zy in 1482 nog niet geheel voltrokken was. Zy werd in 1483 en volgende jaren met geschilderde glasvensters versierd, die echter in de dagen van het schrikbewind, (gelyk ook de bovenkapel en de schoone voorgevel), byna geheel verwoest, of uitgebroken en voor den ongeloofelyken prys van 14 franks door het stadsbestuer aen eenen Engelschman verkocht werden, die dezelve naer zyn vaderland inscheepte waer zy nog bestaen. Onder het eerste keizerryk was men voornemens, het deerlyk geschonden gebouw geheel af te breken, maer daer Napoleon I er tegen was en eene toelage voor de herbouwing verleende, werd alles door bovengenoemden bouwmeester, volgens het oude plan hersteld; ook de glasvensters werden volgens de oude teekening, met eenige wyzigingen echter, door M. Pluys van Mechelen, hernieuwd. Het binnengezicht is zeer eenvoudig, men heeft het zeer waerschynlyk altyd maer hersteld en versterkt: het draegt geene sporen van den ogivalen met bloemengemengden styl. De aendacht, vestigt zich alleen op de kas van het H. Bloed, die een zeskantige tempel uitmaekt bekroond met dry torentjens en de beeldjens van den Zaligmaker, O.-L. Vrouw en de H.H. Basilius en Augustinus. Er is 769 oncen zilver in verwerkt en zy bevat, buiten talryke kostbare gesteenten, ook verscheidene gouden bas-relieven. Twee-en-dertig geëmailleerde wapens van den proost en de medebroeders van het H. Bloed, die dit dryfwerk betaelden, versieren het voetstuk. Deze kas werd uitgevoerd in 1617 door Jan Crabbe, schepene der stad, en is 1 meter 29 centimeters hoog. Ook bezit zy in haer midden, juist boven het kistje waerin de relikwie berust, eene kostbare kroon, volgens de overlevering, een geschenk van Maria van Burgondië, die in de nevenstaende teekening zeer wel zichtbaer is. Hoe oogverblindend het ryke stuk ook zy, en niettegenstaende die zee van flonkerende edele steenen, onderscheidt het oog des kunstkenners toch dadelyk dit gewrocht, van die meesterstukken van oudere dagen waerin de nauwgezetheid van uitvoering met eenen sprekenden godsdienstiever, als het ware, gepaerd gaen, - en, waerheid gesproken, het werk van M^r Crabbe verraedt noch het eene, noch het andere.

D.V.S.