De Vlaamsche School. Jaargang 8

Otho van Veen.

Otho van Veen, de groote schilder die met Adam van Noort de eer deelt, het talent van Rubens gevormd te hebben, werd te Leiden in 1556 geboren. Zyn vader, Cornelis, Ridder, Heer van Hoogeveen, Desplasse, Vuerse, Draakenstein, enz. stamde af van Jan van Vene, natuerlyken zoon van Jan III, Hertog van Braband en Isabella van Vene, gezegd Ermengardis van Vilvorde, dochter van Daniël van Vene. Joanna, Hertogin van Braband, verklaert by brieven van 20 November 1380, ‘dat sy haren gemynden bastaert brueder, heren Janne van den Vene, om den goiden menichfuldigen dienst dien hi haer dickwille gedaen heeft, ende noch doen mach, gegeven heeft ende geeft, mit desen brieve, sijn leeftdage, hare cleyne honde die men heet die bosse honde, die te houdene te verwaerne ende te behueden, wael ende getruwelic, mit allen den rechten, chijnsen, renten, lasten ende toebehoirten. Voirt heeft sy heren Janne voirsc. geleent haer hof, huys, ende wooninge te Holaer dat hi die sal houden ende hantplichten, ende hem dair mit behelpen, ende sijn honde daer in houden ende vueden duerende tot hare weder seggen.’ (Willems. Brab. Yeesten, T. II. bl. 240) Eenige jaren daerna, op 28 Aug. 1396, stond de zelfde Hertogin het dorp Hoylaert aen haren bastaerdbroeder af, als blykt uit volgenden giftbrief, (Ibid. bl. 687). ‘Johanne, hertoghinne van Lutcembourg, van Lothrijc, van Brabant, ende van Lymbourg, marcgrevinne des Heilichs Rijcs, verclaert, dat sy, in recompensacien van enigen gebreken, daerin sy haer tot haren natureliken brueder here Janne van den Vene, riddere, kent wesen gehouden, den selven heeren Janne, ende sinen hoir ende erfgenamen, mit desen yegenwordigen haren brieven geeft dat dorp van Hoelaer, gelijc dat wilen hare lieve here ende vader hertoge Jan, zeliger gedenckenissen, yeghen enen here van Marbays, te dier tijt, mit sinen gereden penningen cochte ende vercreegh.’ Ridder Jan van den Vene, wiens naem nog te voorschyn komt in het verdrag tusschen de bastaerden van Braband te Tervueren in 1403 gesloten, (Zie Willems, Brab. Yeesten. T. II. bl. 707), werd in de kapel van de HH. Philippus en Jacobus, der voormalige abtdy van Villers begraven; zyne grafstede, met zyne wapens versierd, droeg het volgende opschrift:

Hic de Vena Joannes de Brabantia
Bastardus is Ducis unus
Hic debiles pavit Claudis dedit, etc.

Cornelis van Veen stamde af van Jan van Veen, gezegd den kleinen Bastaerd van Braband, als blykt uit akte aen de familie van Veen, op 17 November 1668 afgeleverd, en op bl. 663, D.I. van Butkens Trophées de Brabant, gedrukt (....... Eerst dat den Chevalier Simon van Veen is herkomende van voors. Jan van Veen, natuerlyken soone van Hertog Jan de III. is gebooren in den jare veertien hondert twee en twintig, en noch heeft geleeft in den jare veertien hondert tsestig, en noch veele jaare daar naar, en dat den selven Chevalier Simon, van wettelyken bedde heeft geprocreeert en achtergelaten den Heere Jan van Veen, Chevalier en Heere van Hoogeveen; dat den selven Chevalier Jan van Veen van wettigen bedde heeft geprocreeert onder ander kinderen, ontrent den jare vyftien hondert een-en-twintig, de Heere Cornelis van Veen, Chevalier, in syn leven ook Heere van Hoogeveen, Desplasse, Vuerse, Draakensteyn, etc.’

Cornelius van Veen werd een der veertig leden van het vroedschap der stad Leiden, Burgemeester in 1565, en Weesmeester in 1570 en 1571.

[p. 153]

Hy was in den echt getreden met Gertrudis Neckin, en won by haer twaelf kinderen, waeronder:

⁽¹⁾ 1^o Simon van Veen, Ridder, heer van Hoogeveen, Desplasse, Vuerse,



Draakensteyn. 2^o Jan van Veen, Gouverneur van het Eiland ter Schelling in Vriesland. 3^o Otho van Veen, waervan straks verder. 4^o Gysbrecht van Veen, geboren te Leiden in 1558. Hy werd plaetsnyder en heeft verscheidene kunststukken van zynen broeder Otho in print gebracht. 5^o Petrus van Veen.



Otho van Veen, zag te Leiden in 1556 het licht. Tot zyn veertiende jaer, zegt de Eerw. H.P. Visschers, in zyne levensschets onzes schilders, leerde hy de schilderkunst in zyne geboorteplaets by Isaac Claesz of Nicolaï, terwyl hy zich met voordeel in de studie der latynsche tael oefende. Uit hoofde der Nederlandsche beroerten trok hy in 1571 met zynen vader naer Luik, alwaer hy den geleerde en schilder Dominicus



Lampsonius tot meester nam. Door Cardinael Gerardus van Groesbeke werd hy naer Rome gezonden om er zyne kunststudiën te vervorderen. Dáér maekte hy zich leerling van Frederico Zucchero, en woonde, zegt Foppens, by den Cardinael Madrucius. Vyf jaren verbleef hy in de hoofdstad des christendoms, na welke hy Duitschland doorreisde, en zich in de Zuid-Nederlanden vestigde, die alsdan door den Hertog van Parma bestuerd werden. Deze vorst vereerde hem met de titels van ingenieur en schilder van het Hof van Spanje. Na de dood van Prins Farneze (1592) vertrok hy naer Antwerpen, alwaer hy in 1594 als vrymeester in de St-Lucasgilde werd aengenomen, en in 1603-1604 de waerdigheid van Deken dezer vereeniging bekleedde. In 1619 was hy ouddeken der Violieren, en deed verscheidene geschenken aen dit letterkundig genootschap te saêm met Adam van Noort, Rombout van der Veken, Adriaen Collaert, Peeter Bom, Willem de Vos, David Remeeus, Jan Breughel, Jan en Robrecht Collyns de Nole, Thomas Cassiers, Hendrik van Balen en Abraham Janssens.

Otho van Veen trad in den echt met de edele Jufvrouw Maria Loots, en won by haer de volgende kinderen, die allen in St.-Jacobskerk te Antwerpen gedoopt werden:

1^o Anna, gedoopt den 17 juny 1595; peter: Sr. Simon van Veen, meter: Anna Colas (?)

2^o Ernestus, gedoopt den 24 February 1598; peter: Z.H. Ernestus van Beijeren, Aertsbisschop van Keulen; meter: Elisabeth van Veen.

3^o Cornelius, gedoopt den 21 Meert 1600; peter: Sr. Jan van Veen; meter: Jouff. Catharina Grisel (?)

Cornelius stierf in 1605; zyn grafschrift, dat zich eertyds in St-Jacobskerk bevond, luidde aldus:

CORNELIUS OTHONIS VAENI F. aetat. 6. Obiit 1605.

4^o Gertrudis, gedoopt den 4 Juny 1602, peter: S^r Hendrik van Mens; meter: Petronilla Louis. Gertrudis werd eene voorname schilderes; onder andere kunststukken, vervaerdigde zy het portret haers vaders, dat zich thans in het Musaeum van Brussel bevindt. Zy ging huwelyk aen met Lodewyk Malo; hun grafschrift in St-Jacobskerk bevatte het volgende:

(1) Deze portretten zyn door den heer H. Brown naer de eigene teekeningen van Otho van Veen gesneden.

[p. 154]

LUDOVICI MALO
mortales exuvias
hoc expectat sepulchrum
in quo uxoris suavissimae
GERTRUDIS VENIAE
condi placuit
ista 30 Junii 1643
vitam honestam pio fine conclusit
hic................
Bene precare animis

5^o Susanna, gedoopt den 12 October 1604; peter: Monsieur Ghysbrecht van Veen; meter: Jouffr. Cecilia Loots.

6^o Maria, gedoopt den 5 November 1606; peter: Daniel Ballignier; meter: Maria van Veen. Zy trad op 16 mei 1634 in St-Jacobskerk, in den echt met Leonardus van Halle. De getuigen waren Ernestus van Veen en Cornelius Cornelissen.

7^o Agatha, gedoopt den 3 April 1609; peter: S^r Anthoni Triest van Caneghem; meter: Jouff. Agatha van Veen.

8^o Catharina van Veen, gedoopt den 22 November 1611, peter: Peeter van Veen, Otho's broeder; meter: Catharina Vlaesch⁽¹⁾.

Otho van Veen, die door de Aertshertogen Albertus en Isabella tot waradein der Munte te Brussel benoemd werd, overleed volgens Foppens, in deze stad den 6 Mei 1634, in den ouderdom van 78 jaren.

Otho van Veen die een goed dichter was, heeft onder anderen, de volgende werken uitgegeven, welke met uitstekende compositiën versierd zyn:

1^o Emblemata Horatiana.

2^o Emblemata humani amoris.

3^o Emblemata divini amoris.

4^o Vita S. Thomoe Aquinatis.

5^o Bellum Batavorum cum Romanis.

6^o Historia Hispana septem Infantium Laroe.

7^o Emblemata ducenta Principibus, Viris Ecclesiasticis, Militaribus, aliisque usurpanda.

8^o Conclusiones Theologicae et Physicae de primariis Fidei capitibus, atque in primis de Praedestinatione.

Van Veen was met de voornaemste geleerden zyner eeuw bevriend; zyn vriendenalbum dat onlangs door den Eerw. H.P. Visschers werd uitgegeven, bevat de namen van Dominicus Lampsonius, Michaël van der Hagen, Janus Gruterus, Abraham Ortelius, Janus van Caestre, F. van der Cammen, Justus Lipsius, Franciscus Sweertius, Gerardus de Mallery, enz.⁽¹⁾

(Zie over Otho van Veen het werk van wylen den Eerw. H.P. Visschers getiteld: Iets over Jacob Jonghelinck, Octavio van Veen, enz. Antw. P.E. Janssens, 1853).

P. Génard.

(1) Wy danken onzen achtbaren vriend M. Th. Van Lerius, die ons op de geboorte van Otho's jongste kind heeft opmerkzaem gemaekt.

(1) Deze inlichtingen in 1853 vergaderd werden voor het werk des heeren Visschers en voor de tweede uitgave van den Cataloog van het Antwerpsch Museum benuttigd.