De Vlaamsche School. Jaargang 6

Geschiedenis der Rederykkamer de Goudbloem
Onder den titel of zinspreuk: groeyende in deugden te Antwerpen.
(Vervolg, zie bl. 131 dezes jaergangs.)

Symon Van Pierefyte fundeerde in het jaer 1540 eene erfmisse, alle zondagen te geschieden, aen den autaer der gilde in O.-L.-V. kerk, waervan den act luyd als volgt:

Halmale
Ymersseele.

Jan Van der Heyden Conscabinus ende Michiel Van der Heyden Rentmeester deser Stadt als executeurs e̅n testamenteurs van den testamente ende vuytersten wille van wylen M^ren Symone de Pierefyte al̄s Chermoys die alle zyne goeden omē zyne testamenten en̅ legaten te betalen jn hun̅en handen gestelt ende geset heeft, als tzelve blycke̅n is by ee̅n instrume̅te voer M^ren Janne van Zeverdonck priester als notaris ende zekeren getuygen gepasseert van der daten des iiij^en daechs van Meerte A^o xv^e en̅ xxxvj bekenden e̅n verlyden dat zy achtervolgen̅ e̅n in volvuerenissen des voors. M^r Symons testamente overgegeven ende getransporteert hebben gaven terstont over ende transporteerden sine revocatione den Deken van der gulden van der Goudtbloemen alhier tot behoef van erfmissen die men alle zondaghe voer den ontaer van derzelver gulden doen moet, en̅ dat opte restrictien jn des voors. M^r Symons testamente begrepen, Dertich Schellingen Brabants erflick ter quytingen staende den peni̅nck twintich

[p. 146]

van den thien ponden grn̄ br. erfl. daer af de andere vier ponden br. erflic van te voeren afgequeten waren daerom̅e dezelve M^r Symon op ten vij dach jn Augusto A^o xv^e ende xxvj Reyniere Huybrechts en̅ zynder huysyr̅. terve gegeven heeft een groot huys metter beempde daer achter aen gelegen met noch drye huysen daer neffens fundo et p̄tinen, etc. gestaen en̅ gelegen ten Dambrugghe buyten der stadt alhier tusschen Joos Cuypers erve zuytw. ende der wed. Sbruynen erve noortw. Vschynen marty jaerlicx media martij p̄unt L̅ra daer af zynde droeg op te claernen etc.

Die xxiij Mey, Meert 1540.
Vnicum Ryt et Halle 1540 Fol. 182.

De kamer der Leliebroeders van Diest, in 1540, eene uytnoodiging tot wedstryd gedaen hebbende, tegen het opvolgende jaer, zoo begaven de Goudbloem, benevens onze twee andere rethoryke kamers, de Violieren en den Olyftak, zich tot dit Landjuweel.

In het jaer 1542 fundeerde Maria Behagelaerts, weduwe van Franciscus Van Swaervelde, eene wekelyksche misse aen den autaer der gilde in O.-L.-Vrouwe kerk, met andere goede werken in den volgenden acte aengeduyd:

Halmale
Schermere.

H. Jan Peys Priestere e̅n Persoon tot Eeckeren nu ter tyt e̅n Laureys Diericx als execeuteuren en̅ testamenteuren van den testamente e̅n vutersten wille wylen Marien Behagelaerts weduwe was wylen Franchoys van Swaervelde assigneerden e̅n bewysden midts desen Janne van Oproye als Prince Cornelise de Vettere als Deken Janne Robert e̅n Cornelise Janss⁹ als Oudermans vander Gulden vander Rethorycken vander Goudbloemen binnen deser stadt tot behoeff vanden outaer der selver gulden van Onser Vrouwen gestaen jn Onser Vrouwen Kercke alhier Ende dit tot behoeff vander missen distribution en sondaechsche gebeden naegeruert e̅n achtervolge̅n den testamente ende vutersten wille der voors. Marien Behagelaerts, ende oock den testamente e̅ vutersten wille des voors. wylen Franchoys van Swaervelde De sesse karolus gulden tj.^rs erffelycke renten tot quytinghen staende den penning sesthiene daer omme de vs. Marie Behagelaerts op ten jersten dach jn Junio A^o xv^e e̅n xxxviij terve gegeven heeft den voors. Laurys Diericx de helft van eenen stucke lants cum fundo et p̄tinen geheeten Diericxvelt gelegen binnen der prochien van Bouchout tusschen Sompekevelt oistwaert e̅n shavenstrate westwaert com̅ende noortwaert aen des prelaets van S. Baefs erve, Vrschynen̅ jaerlicx ix^a July prout L̅tre daeraff zy den brieff van desen erfrenten mede overgaven Droeghen op ter waerne van alle com̄e ende calaengien comparuerunt de voors. Jan van Oproye Cornelis De Vett̅e ende Cornelis Janss⁹ qualitate qua supra en̅ alsoe voir hen selven en̅ voorts noiē H. Janne van Crombach ridd̅e Hootsman en̅ allen den gesellen van den voors. gulden quos susceperunt, Ende hebben geloeft ende geloefden mits desen op den voors. outaer alle weken te doen doene ende celebreren een lesende misse jtem te deylene en̅ te distribuerene alle jare daert hen best besteet sal duncken wesen sesthien stuvers Sprincen munte, Ende boven desen jaerlicx te gevene en bestedene voor een sondaechs gebet vier derselve stuvers eens. Ende dit al erffelick ende eeuwelick duere̅n sonder al tselve eenichsints te latene oft negligerene, mitsgaders oock altyt de voors. sesse karolus gulden erffelick wederomme aen te beleggene e̅n temployerene aen andere erfrenten stae̅n ter selve naeme op goede vaste e̅n sufficente pande daer mede men wel versekert sal wesen, waert by alsoe e̅n telcken dat de voors. rente geraecte affgelect e̅n gequetene te wordene V̅ obligarunt alle de voors. gulden goede, quem. -

xxij Juny A^o xlij.

2 Wesenb. et Graph. fol. 231.

Op den jare 1555, vind men dat Gabriel Studelin¹ Prince dezer kamer was.

Ten jare 1555, als Koning Philippus den Tweeden alhier zynen intreê deed, heeft het genootschap van de Goudbloem, daer ook veel luyster bygezet, en heeft het zelfde jaer, het getal zyner leden met vyftig vermeerderd.

Deze kamer had, ten jare 1561, wanneerde Violieren het groote Landjuweel binnen deze stad gehouden hebben, tot Beschermer Augustus Keurvorst van Saksen, echtgenoot van Anna dochter van Christiernus II, Koning van Denemarken; en tot Hoofdman Heer Nicolaus Rockox², Ridder, Borgemeester dezer stad, en schoon hare registers vermist of verongelukt zyn, vind men nogtans, dat dezelfde Gilde Cornelius Van Ghistele³, Antwerpenaer en zeer goeden poëet, tot facteur gehad heeft, die onder anderen,

1 Waerschynlyk Steydlin.

2 Nicolaes Rockox, den ouden, zoon van Adrianus en van Catharina van Overhoff, overleed binnen Antwerpen, den 19 December 1577, en werd volgens zynen uytersten wil te Roosendael begraven. In S. Jacobskerk binnen Antwerpen, in S. Dimphna kapel, door de kerkmeesters in 1515 aen Adriaen Rockox en zyne egtgenoote afgestaen, vind men onder andere grafsteenen der familie, eenen zerk met hel volgende opschrift:

D.O.M.
NICOLAVS ROCKOX ADR. F. EQUES
V. HVIVS VRBIS CONSVL
MVNERE ET MERITIS CLARVS
ANTVERP. DECESSIT AET. LXIII
AN. CIↃ.IↃ.LXXVII.IX DECEMB.
ROSENDALI EX TESTAMENTO
INHVMATUS.

3 Cornelis van Ghistele heeft nog de volgende werken in 't licht gegeven: Der Griekscher Princersen en Joncvrouwen clachtige sentbrieven duer den Poët Ouidius Naso in den latyne in duytsche duer Corn. Van Ghistele overgeset: Gendt by G. Salenson 1559. De XII boeken AEneas, vertaelt doer C. Van Ghistele. Rott. 1609, met houten platen. De Terentius commedien Rethorikelyk overgezet door Cornelis Van Ghistele zyn nog herdrukt te Antwerpen A.^o 1596.

[p. 147]

omtrent het jaer 1555, de latynsche blyspelen van den Romeinschen tooneeldichter Terentius, tot dienst en onderwyzing dergenen die het latyn niet verstonden, vertaeld en in 't Nederduytsch overgezet heeft.

Op dit Landjuweel presenteerden de leden dezer kamer zich ten getalle van 48 te peerd, met roode mantels, binnen groen, en roode hoeden; hunne wambuysen, koussens, kranssen en plumagiën waren wit; zy hadden eenen speelwagen op zyn antieksch vercierd, met 8 personagiën: den zot, op een oubollig vreemd gemaekt peerd zittende, zegde: Ick en kenne my selve niet.

Zy hebben de vrage: Dwelk den mensche aldermeest tot conste verwekt, met hun spel van zinnen beantwoord en betoond: Loffelycke fame mits eerlyck gewin. Zy hebben op deze feest den derden prys van 't schoonste Esbatement of klugtvertoon gewonnen, bestaende in eene zilveren schael van dry oncen.

In het jaer 1564 vertoonden de Dekens en Oudermens der Goudbloem hoe dat zy in het reyzen naer Hulst in Vlaenderen groote kosten hebben moeten doen, verzoekende het Magistraet van Antwerpen, hun eene zekere somme van penningen tot onderstand en hulp te willen verleenen, zoo als men in het volgende request zien zal:

‘Aen myne heeren.

Verthoonen ootmoedel̅ de Dekens Oudermans en̅ de gemeyne gesellen van de Goublomme-Camere hoe dat zy suppl^en ter eerē deser stadt hebbe̅ met consēte van heeren Niclaes Rococx, Riddē hennen hootman ae̅veert e̅n last van te gane te Hulst jn Vlaenderen op het leste voorlede̅ haegspel hebben̅ voor hen vertreck verzonde̅ van stads oft van uwe Eerw.^e enighen ordonnantien te versuecken van onderstande oft behulpe mits dat zy suppl. onnae nyet en wiste wat cost dat de guide zoude comm̅e te draghe want zy suppl. eertyts altyt zyn geweest jn jntētie om te zoecken de minsten cost alst met ter eere zoude cunne gheschiede ende gepassert. Ende is gebeurt (gēl dat uwe Eerw. e̅n eenen jegelycken is notoir ende kennel̅) dat tot Hulst nyemant noch van Vlaenderen noch van Brabant gecome̅ en js dan de voorseide suppl. Vuyt welcke̅ oirsaecke̅ zyn de suppl. gecomme̅ jn vele meerdere oncoste̅ dan zy zoude hebbe̅ gesupporteert jn gevalle datter meer camere̅ tot Hulst ghecomme̅ ware̅ geweest mits dat de supp̄l aldaer alleene gecomme̅ zynde oyck werde̅ alleene by de Heerē van Hulst zoo menichwerve̅ ende feestelyk onthaelt dattet nyet mogel̅ en ware tselfste eerlyck ende loffelyck te doene sulcx dat de suppl. jndesen, omme deser stads eere wille siende de groote vierighe gunst en̅ affectie die de Heere̅ van Hulst met alle̅ de jngezetenen aldaer thoonde te dragen tot desen republicque van Antp̅e en hebbe̅ nyet cunne gelate̅ zy en hebben hen insgēl eene reciproce eere reueren̅ ende goede affectie gethoont ende tot hennen groote coste beweze̅ ende gedaen ende genouch oyck moesten bewyzen ende hoe civilycken dat de suppl. hen daer inne gedrage̅ hebben, zyn nochtans gevallē (gelyc dit mach blycken by rekeninghe) wel in de coste̅ van acht hondert gulde̅ onbegrepe̅ staende alleenlyk, ten laste van de voors. camere zonder de particuliere cost die de Prinche ende oyck dandere singuliere p̄rsoonen e̅n supposten van̄ voors. camere apart elk jnt zyne gedragē hebben, keeren hen daeromme de suppl. aen uwe Eerw. reverentl̄, bidde̅ (ooge en regart genomen zynde op tghene des hier boven int cortte verhaelt is) dat der zelve uwe Eerw.^e gelieve̅ wille op de marge van desen der voors. camere van de gouwblome̅ te gunne sekere sommen van pe̅n nae gelegentheyt van deze zaecken tot onderstant en behulp van de zelve camere (die rente noch ēge jaērl incoomen en is hebbende) ende den Tresoriers tordonner̄e uwe L. gunste der voors. camere vuyt te reyckene en̅ te betaele̅ d'welck doende zullen de suppl. uwe Eerw̅. grootelycke bedancken en̅ altyts bereet wezen omme uwe Eerw̅. en deze stadt eere reveren̅ en̅ gewillige̅ dienst te thoone̅ ende die te doene dat kenne God etc.

Ondt. C. Gabri.

Is by Myne Heeren B. en S. deser stadt geordonneert d̅e Tresoriers ende rentmr. der zelve stadt van Antwerpe̅ dat zy de suppl. tot onderstande van costen by hen gedaen int reyze tot Hulst jn Vlaenderē ten haechspele vytreycke e̅n betaele̅ zulle̅ de somme van twee hondert guld.^e eens elcken gulde̅ tot xx stuyvers gerekent. Aldus gedaen xx.^e Novēbris xv.^e jaer e̅n lxiiij.

In het jaer 1565 kwam de Goudbloem, zegepralende van Brussel, met den oppersten prys van het spel, dien zy aldaer gewonnen had, op den 19 Juny van dit jaer. Daer kwamen mede binnen, de schutters van den ouden handboog, met den prys van het schoonste inkomen, en dien van het eerste verzoek welke deze aldaer ook gewonnen hadden.

In het jaer 1573, kogt heer Nicolaes Rockox, ridder en hoofdman der gilde, benevens de Prince, Deken en Oudermans, eene rente tot behoef derzelve, waervan den act aldus luyd:

1573. Ryt et Halle. Fol. 2.

Merten De Costere Peeterssone wylen lakenbereyder als wesende proprietaris vander eender helft van den huyse metter toebehoirten nabescreven Franchoys De Costere zyn broeder ende Symon Vervoort jnden name &.^a tsamen als wesende proprietarissen vander ander helft van der selven huyse, vercochten omme eene somme gelts etc. H. Niclause Rococx Riddere als Hoofdman, Cornelise Daems als Prince, Janne Uten als Deken, Gommaren Eggericx en̅ Janne van Schoonhoven als Oudermans van de Gulde vander Goublommen deser stadt, totter selver gulde behouff tsiaers erflick veertich Car. guldenen goet etc. op eene huysinge etc. geheeten den Vychboom gestaen e̅n gelegen jnt groot Cop-

[p. 148]

penhol alh. tusschen de huysinge e̅n erve geheeten de Gulde Werelt aen deen zyde, ende de huysinge geheeten de Witte Coninginne aen dander zyde. etc. verschynende te halff Meerte &.^a

Die xvj Aprilis a.^o 1573. Post.

Den 8 July 1575, wonnen den Hoofdman, Prince en de Dekens en Oudermans een proces tegen Adrianus van Zeverdonck en Catharina Faes met haren man Lambertus Bemels, aengaende eene Zondagsche Misse, gefundeerd by Symon Chermoys, in den jaren 1536, waervan den act luyd als volgt:

1 Moy et Neesen. fol. 475.

M^r Adriaen van Zeverdonck en̅ Catlyn̅ Faes met Lambrecht Bemels eius marito et tut. bekenden dat zy jn solderbetaelinghen van zekere condemnatie hy de nabescrv. Dekens vande gulde vand Goudbloem alhier binnen de stadt van Antwerpen voir Dyckmeyere ende Rekeneers van̄ Nederlanden van Mercxhem en̅ Dambrugge op den viij^en July lestleden tegens de voors. Zeverdonck en Katlyn Faes geobtineert, overgegeven gecedeert en getransporteert hebben, gaven over etc. H. Niclaes Rococx Riddere binnen Borgem^r deser stadt als Hooftman Cornelis Daems als Prince Aerde Fabry als Deken e̅n Kaerle Bloemaert en̅ Marten Bouly als Oudermans respective van̄ voirs. gulde van den Goubloem tot behoeff en augmentatie, eene̅ sondaechsche misse sesse k. guld. erfl. als gecompeteert hebben gehadt Franchoyse Verbraecken Janne Arens Willeme de Donckere, vuyten name van henne huysvrouwen en kinderen en̅ consoirten op zekere huysinghe etc. genaemt den Wildenman gestaen e̅n gelegen jn Dambrugge, tusschen het huys geh. Raepsalt oyst Steven Raerts huyse ende west de Schynt suydt comende noortSch^e strate na luyt van eenen erfgeefbrief van̄ datem xv^c xxvj. vij augusti van vj ℔ brab. erflic dair jnne den voirs. Verbraken en consoorten hadde der xviij guld. erflic by versterven en de voirs. gulden van̄ Goubloem der resterende ses gul̅. erflic ten behoeff van een sondaechsche misse by testamente van M. Symon Chermoys op den iiij^en Meert xv^c xxxvj^e voor nots en getuygen hen gelegateert als blyckt by de authentycke vidimus van voirs. erfgeefbrief e̅n authentycke extracten van̄ voirs. testamente des voirs. M. Symons Chermoys, welcke voirs. xviij gulden erfelyck de voirs. M. Adriaen van Severdonck ende Katlyn Faes als leste ende hoochste verdierderen d'een helft te weten de negene k. gulden erflic op den xxviij dach in junio en̅ december negen op den xxvj^en july al lestleden by emptie ter sheermyde voir Dyckmeyere e̅n rekeneers gekocht ende gecreghen hebben put in L̅ris emptionis quas vidimus et leḡi. audivimus ende die de voirs. Zeverdonck ende Katlyn Faes te heurwaert bleven behouden, wel verstaen dat dit transport e̅n opdracht js spruytende vuyt crachte van den verloop van̄ jerste vj gulden erflic die de voirs. Goubloem vuyt crachte van̄ voirs. testamenten jn̅ voirs. erfgeefbrieff jaerl. heffende was verloopen zȳn xxxvij jaren ende jnne de voirs. Zeverdonck en Katlyn Faes nu ter tyt pprietarissen van voirs. Wildenman, beemde ende visputte h̅. toebehoiren gelyc voirs. is op den voirs. viij july voir Dyckmeyer en rekenaers ter jnstantie van voirs. Dekens van̄ Goubloem gecondemneert zyn oyck blyckende by de vonnisse aldaer gewesen is ende sal djerste jaer van dese vj gulden erflic verschynen media Marty P p ^o Droegen oppe tewaerne van alle commeren en̅ calengien sonder argelist.

1575. Die v^a Novembris.

(Wordt voortgezet.)

J.-B. Van der Straelen.