De Vlaamsche School. Jaargang 6

De familie Galle.
(Vervolg; zie bl. 34 dezes jaergangs).

Behalven deze platen en eene menigte andere, welke wy stilzwygende voorbygaen, graveerde Theodoor Galle ook verscheidene landkaerten bestemd voor het Theatrum Orbis terrarum van Abraham Ortelius. Deze landkaerten welke byzonder gekend zyn voor hunne juistheid en zuiverheid, worden thans door de liefhebbers zeer geacht.

Noch is men aen het graveerstift van Theodoor verschuldigd de platen bestemd voor het werk van den abt Joannes Chrys. Van der Sterre, voor titel voerende: Het leven van den H. Norbertus, sticht-vader der ordre van Praemonstreyt ende Apostel van Antwerpen, enz. Antwerpen 1622, in-8^o. Insgelyks zyn de platen voorkomende in het Leven van St-Dominicus, van den zelfden schryver, door Theodoor Galle.

Deze platen, alle samenstellingen uit het leven dier heiligen verbeeldende, worden onder de schoonste zyner gewrochten gerekend, en zelden ook ontmoet men bovengemelde werken met die gravuren voorzien.

Theodoor Galle heeft insgelyks verscheidene printwerken in het licht gegeven van welke Foppens in zyne Bibl. Belg. Tomus II, fol. 1123) slechts éen opnoemt. Dit werk voerde voor titel: XII Cardinalium maximi illustrium Imagines et Elogia, atque imprimis Adriani VI. Pont. max. in-4^o, en is door onzen kunstenaer, den prins Albertus, cardinael en aertsbisschop van Toledo, gouverneur der Nederlanden, opgedragen.

Verders vindt men nog van Theodoor: Specvlvm illvstrivm Virginvm quae sanctitatus variarvmque Virtvlvm, velvt Soli oppositae scintillantes radis emittunt, et iucundissima luce humanae mentis oculos perstringunt. - Antverpiae Theodorus Gallaevs excudebat inven. et sculp. C.P. Dit werk is thans zeer zeldzaem.

Ook graveerde hy de afbeeldsels van de vermaerdste Fransche en Belgische schryvers, welke portretten met lofreden zyn opgeluisterd van Aub. Miraeus. Deze verzameling welke in 1608 het licht zag, voerde voor titel: Illustrivm Galliae Belgicae scriptorum icones et elogia. Antv. apud Th. Galloeum.

Zyne verzameling portretten der stichters van geestelyke orders, bracht hy ten uitvoer naer tafereelen welke de choor der kerk van het Benedictynerorder tot Liessies in Henegouwen versierden, en verscheen in 1630, voor titel hebbende: Sancti fundatores religiosorum ordinum in ecclesia Laetiensis monasterii ord. S. Benedicti tabellis pictis pio spectatori supra chori sedilia positi. D.D. Q. kl. in-fol.

Theodoor Galle was alhier op 2 augustus 1598, in O.-L.-V. kerk, met Catherina Moerentorf in den echt getreden. Deze was dochter van Jan en Martina Plantyn welke laetste de dochter was van den vermaerden drukker Christoffel Plantyn. Catharina Moerentorf was op 12 december 1580 geboren en in O.-L.-V. kerk ter vunte gehouden. By haer huwelyk met onzen plaetsnyder, waren Philippus Galle en........ als getuigen tegenwoordig⁽¹⁾.

Ten jare 1609-1610, in de Gilde van St.-Lukas, onder het dekenschap van Hendrik Van Balen, met de plaets van mede-deken vereerd, daer hy de algemeene achting zyner medegezellen had weten op zich te trekken, bekleedde hy in 1610, by het zelfde genootschap, het ambt van deken. Theodoor Galle heeft volgens de thans nog bestaende archiven

(1) Van der Straelen, Geslachtlyst van Christoffel Plantyn.

[p. 59]

der Lukasgilde slechts dry leerlingen gehad, waervan er een in den Liggere, namenlyk, Gillis Verschoren in 1613, en de andere in de rekeningen van de Gilde, aengeboekt staen als zynde hun leergeld, (gl. 2 stv. 16) betaeld.

Deze laetste waren: ten jare 1616, Cornelius Tielemans, welke men voor de tweede mael in 1619 vindt aengeteekend, en in 1620 Augustus Suarcz (Suarez?). In 1605 in het bezit gekomen zynde van een huis gelegen in de Huidevetterstraet, de Witte Lelie genaemd, was hy een der eerste medewerkers die door hunne weldaden, de vernieuwing der Rederykkamer de Violiere in 1619 verhaest hebben, en wanneer in 1618 de zoon van den knaep der St-Lukasgilde, C. Grapheus geheeten, voor zeker misdryf in hechtenis genomen werd, was onze Theodoor een diergene welke met hunne geldelyke bydragen, den onvoorzichtigen jongeling van de schande eener gevangenis reddeden⁽¹⁾.

Ook in 1630, omtrent dry jaren vóor zyne dood, zien wy onzen plaetsnyder alweder zyne kunstlievende poogingen gebruiken, met zich te vereenigen by Pieter de Jode, den oude, Adam Van Noort, Cornelius De Vos en vyf andere oude dekens, om ter hulp te snellen, by middel van een gewigtig geldelyk geschenk, tot de met schuld zynde kas der Lukasgilde⁽¹⁾ Cornelius de Bie, met wien Theodoor Galle in goede vriendenbetrekking schynt te hebben gestaen, zwaeide hem in zyn Gulde Cabinet van de edel vry Schilder const III Deel, bladz 452, het volgende lofdicht toe:

De soetheyt van de kunst wordt hier van Gall' ghebaert

Uyt eenen staelen schoot op herte corp're plaeten,

Jae, schoon de soetigheyt is van soo vremden aert

Dat sy het bitter en het herdt behoordt te haeten,

Men siet oogschynelyck de daedt hier gaen verkeert

Dat is de wetenschap van wel ghestelde trecken,

Die aen de Schilder-jeught met als volmaecktheyt leert,

Soo als ons Theodoor weet in sijn kunst t' ondecken:

Een konst vol soeten gheest, nochtans met Gal ghemenght,

Als vyandt van het soet, doch die het wilt bemercken

Sal vinden dat, den naem van Gall' den lof verlenght

Soo die gheteeckent staet op de verheven wercken

Van Theodorus Gall' ghelyk men tot zyn eer

Can speuren aen de vast en cloeck ghetrocken belden

Die hy ghesneden heeft seer soet, eel, net en teer

In overvloedicheyt door faem wel op mach melden.

Om dat het yser schier gheen cracht meer thoonen can

Als 't gen' ons Theodor heeft weten voorts te brenghen

Waer op wel roemen mach de konste van Stradan:

Midts Gall' ghesneden heeft meest naer zyn teekeninghen.

En naer veel ander meer sulckx dat sijn weerdigheyt,

Op plaet bekent sal staen noch veel en langhe eeuwen

Door d'edel kunst van Gall' vol soete soetigheyt,

Daer Faem met reden op de wereldt door mach schreeuwen.

Ook schynt onze plaetsnyder in de achting van A. van Dyck te hebben gestaen, daer deze meester hem de eer aendeed zyn portret te schilderen welk Lucas Vorsterman, de oude, zeer fraei op koper ten uitvoer bracht. De juiste dag des overlydens van Theodoor Galle is tot heden niet gekend; maer volgens eene aenteekening in de rekeningen van St-Lukasgilde, waerin men leest:

doodschulden

Myndeken Theodoor Galle

Gl. 3, 8.

moet hy tusschen 18 september 1633 en 18 september 1634 gestorven zyn⁽²⁾. Theodoor had by Katharina Moerentorf verscheidene kinderen gewonnen, allen in O.-L.-V. kerk ter vunte gehouden, als volgt:

1^o Katharina Galle, den 22 juny 1599 gedoopt. Haer Peter was Philippus Galle; hare meter: Martina Plantyn. Zy trouwde in O.-L.-V. kerk (z.-k.) op 24 november 1618, met den boekdrukker Martinus Nuyts⁽³⁾. Getuigen: Melch. Moerentorf en Th. Galle. M. Nuyts was sedert 1614 als vrymeester in St-Lukasgilde aenveerd en woonde, volgens de aenteekening van wylen Heer J.B. Vander Straelen, in de Kammerstraet in het huis de twee Ooijevaerts. Zy lieten by hun overlyden de volgende kinderen na, allen in

(1) Op de thans nog bestaende inschryvingslyst van: ‘Ontvangen extraordinarie van den deken (Jan Moerentorf) rendant op ghehaelt soo onder de dekens als sommige vrienden tot verlossinghe van Abraham Grapheus, de jonge, onsen knaeps sone,’ vinden wy den naem onzes kunstenaers, welke voor zes gulden inteekende, tusschen die der voornaemste leden van St-Lukasgilde, als daer zyn: Adam Van Noort, P.P. Rubens, Joos de Momper, Abraham Janssens, Adriaen en Jan Collaert, Jan van Breugel, J. en B. Moerentorf, welke alle insgelyks elk voor zes gulden, inteekenden, behalve A. Van Noort, wiens bydrage de som van twee gulden beliep. Vervolgens bemerken wy nog op de lyst de namen van A. Francq, welke inteekende voor een gulden, Geeraert Schoof voor dry, Hans de Wael voor twee gulden, tien st., Rombout Van der Veken voor dry gulden, F. Franck voor vier, enz. Deze inschryvingen brachten op, de som van honderd vyftien gulden, zeventien stuivers.
Verders lezen wy hierover nog in de rekeningen van 1618, (fol. 183,) wat volgt:
‘Noch wtgegeuen aen diuerse betalingen:’

‘Den 19 july soo Abraham Grapheus, de jonge, vry was gelaten, aen de wedue. Van Rut Magnaerts Magdalena Wouters betaelt vyf-en-seventich guldens, in handen van den procureur Hendrick Iansens, ter presentien van de mombooren Geeraert Mannart en Artus van Erckelaer, die te samen veraccordeert waren met advoue e̅n ordre van de weesheeren, e̅n waren voorts alle actien afgaende mits den chirurgyn e̅n oncosten van de procedure door partye betaelt wirden ende over sulx hebben hun contract onderteekend ende bekent vyf-en-seventig gulden ontfangen te hebben	fl. 75.-.-
Dito getelt aen deken Jan van Keerbergen voor eenighe betalingen twelf guldens	fl. 12.-.-
Den 27e july, aen den procureur Hendrik Janssens voor syn rekeninge vyf-en-twintich guldens	fl. 25.-.-
	_____
	Fl. 112.-.-

maken met fl. 3, st. 17, hier boven aen den busmeester getelt, de g^e van fl. 115, st. 17.

(1) Archiven der Gilde.

(2) Van der Straelen. Geslachtlyst van Christoffel Plantyn, bl. 231.

(3) Geboren te Antwerpen op 1 September 1594; hy was zoon van Martinus en Anna Tempelaers.

[p. 60]

O.-L.V. kerk (z.-k.) gedoopt: I. Martinus Nuyts, gedoopt den 3 february 1621; hy trad in den echt met Elisabeth de Pril, en liet zes kinderen na, welke men vermeld vindt in de reeds aengehaelde Geslachtlyst van Christ. Plantyn; II. Catharina Nuyts, gedoopt den 27 april 1622, jong gestorven; III. Philippus Nuyts, gedoopt den 27 augustus 1623; hy werd Jesuiet, en overleed den 29 april 1702; IV. Jan Nuyts, gedoopt 1 meert 1626, insgelyks Jesuiet geworden en tot Brussel op 14 january 1710 overleden; V. Petrus Nuyts, gedoopt den 12 mei 1628; VI. Maria-Anna Nuyts, gedoopt den 23 november 1629; zy trouwde met Martinus Janssens de Bisthoven; beide lieten by hun overlyden negen kinderen na, allen in de Geslachtlyst van Ch. Plantyn vermeld. VII. Michaël Nuyts, gedoopt den 13 juny 1632, jong overleden. VIII. Catharina Adriana Nuyts, gedoopt den 15 juny 1637, insgelyks jong overleden; IX. Joannes-Baptista Nuyts, gedoopt den 12 july 1638; hy werd Jesuiet en overleed te Brugge op 5 november 1684.

2^o Joannes Galle, gedoopt den 27 september 1600; hy was plaetsnyder; wy zullen van hem in § III gewagen.

3^o Michaël Galle, gedoopt den 27 april 1607; Peter: Michaël Galle; meter: Henricxken Plantyn.

4^o Balthazar Galle, gedoopt den 23 juny 1610. Peter: Balthazar Moerentorf; meter: Catharina Galle, vrouw van Carolus de Mallery, plaetsnyder. Balthazar Galle werd kanonik in St-Michielsabdy te Antwerpen, in welks Obituarium men van hem het volgende aentreft:

6^a Novembris 1653. R.D. FREDERICUS GALLAEUS, in saeculo BALTHAZAR, bapt. in Cath. 23 junii 1610 f.^s THEODORI & CATHARINAE MOERENTORF (alias MORETUS) S.T.L. Pastor in Nederockerseel. Domum reversus est. Obiit in Abbatta, aet. 44, prof. 24, Sac. 19⁽¹⁾.

(Wordt voorgezet.)

J.B. Van den Bemden.

(1) Graf- en Gedenkschriften der Provincie Antwerpen. Vierde deel, bladz. 157.