De Vlaamsche School. Jaargang 6

Wilgenlooverkransje
ter nagedachtenis des toondichters J.-F.-J. Janssens.⁽¹⁾

Ach! waerom dringt gy de enge smertcel binnen,
O lieflik morgenlicht waer de arme rust?
Vergetelheid houdt wellicht zyne zinnen
En zynen zielsstorm eene poos gesust!
Wie weet of thans de geest des slaeps voor de oogen
Des martelaers, geen sterrenveld verspreidt,
Langs waer hy hem van licht tot lichten leidt?
Wie weet ook of zyn hert niet opgetogen
Door geestdrift by een hemelsch zangakkoord
Wêer denkt dat hem den gloed der jeugd behoort?

Hy slaept en droomt, - o mocht hy nooit ontwaken! -
De daemon van den geest heeft eenen stond
De wreede folteringen willen staken; -
Dat hert is doodelyk genoeg gewond!
Zyn droom is schoon! - de bitterheid vergeten,
Die hem de looden kelk des levens bood,
Waent hy zich weêr de lieflingskunstgenoot,
Eer hy zoo diep in rampspoed werd gesmeten,
En voor geluk zyn weenende oogen sloot!

Zyn droom is zoet! - hy leeft weêr in de dagen,
Toen hy verrukt by 't Godlik snaertuig zat,
En 't teeder hert zoo zalig voelde slagen;
Wyl zyne ziel heur aerdsche boei vergat,
En op een hemelwolk scheen meêgedragen!
Zyn droom is als der moeder droom aen 't kind,
Dat hemelwaerts al lang is weggevlogen,
Doch dat ze in nachtgezichten wedervindt
En aen de borsten drukt, die 't dikwils zogen.

Ziet, op het somber voorhoofd van den dichter,
Ligt weêr 't gevoel dat hem eens heeft bezield!
De donkre nacht is zeker voor hem lichter
Dan dagegloor, die hem den geest vernielt.
Ziet - hy ontwaekt en blikt door de enge venster
Waer hy van ver de zon opkomen ziet,
Die in zyn' borst geen warme levensgenster,
Als in de naekte bloemenkelkjes, giet.

Weêr glanst zyn oog van vuer, en zyn gedachten
Zyn nog begeesterd door den schoonen droom;
Door lieve beelden die hem wederbrachten
In 't bloemenperk der lent'; - doch hoe vol schroom
Hoe pynelyker zal 't ontwaken wezen,
Het wezentlike; - een graf dat hem doet vreezen; -
Wen hy den wyden smertpoel meten zal,
De diepte van zyn' endloos diepen val!
De maertlaerskroon hem om het hoofd geweven,
Zyn dorrend hert gebroken voor het leven!
Zyn stervend hert, alleen gevoed met gal!

Op nieuw zal hy den beker ledig drinken
Door 't noodlot hem gevuld, stil dronk na dronk,
En van zyn' hoogte in zynen afgrond zinken;
Hel! donkre hel! waerin de leste vonk
Der ziel verging....

Zwyg, dichter hoor de klanken

Van zyne stem; - hy richt zich op en spreekt,
Terwyl zyn oog den hemel schynt te danken,
Dat oog, dat langzaem weêr in dwaesheid breekt:

- ‘De kunst is schoon! wat harmonische zangen,
‘Wat englen melodie heb ik gehoord!
‘Ik heb gevoeld, myn adem werd bevangen,
‘Ik vond voor 't zielsgenot geen enkel woord.
‘Wie sterfling schets het Godlik teêr akkoord
‘Dat even daer, als gansch de wereld streelde!
‘O! harmonie, zeg, zyt gy niet de stem
‘Der Godheid, of des engels die rond Hem
‘Van in der eeuwigheid zyn loflied kweelde?

(1) Men weet dat de komponist Janssens door krankzinnigheid werd getroffen. Echter waren er oogenblikken dat hy tot het bewustzyn terug keerde. ‘Deze oogenblikken, zegt de heer P. Génard, in zyne Levensschets van Janssens, deze oogenblikken waren wreed van smerte; dan dacht Janssens aen hetgene hy eens was geweest, aen het schoone lot dat hem was voorbereid, en dan zag hy plots tot welken graed van vernedering hy was gezonken. Hy krankzinnig!....’ - Dichter heeft een dier oogenblikken willen afschetsen.

[p. 23]

 

- ‘Ik buig voor u, gy leven myner ziel!

 

‘Gevoel der toonkunst my volop gegeven,

 

‘Genot dat my alleen nog is gebleven!

 

‘Muziek, God zelven, voor wien 'k biddend kniel!

 

‘Ik voel't, 'k ben een der uitverkorelingen,

 

‘Die hier beneên een hymne moesten zingen,

 

‘Een zang die nog van heil myn ziel doorgloeit,

 

‘Die al wat leeft aen zyn geheimnis boeit!

 

‘O stroom des lichts dien uit de klanken vloeit,

 

‘Trotsch klopt myn hert voor u, ik ken uw weerde!

 

‘Ruisch, snaertuig, spreek! ik ben u nog getrouw!

 

‘O wee my! zoo ik u verloochnen zou,

 

‘Zoo lang de slavenboei my knelt aen de aerde!

 

 

 

- ‘Myne arme ziel, onttrek u aen uw' banden!

 

‘Gy zyt niet meer, ik voel het, wie ge eens waert!

 

‘Is 't waer dat ramp en smert u overmanden?

 

‘Is 't waer zyt gy gevallen en ontaerd?

 

‘Waerom blyft gy in 't brooze lichaem lyden?

 

‘Dat lichaem, dat zich zelv' verteert, als licht

 

‘De stof waeruit 't ontvlamt? - o ziele zwicht,

 

‘Rys uit den nacht! Rys op, wil u bevryden!

 

‘Zoo ik my zelven thans aenschouw, ik beef!

 

‘Een schrikbeeld is myn' schaduw, - en ik leef!

 

 

 

- ‘Hoe pynlik ook, 'k wil u nog eens herdenken:

 

‘Roemvolle dagen keert met uwe vreugd!

 

‘Toen men de hoop voorspelde aen myne jeugd

 

‘En 'k in de toekomst my door 't heil zag wenken;

 

‘Toen my de kunst heur doornenkroon wou schenken,

 

‘Die in myn hoofd zoo'n diepe groeven liet

 

‘En schaers genot heur lievelingen biedt.

 

 

 

- ‘Gelyk de noorderwind die klagend over

 

‘De wouden jaegt, wanneer november koomt;

 

‘Terwyl hy woest het leste jeugdig loover,

 

‘In 't nachtuer wegrukt van het droef geboomt;

 

‘Zoo heeft een storm ook elke bloem ontbladerd,

 

‘Die bloeide op myne baen, - en éen voor éen

 

‘Heb ik hunne asch in 't stervend hert vergaderd:

 

‘Nacht! wanhoop! naektheid bleven my alleen!

 

 

 

- ‘Ja, als een droom zyn ze uit myn geest gedreven,

 

‘De illusiën waeraen ik heb geloofd,

 

‘En 't vuer myn hert nog overig gebleven

 

‘Is in een stroom van tranen uitgedoofd!

 

‘Ontzield is 't speeltuig my de hand ontvallen,

 

‘En elke snaer verbroken, die in 't hert

 

‘Weleer een wedergalm van vriendschap werd,

 

‘Toen liefde en roem me een loflied deden schallen!

 

 

 

- ‘Ja 't heugt my nog, toen eens de lofgalm dreunde,

 

‘En ik den tranenvloed zag eener vrouw,

 

‘Die diep ontroerd my op den schouder leunde,

 

‘En my zoo diep verrukt omhelzen wou:

 

‘'t Was myne moeder, 't moederhert bevangen,

 

‘Toen zy myn' ziel herkende in myne zangen,

 

‘Waeraen een drom bewonderaers bleef hangen;

 

‘Wy keerden weêr, - doch de afgunst bleef getrouw.⁽¹⁾

 

 

 

- ‘Weg zoete droom, ik hoor van ver den donder, -

 

‘En myne levenszon die schittrend rees,

 

‘Ging in een nacht van zwarte wolken onder!

 

‘Ik boog my diep geslagen door de vrees!

 

‘Al wat ik dacht dat my nog kon behagen,

 

‘Al wat ik zoets gedroomd had voor myn lot,

 

‘Al wat myn boezem eens van heil deed slagen,

 

‘Al wat ik hoopte en minde werd me een spot!

 

‘Al wat my heilig was, zag ik verslinden;

 

‘Ik leek den man dien op de puinen treurt

 

‘Van zyn' verwoeste woon, by 't wedervinden

 

‘Van 't lyk der vrouw, voor eeuwig hem ontscheurd!..

 

 

 

- ‘Waer zyn zy thans, die my weleer beminden,

 

‘Wen voorspoed my geleidde in hare gunst?

 

‘Toen ik een drom van vleijers en van vrinden

 

‘Rond my zag weemlen, lievlingsvriend der kunst!

 

‘Waer blyven zy? - Komt soms nog een my vinden,

 

‘Het is vol schrik dat hy hier binnen treedt!

 

‘Hy komt my niet meer aen den hals gevlogen,

 

‘Doch 'k zie een traen die biggelt in zyne oogen,

 

‘Want hy gevoelt myn' wanhoop en myn leed;

 

‘Hy voelt dat in myn wreed bestaen de smerte

 

‘Alleen nog heerschen kan; - myn' hand is koud,

 

‘Koud als het bloed dat stoltte rond myn herte,

 

‘En daerom gaet hy haestig weg, - en rouwt!

 

 

 

‘Vergeten is de dichter in ellende!

 

‘Verbeelding vlucht! toont my de vrienden niet,

 

‘Die 'k in de dagen van myn welstand kende

 

‘En wien het levenslot een hemel biedt!

 

‘Ik zie hen minnend en bemind! - aenbeden

 

‘Van eenen engel, een' geliefde vrouw,

 

‘Die liefde als bloemen strooit op hunne schreden,

 

‘En al haer heil voor hen opoffren zou;

 

‘Want zoo er slechts een rimpel van misnoegen,

 

‘Door achterdocht, door weemoed of door zwoegen,

 

‘Hun voorhoofd schynt te teeknen, - is zy daer,

 

‘En komt hun kussend aen den hals gevlogen,

 

‘En licht dat hoofd, diep op de borst gebogen:

 

‘De wolk dryft weg; - de hemel is weêr klaer!

 

 

 

- ‘En ik, - ik ben alleen! - alleen! - verlaten!

 

‘Geen troostende engel waekt hier in dit graf!

 

‘Wat was myn misdaed voor zoo'n wreede straf?

 

‘- En niets! niets, kan meer aen myn onheil baten! -

 

‘Ondankbaer menschdom! menschdom zonder hert!

 

‘Dat spot en lacht by 't knagen van de smert

 

‘Dat voor zyn God, het goud en de eigenliefde

 

‘Aenbidt, - o zeg wat heb ik U misdaen?

 

‘Dat ik hier zoo moet lyden en vergaen!

 

‘Onschuldig hert, dat nooit zyn' broeders griefde?

 

 

 

- ‘Is 't waerheid, ben ik zinloos? - is myn leven

 

‘Het leven van het dier gelyk? - dat niet! -

 

‘En toch wen ik in 't nachtuer zit te beven

 

‘Ben ik verschrikt, en hoor by poozen iet

(1) Janssens koesterde eene groote liefde voor zyne moeder. Zy was het die zyne poogingen gedurig aenmoedigde: ook overleefde de goede vrouw niet lang de ramp die haer haren eenigen zoon had ontrukt. (Hy immers was voor de wereld dood!) Zy stierf op 29 augusty 1833; haer echtgenoot overleed van smerte den 16 october van het zelfde jaer. - Na byna twee jaren op de ongelukkigste wyze te hebben doorgebracht, volgde Janssens zyne ouders in het graf, op 3 february 1835.

[p. 24]

 

‘Dat my de borst doorsnydt en doet gelooven,

 

‘Dat ook myn geest zich rede zag ontrooven!

 

‘O myne ziel, meet zoo uw afgrond niet!

 

‘Ik twyfel soms; doch hoor dan woeste stemmen,

 

‘Die myne ziel van angst en vrees beklemmen,

 

 

 

‘Het is der zinneloozen schreeuw, myn God!

 

‘En ik hier in hun midden! - somber lot! -

 

‘Myn lot? - Ja ik ben zinloos, - laet my sterven!

 

‘De wanhoop kan het graf niet langer derven!

 

‘O geef my rust, het graf! het graf! myn God!

 

 

 

Zwyg, myne zangster by dat wreed herdenken;

 

Uw teederheid kan dat niet wederstaen!

 

Gy bloedt en lydt, en kunt slechts tranen schenken,

 

Aen 't graf waerin de martlaer is vergaen!

 

 

 

Verhulst.

Contich, 23 january.