De Vlaamsche School. Jaargang 5

De brandbrief.
(Vervolg, zie bl. 31, 37, 45, 51, 60, 69 en 77.)

Wy verzochten den ouden heer dat hy zyn verhael zou voortzetten; waeraen hy ook, zonder zich lang te laten smeeken, voldeed.

- Jakke Luyfels, - zoo hervatte onze vriend, - voorzag zich in kassatie, doch daer er niets onregelmatigs was op te merken in de pleegvormen van het geding, werd er aen zyne voorziening ook geen gevolg gegeven. Er bleef hem dan niets meer over dan den koning eene genadevraeg toe te sturen. Ook deze laetste pooging mislukte, en Jakke Luyfels moest de straf der door hem al of niet begane misdaed onderstaen. Zes weken na zyne veroordeeling stond, te midden der Groote Merkt van Antwerpen, het schavot opgericht. Jakke Luyfels was met een yzeren band rond den hals aen den schandpael vastgehecht. Boven zyn hoofd hing een opschrift waerop de menigte, in groote letteren, zyn naem, de misdaed waervoor hy verwezen was, alsook zyn vonnis kon lezen. Jakke Luyfels stond niet alleen op het schavot: hy bevond er zich in het gezelschap van twee andere veroordeelden. Aen zyne rechterzy stond het hoofd eener bindersbende, en aen zyne linkerzy bevond zich een moordenaer.

Ik had my naer de Groote Merkt begeven, ten einde den man die my zooveel belangstelling had ingeboezemd nog eens te zien, en hem een stuk geld in den zakdoek te werpen⁽¹⁾.

Niet lang bevond ik my tusschen de menigte, toen iemand die achter my stond, my op den schouder klopte. Ik keerde my om en zag een my onbekende man, van omstreeks de vyf en dertig jaer, voor my staen.

- Mynheer, - vroeg hy, - gelooft gy dat die menschen, dáér, plichtig zyn?

Ik antwoordde niet, daer het my, in myne hoedanigheid van rechter, hoogst onbetamelyk toescheen myn persoonelyk gevoel boven dit des gerechts te willen stellen. Doch myn stilzwygen scheen den onbekende niet te bevallen; want weldra hernam hy:

- Welnu, mynheer, gy kunt er over denken zoo als gy het verkiest, doch ik verzeker u dat niet allen even schuldig zyn. Een hunner is misschien minder plichtig aen het feit waerom hy hier te pronk staet dan gy of ik; ofschoon men beweert dat het gerecht niet kan falen. Het ware te wenschen dat eens de ware dader gevat werd. Maer wat zal het er dan misschien nog aen helpen? God weet laet zich de booswicht wel vatten vóór de arme drommel zyne onverdiende straf heeft onderstaen.

Ik kan u niet zeggen hoe zeer de woorden des vreemdelings myne belangstelling opwekten; ook haestte ik my hem te vragen:

- Weet gy iets betrekkelyk deze duistere zaek?

- Ach! neen, heer, niets; ik weet er ongelukkiglyk niets van, - antwoordde hy my; - wat ik u zeg is slechts een persoonelyk gevoel.

Daerop groette hy my en verdween tusschen de menigte.

De woorden dezes mans hadden my diep getroffen; ik was te vreden nogmaels iemand te hebben ontmoet die in myn gedacht deelde, ofschoon te leur gesteld, daer ik had gedacht uit zynen mond eenige inlichtingen te vernemen, die deze duistere zaek hadden kunnen ophelderen. Nu wierp ik myn geldstuk in den zakdoek die, vóór de trappen van het schavot, op den grond lag opengespreid, waerna ik my insgelyks verwyderde; doch niet zonder nog eens by my zelven te zeggen:

- God geve, dat eens de ware plichtige worde gevat! God geve, dat eens de onschuld zegeprale!... Misschien heb ik ongelyk!... Misschien is Jakke Luyfels slechts een behendige schurk!... De Opperrechter alleen, Hy voor wien niets verholen blyft, kan dit beslissen!...

Dry dagen later werd Jakke Luyfels, in het gezelschap eeniger andere veroordeelden, booswichten van alle slach, naer het rasphuis van Gent gevoerd.

(1) Te Antwerpen hadden vroeger de veroordeelden die aen de kaek te pronk stonden, de gewoonte hun zakdoek voor de schavottrappen neder te leggen, ten einde er de giften der menigte in op te vangen.

[p. 86]

- En hiermede was alles afgedaen! - onderbrak de rentmeester Lauters den ouden rechter Liebrechts.

- Neen, hiermede was niet alles afgedaen, - hernam onze vriend; - wel is waer ben ik aen het einde van het drama gekomen; doch er is nog een naspel aen. Mag ik u dit nu ook verhalen? Ik beloof u deze mael myn best te doen om het zoo kort mogelyk te maken.

Wy knikten allen toestemmend, en de oude rechter hervatte:

- Er waren omtrent vier jaer verloopen sedert de veroordeeling van Jakke Luyfels, en sedert lang had ik, met zyn naem, ook het noodlottig voorval dat hem naer het rasphuis van Gent, voerde uit het geheugen verloren. In myne hoedanigheid van rechter van onderzoek was zulks nu ook geen wonder. Dagelyks had ik my bezig te houden met allerhande booswichten, dieven, binders, brandstichters en moordenaers, zoodat de eene misdaed my alras de andere deed vergeten. In den beginne dacht ik nog wel aen den ongelukkigen Jakke Luyfels; doch van dag tot dag wat minder, tot dat ik allengs eindigde met niet meer aen het treurig voorval dat my zooveel bekommering had gebaerd, te denken.

Omtrent dit tydstip gebeurde er een feit dat, ofschoon niet in verband staende met de zaek die Jakke Luyfels naer de gevangenis voerde, my echter dit voorval terug in het geheugen bracht.

Eene gewapende bende, bestaende uit vyf vermomde persoonen, had onder Esschen, des nachts, de afgelegene wooning van den gewezen notaris Bosmans overvallen. Zy hadden den notaris, zyne vrouw en hunne dienstmaegd, een meisje van zestien of zeventien jaer, verwurgd, de kasten opengebroken en al het geld en de juweelen waerop zy de hand hadden kunnen leggen, gestolen. Hiermede niet te vreden, hadden zy, vooraleer met den gestolen buit te vertrekken, het vuer aen de vier hoeken van het gebouw gelegd. Dit laetste hadden zy wellicht opzettelyk gedaen, met het inzicht om des te zekerder alle spoor hunner misdaed te doen verdwynen. Maer de Voorzienigheid had er anders over beslist; want dat waerop zy rekenden om hunne euveldaed te verbergen, werd de oorzaek waerdoor zy in de handen des gerechts vielen.

De tolbeampten en gendarmen die op de grenzen op den loer lagen, ten einde jacht te maken op de smokkelaers die het zouden mogen wagen met tolbetalende goederen uit het nabygelegene Nederland, België binnen te sluipen, hadden spoedig de vlammen ontdekt en waren de bewooners der omliggende hoeven gaen verwittigen, en weldra snelde ieder naer het ramptooneel. De eerstaengekomene boeren sloegen de deuren en vensters der brandende wooning in, en dry of vier der onversaegdsten drongen, door den rook en de vlammen heen, het huis binnen. Daer ontdekte men alras dat de kasten waren opengebroken en men vond den notaris en zyne vrouw levenloos te bed liggen. Er viel niet aen te twyfelen of er was eene gruweldaed gepleegd. De dood der oude lieden was het gevolg eener afschuwelyke misdaed; zy hadden de zakdoeken waermede men hen had verworgd nog aen den hals, terwyl men hen den mond, wellicht om hen het schreeuwen te beletten, met een tweeden zakdoek had opgestopt. Men haestte zich hunne lyken buiten te dragen, met de hoop dat misschien alle redding om hen tot het leven terug te roepen nog niet verloren was. Middelerwyl men hier mede bezig was, drong de onversaegdste der boeren het aenpalend vertrek binnen, waeruit hy een stond later terug verscheen, de dienstmaegd op de armen dragend. Toen hy buiten het bereik der vlammen was, legde hy het meisje op den grond, en spoedig ontdekte men dat, ofschoon zy even als hare meesters den mond met een zakdoek had opgestopt, men zich nogthans niet alle hoop om haer tot het leven terug te roepen mocht ontzeggen. Terwyl een gedeelte der boeren alles in het werk stelden wat in hunne macht was om de vlammen te overmeesteren, deden eenige anderen al wat mogelyk was om haer tot het bewustzyn te doen terug keeren. Na vele moeite gelukte men er dan ook eindelyk in, waerna men haer naer de dichst bygelegene hoeve bracht.

Des anderendaegs 's morgens had de prokureur des konings reeds bericht van het voorgevallene, en tegen den middag vertrok ik met hem en myn griffier naer het grensdorp. Toen wy op de hoeve waer men het geredde slachtoffer had ingenomen aenkwamen, vonden wy haer reeds genoegzaem hersteld om tot eene gerechterlyke onderhooring over te gaen; wat wy dan ook deden.

Zy verklaerde ons dat zy niet wist hoe de booswichten de wooning haers meesters waren binnengedrongen; doch dat zy rede had te denken dat een hunner zich den avond te voren, terwyl de notaris en zyne vrouw in den hof waren, en zy naer het dorp was gegaen om eene boodschap te doen, het huis, waervan zy de deur op het slot had laten staen, moest zyn binnengeslopen en er zich had laten opsluiten; want omtrent middernacht was zy wakker geworden, door het geweldig geblaf des honds, die in den hof aen eene ketting in zyn hok vast lag. Toen had zy een licht geschuifel denken te vernemen; waerop zy langs binnen iemand de achterdeur hoorde openen, en kort daerop had zy verscheidene persoonen het huis hooren binnen komen en zich naer de kamer waer hare meesters sliepen, begeven. Half dood door den schrik, had zy zich onder haer beddendeken verborgen, daer zy het niet wagen dorst op hare meesters te roepen om hen te waerschuwen. Toen de booswichten het vertrek van den notaris waren binnen gedrongen, had zy een hunner hem zyn geld en juweelen hooren afeischen; waerop deze had geantwoord:

- Heere God! Karel Rampelberg! myn oude kandi-

[p. 87]

daet!... Is dit nu het loon myner goedheid jegens u?... Omdat gy my vroeger eens hebt bestolen en ik u heb laten gaen zonder u aen te klagen, komt gy my thans nog bestelen... my misschien vermoorden!... Dit had ik nooit van u verwacht!...

- Ta, ta, ta! genoeg gepraet! - had daerop iemand geantwoord; - wy moeten uw geld hebben!... al uw geld hoort gy?... En zoo gy ons de plaets niet wilt aentoonen waer het geborgen ligt, dan zullen wy die toch wel weten te vinden.

Toen was er eene korte worsteling ontstaen tusschen hare meesters en de booswichten, eene worsteling die slechts eenige oogenblikken had geduerd, waerna weêr alles stil was geworden. Middelerwyl zulks gebeurde, had zy moed gevat, was haer bed uitgesprongen, en had het vensterraem geopend om te trachten langs dáér het huis te ontvluchten. Hiertoe had men haer echter den tyd niet gelaten; want toen zy bereid was, om een stoel op te klimmen ten einde het venster uit te springen, had men de deur harer kamer geopend, langs waer de booswichten, waervan een met een lanteern in de hand, binnen stormden. Onmiddelyk had men haer vastgegrepen, een zakdoek in den mond gestopt, ten einde haer te beletten om hulp te schreeuwen, en haer tegen den grond geworpen. Toen had een hunner haer de knie op de borst gezet en haer iets rond den hals gewrongen; waerna men haer had laten liggen. Dan had zy het huis hooren rond loopen, de kasten hooren openbreken, en korts daerop hadden de booswichten de wooning verlaten; want alles was weêr stil geworden als vóór hunne komst.

Ofschoon zy het bewustzyn niet had gehad om van den grond op te staen, toch had zy al wat er gebeurd was klaer en duidelyk gehoord, en zy bevestigde zelfs dat, vooraleer heen te gaen, een der moordenaers, met den lanteern in de hand tot haer was genaderd, haer had betast en zy hem had hooren zeggen:

- Deze ook zal niet meer spreken!... De hel heeft onze onderneming begunstigd!... Het geld zit in onze zakken en... de getuigen van het gepleegde feit zyn dood.

Korts na de booswichten het huis hadden verlaten was een verstikkende rook hare longen binnen gedrongen; toen had zy heel en gansch het bewustzyn verloren.

De moordenaers hadden zich het aengezicht zwart gemaekt en zy had ze niet erkent, een uitgenomen, den genaemden Karel Rampelberg, die zich van tyd tot tyd by den notaris aenbood ten einde hem geld af te eischen.

- Dezelfde persoon, - voegde zy er by, - had nog slechts dry dagen geleden, haer meester afgewacht en hem om geld gevraegd; deze had hem dan ook, volgens hy zyner vrouw had gezegd, tien franks gegeven.

Deze inlichtingen volstonden ons ruimschoots om de booswichten te doen aenhouden. Ook werden deze nog den zelfden avond gevat.

Zy begonnen met het hen aengeteigde feit te loochenen; doch het geld en de juweelen die men op hen vond, waren genoegzame getuigen hunner misdaed, en toen ik hen een vergelykend verhoor met de dienstmaegd, die zy dood waenden, deed ondergaen, verschrikten allen zoo zeer, dat zy dadelyk hun schelmstuk bekenden. Het gevolg hiervan was dat ook allen, omtrent twee maenden later, ter dood werden veroordeeld.

Zy voorzagen zich in kassatie; doch deze werd verworpen. Even wendden zy zich tot den koning ten einde van hem genade te bekomen. Deze werd verleend aen vier der booswichten, in zoo verre dat de doodstraf werd veranderd in levensdurenden dwangarbeid; doch voor wat Karel Rampelberg, den aenleider en hoofdman der bende betrof, dezes genadevraeg werd door den koning verworpen.

Het was nacht toen hem het schrikkelyk nieuws werd gebracht, dat zyn hoofd op het schavot zou vallen om zyne gruweldaed te boeten. Deze tyding, die ieder anderen in zynen toestand had doen huiveren, liet hem kalm, en in plaets van om een priester te verzoeken ten einde zich tot de dood te bereiden, vroeg hy dringend om een onderhoud met den prokureur des konings en den rechter van onderzoek, daer hy voor aleer te sterven, eene gewichtige veropenbaring wilde doen. Myn kollega en ik werden hiervan aenstonds onderricht; beide haestten wy ons om aen dit verzoek te voldoen, het was vier uren toen men ons dit nieuws bracht en de onthalzing was op acht ure vastgesteld. Wy hadden dus ook geen tyd te verliezen.

Toen wy in de cel van den ter dood veroordeelde traden, troffen wy er buiten hem nog den beul met zyne helpers aen, die bezig waren met het maken der laetste toilette. De veroordeelde groette ons beleefd, terwyl hy op te vreden toon ons toeriep:

- Ha! gy zyt dáér, mynheeren; ik wachtte met ongeduld op uwe komst...... Ik heb u iets te zeggen...... eene veropenbaring te doen.

Wy antwoordden dat wy bereid waren hem aen te hooren. Daerop wendde hy zich tot my en vroeg my of ik hem niet kende.

- De zaek waervoor gy veroordeeld zyt, heeft u ons genoegzaem doen kennen, - was myn antwoord.

- Gy vergist u, heer rechter, - hernam de booswicht, eenigzins hardvochtig; - het geding heeft slechts veropenbaerd dat ik vroeger kandidaet was by den vermoorden notaris; dat deze my van zyn kantoor heeft weggezonden, omdat er een te kort in zyne kas was; dat ik dan soldaet ben geworden en het by het leger zoo ver heb weten te brengen dat ik op weinige jaren den graed van serjant-majoor verwierf; dat ik echter voor diefstal van het leger ben weggezonden; dat ik daerna te Brussel en te Antwerpen heb geleefd, men weet niet hoe; dat ik dan naer Esschen ben terug gekeerd en er geleefd heb van men weet niet wat; en

[p. 88]

dat ik eindelyk aen het hoofd eener bindersbende... Maer het is niet noodig u te herhalen wat gy weet. Toen ik u vroeg of gy my niet kendet, bedoelde ik, of gy u niet herinnerdet my vroeger nog ergens anders te hebben ontmoet?...

- Ja, - antwoordde ik nu, - ja, ik heb u nog gezien; doch waer?... dit schiet my thans niet te binnen.

En inderdaed reeds by het eerste onderhoor dat Karel Rampelberg had ondergaen, had het my toegeschenen dat ik dien man meer had gezien; ofschoon ik my niet herinneren kon waer of in welke gelegenheid ik hem had ontmoet.

- Herinnert gy u niet, - hernam hy, - zekere tepronkstelling eeniger veroordeelden op de Groote Merkt dezer stad?

Er ging als een floers van voor myne oogen. Ik wist thans heel goed met wien ik te doen had.

- Een oogenblik! - viel ik hem haestig in de rede; - ik ben er: een der tepronkgestelde veroordeelden was Jakke Luyfels, van op den Moerkant onder Esschen; dit is nu zoo iet of wat meer dan vier jaer geleden.

- Juist! gy moet u dan ook nog herinneren, dat ik u toen vroeg of gy aen de plichtigheid der tepronkgestelden geloofdet, en dat ik, daer gy my het antwoord schuldig bleeft, er byvoegde, dat een hunner misschien minder plichtig was dan gy of ik, en het wenschelyk ware dat vroeg of laet de ware dader eens gevat werd.

Ik knikte toestemmend.

- Leeft Jakke Luyfels nog? - vroeg daerop de ter dood veroordeelde.

Op myn bevestigend antwoord, vouwde hy de handen te saêm, en riep op blyden toon uit:

- God zy gedankt! de onschuldige zal dan kunnen in vryheid hersteld worden... Die zaek woog my zwaer op het hert. Het uer der veropenbaring is geslagen. Met myne plichtigheid te herkennen, hoop ik dat de Opperste Rechter my vergiffenis zal schenken voor myne gruweldaden..., - en een stap nader tredend, vroeg hy ons: - Denkt gy niet, mynheeren, dat eene rechtzinnige belydenis my van den hemel op vergeving mag laten hopen?

Ik zegde hem dat hy daeraen niet hoefde te twyfelen; dat God vergeving had beloofd aen al wie rechtzinnig berouw gevoelde over zyne bedrevene misdaden, hoe groot die dan ook mochten wezen. Zonder my toe te laten voort te gaen, viel hy my haestig in de rede, en met tranen, tranen van tevredenheid, in de oogen, riep hy uit:

- Welnu, mynheeren, ik ben de plichtige. Niet door Jakke Luyfels; maer door my werd de brandbrief gezonden naer de hoeve van Pauwel Gyselynckx.

Zoodra wy deze veropenbaring ontvingen, gaf de prokureur des konings bevel dat de halsrechting van den ter dood veroordeelde zou worden opgeschorst.

(Wordt voortgezet.)

Johan Van Rotterdam.