De Vlaamsche School. Jaargang 5

De brandbrief.
(Vervolg, zie bl. 31, 37, 45, 51 en 60.)

Na den prokureur des konings, kreeg de advokaet van den betichte het woord.

Hy begon zyne pleitrede met te verklaren, dat hy niet noodig had, om de onschuld van den verdachten te doen uitschynen, zynen toevlucht te nemen, tot een aental drogredenen, zoo als het de openbare beschuldiger had gedaen.

- Jakke Luyfels, hier tegenwoordig, is onschuldig, - riep hy uit, - en van de onschuld vergt men niets, dan dat zy zich in haer eenvoudig gewaed, ongetooid, aen aller oogen vertoone! Ik zal dan ook nie noodig hebben groote en holklinkende woorden opeen te stapelen, om een voor een de beweeringen waerop de beschuldiging van het openbaer ministerie rust, als eene brooze zeepbel, uit een te dryven en in den niet te doen verdwynen.

En inderdaed, nu begon hy met al wat de prokureur des konings had ingebracht om Jakke Luyfels als plichtig aen het hem aengetegen feit te doen aenschouwen, in te roepen, als zoo vele klaerblykelyke bewyzen zyner onschuld.

- Sedert wanneer, - riep hy uit, met eene soort van verontweerdiging die al de toehoorders diep trof, - sedert wanneer is de armoede, hoe groot dan ook, een bewys van misdaed? Kunnen arme menschen dan niet eene deugdzame inborst bezitten even als zy die in weelde en overvloed leven? Zou het waer zyn, dat ellende en misdaed onafscheidbaer zyn? Neen, zulke beweering ware eene drogrede! En ware het nu zoo, welnu, dan weet ik niet of men wel het recht zou hebben de arme menschen hiervoor te straffen. Zou dan de maetschappy niet moeten zorgen dat de armoede niet bestond, om alzoo ook de misdaed te beletten? Gewis. Doch, de hemel zy gedankt! in alle rangen der samenleving treft men verhevene en edele zielen aen, en het getal der braven is oneindig grooter dan dit der boozen! Wat nu de loochening van een aengetegen feit betreft, dit ook is geen bewys van schuldigheid. Of vergt gy misschien dat de onschuldige zich schuldig bekenne van iets waeraen hy geene plicht heeft? Ik heb niet noodig deze vraeg te beantwoorden; ik laet er de beslissing van over aen uw eigen geweten, dat u zal toeroepen: weg, met zulke te verre gaende beweering! weg, met zulke ongelooflyke drogrede! Omdat de beschuldigde onplichtig is, daerom alleen blyft hy hardnekkig loochenen. Hoe wilt gy toch dat iemand kome bekennen wat hy niet weet? Gy vergt van hem de onmogelyke oplossing eens raedsels! Jakke Luyfels heeft zich geen oogenblik misklapt; weet gy waerom? omdat het den onschuldigen onmogelyk is zich te misklappen.

Het openbaer ministerie heefd gevraegt, wat de betichte toch aen de Spillebeek ging verrichten op het uer waerop het geld in den uitgeholden olm moest worden gelegd. Het openbaer ministerie twyfelt of het wel waer is dat hy er zich slechts bevond ten einde een brood, door den verdachte in den boom gelegd, terug te halen. Het wil zelfs doen verstaen dat, indien dit punt waerheid ware, het slechts is geschied uit voorbedachtheid, om er, op eene behendige wyze, party uit te kunnen trekken. En tot bewys ervan haelt hy aen, dat de beschuldigde eenige dagen vroeger, toen Pauwel Gyselynckx hem eene aelmoes weigerde, zich morrend en dreigend van dezes hoeve verwyderde. Wat het eerste punt betreft, uit de verklaring van den pachter der Ramboersche hoeve blykt het duidelyk, dat deze hem voor het dragen van eenen kluts aerdappelen naer de wooning van Klaes Sanders, zynen ouden knecht een brood heeft gegeven, terwyl deze is komen getuigen, dat Jakke Luyfels, op het

[p. 70]

oogenblik dat hy zich by hem van de hem opgelegde boodschap kweet, geen brood by zich had. Waer is nu dit brood gebleven? Uit de getuigenis van beide voornoemde getuigen, blykt het ook, dat Jakke Luyfels, op den tyd die er kan verloopen zyn tusschen het verlaten der hoeve van Kees van Tricht en zyne komst ten huize van Klaes Sanders, zich onmogelyk ergens anders heeft kunnen begeven. Het is dus wel degelyk waer, dat hy het brood in den uitgeholden boom heeft nedergelegd. Naer zyn huis heeft hy het niet gedragen, ofschoon zyne vrouw en kinderen dáér in gebrek verkeerden. Niemand heeft hem dáér ontmoet, en toen de rechter van onderzoek zich des avonds by de vrouw des beschuldigden aenbood, was er geen brood in huis, want de kinderen leden honger. De verdachte wist dat nogthans, en niet tegenstaende, heeft hy zich eerst van de boodschap waermede hy zich had gelast, willen kwyten. Men legge zulks uit na verkiezen; doch voor my is het een bewys te meer dat hy, ofschoon in diepe ellende vervallen, een eerlyk man is.

Wat nu de bedreigingen betreft die hy tegen den pachter der Kretenborgsche hoeve zou hebben uitgesproken, toen hem, eenige dagen vroeger, door dezen eene aelmoes werd geweigerd, deze bewering is onwaer. Pachter Gyselynckx spreekt van geene bedreigingen; hy heeft Jakke Luyfels slechts by het heengaen hooren morren. Welnu, de verdachte loochend dit niet. Doch er bestaet, denk ik, een oneindig verschil tusschen bedreigen en morren. Het eerste is eene strafbare daed; het tweede is iets waeraen zich ieder man, ryk of arm, deugdzaem of misdadig, wanneer hy zich in beklagensweerdige omstandigheden bevindt, plichtig maekt.

Ook de verlegenheid der vrouw des beschuldigden, toen zy door den rechter van onderzoek werd onderhoord, ook dit is geen bewys der plichtigheid haers mans. Wel in het tegendeel: zulks geschiedde niet uit vrees van haren man in de handen des gerechts te leveren; maer wel, omdat zy zich schaemde te bekennen dat de vader harer kinderen zich had moeten vernederen, ten einde de kleine onnoozele schapen in het leven te houden, tot het vragen eener almoes! neen, zy is zyne medeplichtige niet, zoo als het openbaer ministerie het ten onrechte beweert; zy kon het niet zyn! beide zyn even onschuldig!

De beschuldiging heeft veel party getrokken, - riep de advokaet des verdachten uit, op eenen toon van diepe overtuiging; - de beschuldiging heeft veel party getrokken, uit de omstandigheid, dat de ongelukkige die hier onplichtig op de bank der misdadigen zit, angstig zou hebben rondgeschouwd, op het oogenblik dat hy zich naer den uitgeholden olm aen de Spillebeek begaf, om het door hem erin gelegde brood terug te halen. Zyne onrustige houding is afgeschilderd geworden, als voortspruitende uit een misdadig geweten; terwyl de arme man slechts vreesde te moeten doorgaen voor iets wat hy niet was. Jakke Luyfels is geen bedelaer van stiel; hy beelde zich in dat men zou hebben geweten dat het een gebedeld brood was dat hy uit den olm ging halen; hy vreesde dat men hem later, wanneer hy zich in beter omstandigheden mocht bevinden, als een bedelaer zou hebben aenzien en hem zulks zou hebben verweten. Alleen daervoor was hy bevreesd, alleen daerom schouwde hy in alle richtingen rond. Op dit oogenblik was Jakke Luyfels niet het minst bevreesd voor het gerecht! Onplichtig, zoo als hy was, kon hy niet van zyne plichtigheid overtuigd zyn: tusschen de takken van het schaerhout, in het water der beek, in het zand der heide kon hy geene gerechtsdienaers zien; maer wel dacht hy er menschen aen te treffen, die hem later zyne armoede, al is het dan ook geene misdaed, zouden kunnen verwyten. Zyn stamelen, zyn ontkennen en zyn smeeken toen hy zich in de handen van het gerecht zag, zyn geene bewyzen zyner plichtigheid; zy spreken veeleer ten voordeele zyner onschuld. Ja, Jakke Luyfels is onplichtig aen al wat men hem aen wil wryven; hy is zoo min schuldig als het pas geboren kind; daerom ook zal hy nog heden in zyne eer worden hersteld, daerom ook zal hy worden vrygesproken. Zyne vryspraek zal niet alleen eene loffelyke daed zyn; maer tevens eene daed van strenge rechtveerdigheid.

De openbare beschuldiging steunt zich byzonder op de verklaring der twee beëedigde schriftkeurders om te bewyzen dat Jakke Luyfels de schryver is des brandbriefs den pachter der Kretenborgsche hoeve gezonden, terwyl de betichte volherdt in zyne beweering dat hy niet schryven kan, en er tevens niet een bewys van het tegenovergestelde bestaet. Jakke Luyfels kan, wel is waer, zyn eigen naem schryven, en dit nog wel gebrekkig, maer ook niets meer. Ten andere, wat blykt er uit de schriftelyke en mondelingsche verklaring van Joachim Krol, den eersten beëedigden schriftkeurder? Dat de letteren des brandbriefs en het handteeken des betichten op de registers der bevolking van de gemeente Esschen, op de zelfde wyze zyn gevormd. Doch dit is geen afdoende bewys, dat zy daerom door dezelfde hand zyn gevormd. En Ignatius Buermans, de tweede beëedigde schriftkeurder, is hy niet van gevoel, dat het zeer twyfelachtig is dat beide schriften van een ende zelfden persoon zyn? Verklaert hy niet dat de buiken der f. en l. in dikte verschillen? Weigert hy niet stellig, onder eed, te verklaren, dat hy overtuigd is dat beide schriften van een en zelfden persoon zyn? Indien het stellig bewezen ware dat Jakke Luyfels schryven kon, dan nog zou er daeromtrent twyfel bestaen; doch thans is dit onmogelyk, daer de beschuldigde ongeleerd is en buiten zyn eigen naem niet weet wat verschil er bestaet tusschen eene a en eene b. Dat men niet denke dat zulks eene nieuwigheid, iets ongehoords is! Neen, er zyn oneindig veel persoenen; niet alleen ten platten lande, maer ook nog wel in de groote steden,

[p. 71]

neeringdoende lieden die hunnen naem hebben leeren zetten, maer daerom toch geene letter geleerd zyn. Ik zou u zelfs kooplieden kunnen noemen, zeer geachte kooplieden, die jaerlyks voor het beloop van duizenden en duizenden handelszaken dryven, en toch met moeite hun eigen naem kunnen schryven. Zulk iets kan u verwonderlyk toeschynen; gy kunt ongeloovig het hoofd schudden en myne bewering betwyfelen; maer toch is het zóó, toch is het waerheid!

De openbare beschuldiger is van gevoelen dat de man die hier op de schandbank zit de echte dader is van het misdryf dat men hem ten laste legt. Voor my echter is zulks in verre na niet bewezen. Er is niets dat tegen hem getuigt. Hy loochent hardnekkig al wat men hem aentygt, omdat hy onplichtig en de aentyging valsch is. Voor my, ik verklaer het in geweten! - riep de verdediger des beschuldigden, met een welsprekend gebaer uit, - voor my, is het stellig bewezen, dat Jakke Luyfels niet alleen onschuldig is, maer daerenboven een gansch voorleden kan ontvouwen, dat rein is van de minste vlek.

Ik erken gereedelyk dat het de plicht der samenleving is den misdadiger te straffen, streng testraffen; maer moet men daerom ook een onschuldig man, alleen omdat hy arm is en hem een noodlottig toeval, in de plaets van den waren schuldige, in de handen van het gerecht deed vallen, veroordeelen en schandvlekken! De wet moet streng zyn, maer zulke te vevregaende, zulke overdrevene strengheid, ware eene schreeuwende, eene tergende onrechtveerdigheid! Gebeurde zulks, wat zouden er de gevolgen van zyn? Gewis de ondergang der samenleving! De ware misdadiger zou ongestraft blyven; terwyl de deugzame, eerlyke man zyne plaets in de gevangenis zou gaen vervangen! Het getal der deugdzame, eerlyke lieden is thans oneindig grooter dan dit der boozen; doch veroordeelt men koelbloedig den onplichtige, weldra zal het getal der laetsten dit der eersten in veelvuldigheid overtreffen! Thans worden er misdaden gepleegd; doch met de onschuldigen te veroordeelen zullen de misdaden niet verminderen! Verre van daer, welhaest, wees er zeker van, zullen brandstichting, roof en moord, - wat thans by uitzondering geschiedt, - de algemeene stelregel worden!

- Neen, - riep de advokaet uit, zich met een overtuigd gebaer tot de twelf gezwoornen wendende, - Neen, dit mag of kan niet zyn! Heeren gezwoornen, gy zult slechts uw geweten raedplegen, en dezes inspraek volgend, zult gy den verdachte in zyne gekrenkte eer herstellen; want gy zyt allen overtuigd, diep overtuigd, dat de ongelukkige, die door een noodlottig toeval op de schandband is geplaetst geworden, onschuldig is, zoo onschuldig als gy en ik! Gy zult de vlek uitwisschen die men op zyn voorhoofd wil branden! Gy zult hem vryspreken, en hem alzoo aen zyne vrouw en kinderen, wier eenige steun en broodwinner hy is, terug schenken! De deugd en de eerlykheid, ik ben ervan overtuigd, zullen binnen eenige oogenblikken zegepralen! Nog eenige stonden, en den armen drommel, in wiens gansche loopbaen niet ééne oneerlyke, niet ééne strafweerdige daed kan worden aengetoond, wordt door u de vryheid, de reeds te lang ontroofde vryheid, weêrgegeven! Nog eenige oogenblikken, mynheeren, en zeven monden, - die des verdrukten, zyner vrouw en vyf kinderen, - openen zich om u te zegenen! Nog eenige stonden, en veertien handen strekken zich tot u uit, om u, voor uwe rechtveerdige uitspraek, als hunne redders en beschermers te omarmen en te danken! Voor den betichte zal dit een aengename stond zyn; want hy zal zich gereinigd zien van de vlek die thans op zynen naem kleeft! Voor zyne vrouw en zyne vyf onnoozele schapen van kinderen zal het oogenblik insgelyks zoet zyn; want zy zullen hunnen echtgenoot en vader weêr vry en bly mogen omhelzen! Voor my zal het uer niet minder gelukkig wezen, daer ik het myne zal hebben toegebracht om de onschuld te doen zegepralen! Doch wie het hoogste geluk verwacht, in der waerheid, heeren gezwoornen, gy zelfs zyt het; want het lot des ongelukkigen is in uwe handen, en gy zult het zyn die het albeslissend woord hebt uitgesproken, het woord waervan, voor hen allen, alles afhing: het plichtig of onplichtig! het ja of neen! het leven of dood!... Nog eens, ik herhael het u, volg vry de inspraek uws gewetens, en herinner u slechts wanneer gy u in de kamer van beraedslaging zult bevinden, dat ik u in volle overtuiging heb toegeroepen: Jakke Luyfels is onschuldig!

Even als de prokureur des konings by het einde zyner beschuldigingsrede was gaen zitten, zoo ook zakte de advokaet des betichten, na zyne welsprekende verdediging, als iemand die vermoeid was, - en hy mocht het inderdaed wel zyn, - op zyne bank neder. Ook zyne pleitrede scheen indruk te hebben gemaekt op de gemoederen der toehoorders, en zichtbaer was het, dat meenigen dergenen tot wier hert de woorden des openbaren beschuldigers hadden ingang gevonden, thans van hunne vroegere overtuiging waren terug gekeerd. Niet alleen kon men zulks bemerken op de aengezichten der persoonen die achter de balie stonden; maer ook op die der gezwoornen en der rechters. Jakke Luyfels alleen bleef even koelbloedig, op zyn wezen vertrok zich niet de minste vezel. Hy alleen, hy nogthans de byzonderste tooneelspeler van het drama waervan op dit oogenblik een bedryf voor het Hof van Assisen werd gespeeld, bleef even kalm. Geen wonder! zyn advokaet had zich van dezelfde vreemde tael bediend als de prokureur des konings, en, had de arme drommel geen woord verstaen van al wat men had gezegd om hem te beschuldigen, ook geen woord had hy begrepen van hetgeen men had ingebracht ter zyner verdediging.

(Wordt voortgezet.)

Johan Van Rotterdam.