De Vlaamsche School. Jaargang 4

Eenige groote mannen Belgies.
(Vervolg, zie blz. 97, 108, 151, 153, 161, 171 en 177.)

balthazar ommeganck.

Balthazar-Pauwel Ommeganck, zag het levenslicht te Antwerpen, den 26 december 1755. Zyn vader was Pauwel Ommeganck en zyne moeder Barbara Laenen, uit welk huwelyk zeven kinderen voortsproten, waervan Balthazar het vierde was. Uit de archieven der vermaerde Antwerpsche St-Lukasgilde blykt dat deze meester den 17 september 1767, dus op twelfjarigen ouderdom, als leerling van den verdienstelyken schilder Hendrik-Joseph Antonissen, die tweemael deken dezer gilde was, namelyk in 1763 en 1773, werd ingeschreven. De jonge Ommeganck volgde de lessen der Antwerpsche Akademie, waer hy ook, in 1771, den tweeden prys der teekenkunde naer het antiek behaelde. In 1775 werd hem den derden prys naer het levend model toegekend. Het vak waerin hy uitblonk, was het landschap met dieren gestoffeerd, en bovenal met schapen, welke hy byzonder wel schilderde. In 1781 trad hy in den echt met mejuffer Petronella-Isabella-Maria-Jacoba Parrin, dochter van Jan Parrin en Petronella Sprangers; uit deze echtvereeniging sproten negen kinderen voort, twee zoons en zeven dochters; eene dezer laetsten, welke later de echtgenoote werd van den heer Gabriël Baesten, beoefende, even als haer vader, de schilderkunst.

Toen in 1788 de Maetschappy der Kunstvrienden werd opgericht, was Ommeganck een der stichters dezer vereeniging, die zich voorstelde, by middel van jaerlyksche tentoonstellingen van kunstvoorwerpen, de yverzucht der kunstenaren aen te prikkelen, en de jongere schilders en beeldhouwers het middel te verschaffen zich te doen kennen. Het is uit deze vereeniging dat de huidige Koninklyke Maetschappy ter bevordering der Schoone Kunsten te Antwerpen, waervan Ommeganck, by zyn overlyden, de ondervoorzitter was, voortsproot; het is ook deze instelling die tot toonbeeld verstrekte aen alle andere welke later hier te lande werden opgericht. In september 1789, openden de Kunstvrienden hunne eerste tentoonstelling; Ommeganck had er vier schilderyen en eene teekening zyner hand opgehangen. De tweede tentoonstelling werd in 1790 gehouden; en onze kunstenaer had haer nogmaels met vier schilderstukken begiftigd. Ommeganck schilderde gezichten uit de omstreken van Antwerpen, doch by voorkeur, bracht hy tafeereelen uit het bergachtige Walenland op het doek.

In 1789 werd de befaemde landschapschildder benoemd tot deken der St-Lukasgilde; zyn naem was de laetste schitterende strael aen deze beroemde kunstinstelling, daer de franschen in 1794 de aloude Gilde vernietigden.

Op 17 juny 1796 werd Balthazar Ommeganck tot leeraer der Antwerpsche Akademie van Schilder- Beeld- en Bouwkunde benoemd, en op 8 july daerna, als dusdanig aengesteld. In 1799, werd hem op de tentoonstelling van Parys den eersten prys van het landschap toegekend, zonder hy daer toe had medegedongen, daer het stuk waermede hy den prys behaelde, slechts een klavier was, dat, buiten zyne wete, door een zyner vrienden naer de tentoonstelling was gezonden. In 1802 behaelde onze kunstenaer een aenmoedigingsprys op dezelfde tentoonstelling; en in 1809, werd een zyner schilderstukken, dat te Parys was ten toon gesteld, door het fransch staetsbestuer aengekocht, terwyl hy tevens door het Institut de France tot briefwisselend lid werd benoemd. In 1812, vinden wy Ommeganck nogmaels op de Parysche tentoonstelling terug.

Toen in 1804 de Antwerpsche Akademie werd heringericht, werd Ommeganck tot lid van den Bestieringsraed dezer instelling benoemd, lidmaetschap dat hy behield tot den dag zyner dood. Men weet dat de franschen in 1794, België van een groot getal meesterstukken beroofden. Toen in 1815 Napoleon door de wapenmacht der vereenigde mogendheden was gevallen, vereenigde zich Ommeganck met eenige zyner kollegas der Maetschappy ter Bevordering van Schoone Kunsten, ten einde de middelen te beramen om in het bezit dezer kunstschatten terug te keeren. In deze vergadering, waerin Ommeganck afdoende redenen had doen gelden, werd gestemd dat men een rekwest naer Willem I, toenmaels koning der Vereenigde Nederlanden, zou zenden, om dit doel te bereiken. Het gevolg hiervan was dat Ommeganck naer Parys werd gezonden, in hoedanigheid van byzondere afgeveerdigde der stad Antwerpen en als tweede afgeveerdigde van koning Willem, ten einde de Vlaemsche meesterstukken op te sporen. Uit de briefwisseling van den Antwerpschen kunstenaer blykt dat, toen de afgeveerdigden zich terug in het bezit zagen der kunstvoortbrengselen die zy naer Parys waren gaen halen, Ommeganck deze vergezelde op de terugreize van Parys naer Brussel en vervolgens naer Antwerpen. Te Brussel liep hy zelf het gevaer te worden verpletterd door den val eener kist, de Hemelvaert van Maria door Rubens voor het Hoog-Altaer der O -L. Vrouwe Kerk geschilderd, bevattende. Deze dienst aen het Vaderland

[p. 195]

bewezen, werd door den koning beloond met de Ridderorde van den Nederlandschen Leeuw en de stad Antwerpen schonk hem de medalie die zy had doen slaên ten einde het geheugen aen dit feit te vereeuwigen. In 1817 begaf zich Ommeganck met Matthys van Breé, later Bestierder der Akademie van Schoone Kunsten van Antwerpen, naer Brussel, ten einde het tafereel de H. Familie, door Otto van Veen voor de oude Kathedrale Kerk van Antwerpen verveerdigd, en dat zich in het Musaeum dier stad bevond, terug te eischen. Deze zending werd met den gewenschten uitslag bekroond. Dit stuk hangt thans in de Bestuerkamer van O.-L. Vrouwe kapel in de hoofdkerk van Antwerpen.

Korten tyd na de teruggave der meesterwerken onzer oude Vlaemsche School, stelde Ommeganck een zyner tafereelen te Parys ten toon; dit stuk werd er by middel van een messteek geschonden; deze laffe daed werd toegeschreven aen den haet dien onze kunstenaer zich had berokkend uit hoofde der moeite die hy zich had gegeven om België in het wederbezit te doen keeren der in 1794 door de franschen onfroofde schilderyen. Ommeganck deelde echter niet in dit gevoelen; hy schreef deze daed toe aen den eenen of anderen franschen schilder, die zich hierdoor, op den door hem genoten byval had willen wreken. Ook, toen zich een liefhebber aenbood, die deze schildery wilde koopen in den staet waerin zy zich bevond, weigerde hy zulks, en stemde slechts toe haer af te leveren, wanneer hy haer gansch zou hebben hersteld; ook deed hy zulks met zooveel talent dat de meskerving onzichtbaer werd.

In 1820 had de befaemde landschapschilder het ongeluk zyne echtgenoote te zien ten grave dalen. Dit verlies overleefde hy slechts eenige jaren: den 18 january 1826, verwisselde hy het tydelyke met het eeuwige, en op 21 derzelfde maend werd Balthazar Ommeganck, een ontsterfelyken naem nalatende, op het kerkhof der voorstad St-Willebrords begraven. Ommeganck liet eene groote fortuin na, en zulks zal niemand verwonderen, daer de kleinste zyner schilderstukken hem 2500 à 3000 franks en de grooteren 4000, 5000, ja zelfs 6000 franks werden betaeld; enkele teekeningen werden hem met 1000 frs. vergolden. Zyne schilderyen en teekeningen zyn nog zeer gezocht en worden, by voorkomende gelegenheid, tegen hooge pryzen aengekocht.

Buiten de hooger opgegevene eeretytels van Ommeganck bezat hy ook de lidmaetschap van het Nederlandsch Instituet, der Akademie van Amsterdam, der Keizerlyke Akademie van Weenen, der Koninklyke Akademie van Munich, alsook der Akademiën van Schoone Kunsten van Brussel en Gent.

Balthazar Pauwel Ommeganck heeft eene zuster gehad, Maria-Jacoba, die den 14 oogst 1760 werd geboren, en even als haer broeder het vak der landschapschildering beoefende. In 1786 huwde zy met Hendrik-Aernout Myin, een niet onverdienstelyk landschapschilder. Hendrik Myin overleed den 5 april 1826 en Maria Ommeganck den 16 december 1849. Beide werden op het kerkhof van St-Willebrords begraven⁽¹⁾.

jan-frans van dael.

Deze beroemde bloemenschilder werd te Antwerpen geboren, den 27 mei 1764; hy was de zoon van Cornelis-Frans en van Anna-Theresia Stravius. Hy was leerling der Akademie, waer hy in 1784 den 2^den prys der bouwkunde en den 12^den der teekenkunde naer het levend model behaelde. Het volgend jaer bekwam hy den 1^sten prys der bouwkunde, tot welk vak zyne ouders hem schenen te bestemmen. Wat hier ook van zy, reeds in 1784, alsook in 1785, staet hy in de akten der Akademie als schilder geboekt. In 1784 werd den jongen kunstenaer door de Akademie een certificaet afgeleverd om te reizen naer Parys of elders; in dit stuk staet Van Dael in zonderheid als bloemenschilder aengeduid.

In Frankryk verveerdigde Van Dael de dekoratiën voor de kasteelen van Chantilly, St-Cloud en Belle-Vue, waerna hy zich heel en gansch aen de beoefening van zyn geliefkoosd vak, het schilderen van bloemen en fruiten, overgaf; zyne eerste schildery werd het eigendom der gravin d'Orsel, die het zelve slechts 12 gouden louis betaelde. Op korten tyd verwierf hy echter zooveel byval, dat hem in 1793, in den Loever de inwooning werd toegestaen, eene gunst die men slechts aen verdienstelyke kunstenaren schonk. Aen Van Dael werden beurtelings door Napoleon, de Keizerinnen Josephina en Maria Louisa, alsook door Lodewyk XVIII onderscheidene bestellingen gedaen, waervoor hem hooge pryzen werden betaeld. Napoleon en Lodewyk XVIII, schonken den begaefden Antwerpschen bloemenschilder de groote gouden medalie, en in 1825 werd hy tot ridder van het Eerelegioen benoemd. De koning der Belgen, Leopold I, schonk hem insgelyks eene eeremedalie. Van Dael stierf te Parys, den 20 meert 1840, door den ouderdom; de onophoudende werkzaemheid en inzonderheid het lyden aen het graveel, hadden zyne verstandelyke vermogens uitgeput.

(1) Men vergelyke deze en de volgende levensschets met den Catalogue du Musée de la ville d'Anvers, waeruit wy dezelve hebben getrokken als uit eene echte en zekere bron.

[p. 196]

Hy werd begraven op het kerkhof Père la Chaise, naest Geeraerd van Spaendonck, zyn medestrever en landgenoot. Het Musaeum van den Loever bezit dry schilderyen van Van Dael, welke van 1816, 1819 en 1823 dagteekenen; de eerste werd hem 4000 en de twee andere 6000 franks betaeld. Het Musaeum van Antwerpen bezit het portret dezes meesters, uitgevoerd door den kunstschilder Robert Lefèvre.

Johan Van Rotterdam.