De Vlaamsche School. Jaargang 4

[p. 109]

Hoe men stroohoedenfabrikant wordt en briefdrager sterft.
(Vervolg. Zie bladz. 48, 55, 68, 77, 94 en 100.)

IX.
Wat eene vrouw vermag.

Aen een uithoek des dorps, hield Dina stil vóor eene sierlyke wooning, wierp een angstigen blik achterwaerts, en niemand ontwarende, liep zy snel den straetweg over en was, in een ommezien, de openstaende deure der huizing binnen.

In den ingang stond, op eene zydeur, geschreven: kantoor.

De vrouw gaf er een lichte klop op en weldra klonk het:

‘Kom binnen!’

In de kamer zat een man met half kalen schedel en zwaren rosachtigen baerd, achter eenen grooten schryflessenaer, vol boeken en papieren.

‘Goeden dag, vrouw Cooremans!’ zegde de man aen de binnentredende, en maekte op zynen stoel een halven kring om zich tot de vrouw te wenden.

‘Neem een stoel en schuif by, en zeg nu eens waeraen ik het genoegen uws bezoeks verschuldigd ben.’

‘Mynheer notaris, zegde Dina schroomvallig, gy zoudt my eens haestig moeten helpen; ik heb eenig geld noodig.’

‘Zoo, hernam de notaris, en hoeveel?’

‘Duizend franken.’

‘Duizend franken!’ riep de notaris verwonderd uit ‘en waerom?’

‘Ach, mynheer notaris, vraeg my, bid ik u, niet waerom; geloof my, ik heb dadelyk het geld van noode, en moet het zyn, dan kunt gy het in rente op de Witte Hoeve plaetsen.’

‘Welnu, mits er voldoende hypotheek is, kunnen wy zien. Hebt gy de bemachtiging van uwen man?’

‘Van mynen man? maer gy weet immers wel dat de Witte Hoeve myn goed is.’

‘Ja, dat is zoo al iets, vrouw; gy zyt wel niet onder gemeenschap van goederen getrouwd, maer toch moet gy de bemachtiging uws mans hebben om uw goed te hypothekeeren; weigert hy, dan kunt gy eene beslissing der rechtbank inroepen en....’

‘Maer groote God!’ onderbrak Dina met ongeduld, ‘ik kan zoo lang niet wachten, myn heer notaris; ik moet dit geld dadelyk hebben!’

‘Het spyt my, maer gy begrypt... dat... ik dit geld dadelyk niet by kas heb.’

De vrouw zag wel dat de notaris haer het geld niet toevertrouwde; daerom nam zy, alhoewel met tegenzin, want het kwetste haren hoogmoed, den toevlucht tot den laetsten hulpmiddel.

‘Mynheer notaris,’ zegde zy na eenige aerzeling, ‘heb dan de goedheid eens dit briefken te lezen.’

Half luide voor zich, las de notaris: ‘gy kunt my nog eenen dienst bewyzen met op staenden voet, duizend franken aen den drager dezes briefs ter hand te stellen. Ik hoop dat myne borgtocht er voldoende voor zal zyn en daerover zult gy hierby eene verklaring van schuldbekentenisse vinden.’

By de lezing dezer verklaring helderde het gelaet des notaris zich op en hy zegde welwillend:

‘Mits mynheer pastoor my er om bid, kan ik uwe aenvraeg niet weigeren; ik zal dan eens zien of ik het noodige geld hier onder myne hand heb.’ Hy opende zynen lessenaer, haelde eenige bankbriefjes ten voorschyn en telde: ‘één, twee, drie, vier.... tien!’ dan nam hy eene pen en, al schryvende, zegde hy: ‘ik ga u eene schuldbekentenisse voorschryven van duizend franken en geldig voor één jaer tegen vier en half ten honderd; indien gy op goede hypotheek wilt leenen kan ik u geld schieten tegen vier ten honderd; maer op wissel niet dan tegen vier en half en de meeste myner ambtgenooten vragen vyf ten honderd.... wilt ge nu deze bekentenisse onderteekenen?....’

Dina teekende de schuldvordering, stak de bankbriefjes zorgvuldig weg, sprak eenige woorden van dank en groetenisse uit en verliet met bly gemoed het kantoor des notaris. De gezichteinder scheen haer weder licht en helder toe en, in hare vreugde, omhelsde zy wel honderdmael hare kinderen en danste er de kamer mede rond.

Welhaest nogthans legde zy de kinderen te slapen, goot dan een weinig water in den byna uitgedroogden inkpot en schreef in eenen adem, den volgenden brief:

‘Lieve man,

Uw brief heeft my niet weinig verschrikt; gy spraekt van vertrekken, van gevangenis, van bankeroet, ik weet niet van wat al; maer gy waert dan vergeten dat gy hier op het dorp eene vrouw en twee kleine lieve kinderen hadt die, den ganschen dag door, vragen: “waer is vader!”

Toe, lach weder vry en wees opgeruimd van geest, stel de onrust maer ter zyde.

Hierby zult gy duizend franken vinden om u in uw dringendsten nood te helpen. Waer hebt gy dat gehaeld? zult gy vragen. Zie dat is nu één en hetzelfde, en weet, man lief, dat ik voor het overige ook zal zorgen. Ik had er de meeste schuld aen dat gy fabrikant en ongelukkig zyt geworden en daerom moet ik u redden. Ik ben maer kwaed dat gy my niet eerder geschreven hebt, en de droefheid zoo maer voor u alleen gehouden hebt, juist als of wy niet samen voor wet en kerk gehuwd waren om zoet en zuer te deelen.

Verkoop spoedig al hetgene gy tot Munster nog hebt en schryf my hoeveel gy te kort komt om uwe schulden

[p. 110]

te betalen en keer dan haestig weder en laet de stad maer heel en al aen Piet Mop over; wy zullen hier veel gelukkiger wezen en zie wy zyn niet geschapen voor eenen hoogeren stand dan dengenen waerin onze ouders altyd geleefd hebben.

God heeft misschien nog alles voor het beste geschikt en wy hebben nog stevige armen genoeg aen 't lyf, om hier op de Witte Hoeve, gezamentlyk en eerlyk door de wereld te rollen en onze kinderen op te brengen. Schryf spoedig dat gy er ook zoo over denkt; want uw laetste brief heeft my de dood aengedaen. Nog beter, indien het mogelyk ware, keer met de eerste gelegenheid weder en vergeet dan niet voor ons Jefken de trommel mede te brengen die gy hem over jaer en dag beloofd hebt.

Jefken kust u hier op het blad papier waer dit staet en ik omhels voor u ons Anneken, dat groot en sterk wordt, en reeds “vader” begint te zeggen.

Tot welhaest dan, myn lieve man!

Uwe getrouwe Vrouwe, Dina Cooremans.

P.S. Gy zyt misschien al te nieuwsgierig om te weten hoe ik aen dit geld geraekt ben: het ware te lang om het u uit te leggen; de notaris heeft het ons geleend; maer ingeval gy voor iemand bidt, vergeet dan onzen goeden pastoor niet.’

Zy vouwde den brief toe, en droeg hem met de duizend franken op de pastory opdat alles langs den zekersten en spoedigsten weg werde opgezonden.

X.
Een gebroken hart.

Ware men eenige maenden later de Witte Hoeve binnengetreden, dan had men by den haerd een man gevonden welke uit eene langdurige ziekte scheen op te staen, zoo mager en ingevallen waren zyne wangen, zoo diep in hunne holtens gezonken waren zyne oogen.

Wie hadde nog in dien afgeleefden mensch den krachtigen man, Jef Cooremans, herkend?

Ha! maer het nydige verdriet had gedurende twee jaren aen zyn leven, met scherpen tand, geknaegd; gedurende twee jaren had hy de dagen zwoegend en de nachten slapeloos doorgebracht, afgesloofd door kommer en onrust en in een kort verschiet de bankbreuk als een afschuwelyk monster zich tegen zien gapen, en in zynen ysselyken muil, als door eene onverbiddelyke kracht, medegesleept worden.

Dit was nu de verwezentlyking van al die kasteelen in de lucht, by zyne verloving, zoo stout opgebouwd. Geld en hoop in de toekomst, waren voor eeuwig verzwonden. Nu zag hy zich tot zyne eerste uitgangen juist weder terug gevoerd; o neen, zóo hadde hy zyn lot misschien nog gezegend! twee duizend franken zouden op den kleinen eigendom zyner vrouw nu drukken. En welke uitkomst aen zynen toestand?

By het enkel gepeins dat hy, als te voren, weder eenvoudig werkman, zyn brood zou trachten te verdienen, joeg hem het bloed der schaemte naer het hoofd.

Dit alles overlegde de man in de somberheid zyns gemoeds en werktuigelyk volgde zyn oog de dikke rookwolken die hy uit zyne pyp dampte en hy zag hoe zy meer en meer uiteendreven en eindelyk in de wyde schouwe in den niet, verdwenen.

Intusschentyd liep Mieken, de werkzame huismoeder, in de kamer en in de stallen rond en scheen het vandaeg byzonder druk te hebben met emmers water of voeder in en uit de ketels te scheppen. Meermalen bleef zy by het in of uitgaen der huiskamer als in gedachten staen, wierp een droeven blik op haren man, en scheen iets te willen zeggen; doch als wist zy niet hoe hare reden aen te vangen, ging zy weldra in zichtbare verlegenheid weder door, zonder dat Jef de minste acht op hare bewegingen sloeg.

Eenen grooten ketel vol water niet konnende over het vuer hangen, zegde zy eindelyk na verscheidene vruchtelooze poogingen:

‘Jef, ge moest eene hand uitsteken om den koeiketel over te haken?’

De man stond sprakeloos op, vatte het hangsel des ketels vast, en wilde zoo als hy te voren plag te doen denzelven aen den haek wippen; doch halvewege schoten de krachten hem te kort, en zwaer bonsde de ketel tegen den grond terug.

Moedeloos vielen hem de armen langs het lyf en, by het ontwaren zyner zwakheid, sprongen hem nu voor de eerste male, de tranen uit de oogen.

‘Jef, zegde Dina, die treurige somberheid slypt u naer het graf, gy moest verstrooijing zoeken!’

‘Werk zoeken wilt ge zeggen, vrouw!’ sprak Jef bitter, en drukte met bitterheid op het woordeken: werk! zoo dat de vrouw als verschrikt en onwilkeurig uitriep:

‘Werk?’

‘Werk! hernam Jef met klem, werk! ja, het is hoogtyd dat ik myne laetste krachten er aen beproeve..... Jan Mathyssens, gaet voor eigene rekening beginnen, hy zal zynen ouden baes wel geen werk weigeren!...’

‘Spot, zoo niet! kreet Dina, het is niet noodig dat gy buiten huis om werk gaet; op de hoeve kunt gy de handen volhebben.’

‘Vrouwe, sprak Jef met besluit en scheen kalm en gelaten; het is geen tyd meer om zich over onzen toestand te begoochelen. Wy kunnen toch niet leven van den hemel-

[p. 111]

schen dauw en daerby zal op de hoeve nu eene rente optebrengen zyn van negentig franks 's jaers....

Ach, onderbrak Dina weenend, dat ik er schuld moest aen hebben dat gy fabrikant zyt geworden!’

Jef Cooremens sprong eensklaps recht, omhelsde zyne vrouw en eene herlevende strale blonk in zyne uitgedoofde oogen.

‘Dina, zegde hy, verbitteren wy ons lot niet door elkanderen verwytingen toe te werpen. Haddet gy er eenige schuld aen dat ik fabrikant werd, dan hebt gy my uit de schande gered; maer, God lof, noch ik, noch gy hebben schuld aen onzen ondergang. Zie, laet ons denken dat wy van daeg op nieuw getrouwd zyn en, voor bruidschat, brengen wy twee lieve kinderen en onze handen mede.

Zoo waer ik leef, Jef Cooremans is er niet aen bedorven den fabrikant gespeeld te hebben; hy blyft de eerste stroohoedenmaker uit de streek.....’ De geestdrift van den jongen man scheen voortdurend te klimmen; hy ving het kleine Anneken op, en danste er de huiskamer mede rond en Dina bemerkte met vreugde, hoe de vrolykheid, die hem sinds lang verloren scheen, weder in den man wederkeerde.

Op dit oogenblik werd de buitendeur opengedraeid en een man gansch in het zwart gekleed trad gemeenzaem binnen.

‘Mynheer pastoor!’ riepen beide verwonderd uit.

‘De zege zy met u! vrienden.’ sprak de dorpsherder en stak goedwillig Jef Cooremans de hand toe, die, bedwelmd, op zyne plaets bleef staen.

‘Zoo, zegde de pastoor, gy hebt my nog niet éens komen groeten en ik moet dan zelf u het eerste bezoek brengen.’

‘Mynheer pastoor, riep Jef uit, heb dank, dank, edele man!’

‘En waerom?’ vroeg glimlachend de dorpsherder, waerom zoudt gy my dank verschuldigd wezen?...

‘Gy hebt my uit de schande gered, en misschien ware ik zonder u in de gevangenis!...’

‘Zwyg, zwyg, vervoorderde de pastoor op lossen toon, gy zyt my niets dan vriendschap schuldig voor de deelneming die ik in uw lot stel, zoo als in hetgene aller myner kinderen.’

‘En de duizend franken en de berg!’

‘Daer is niets aen gewaegd; volstrekt niets, mits uwe vrouw ze op haren eigendom wil vaststellen... maer, zeg eens, hoe staen uwe zaken te Munster?’

‘Ik moet nog acht of negen honderd franken aen verschillende schuldeischers; met eene rente van twee duizend franken op onzen eigendom zullen wy het altemael uitvagen en dan zal ik werk gaen zoeken.’

‘Zoo, zegde de pastoor, dat is nu redelyk gesproken.’

‘Mynheer pastoor, zegde Dina, het is toch pynelyk als men zoo diep moet vallen zonder er schuld aen te hebben.

En als, hernam Jef, men zoo schandelyk door eenen ouden vriend onderkropen en ten onder gebracht wordt; maer, zoo waer ik leef, met my heeft hy zyne rekening nog niet afgehandeld!...’ En alle de wezenstrekken van den jongen man trokken zich tot eene sombere uitdrukking van haet te samen.

‘Jef, sprak de pastoor op ernstigen en bestraffenden toon, uwe woorden zyn zondig voor Hem die gezegd heeft: “de wraek is aen my.” en die, aen een schandig kruis genageld, tot aen zyne moordenaers vergaf...’

‘Ja, onderbrak Jef met koortsigen drift, “had de schurk my alléén getroffen, ik hadde het hem vergeven; maer vrouw en kinderen ten onder brengen uit boosaerdige afgunst, ah!... neen, vergeven, ik kan niet!...”

Gy kunt niet? hoeveerdig mensch, sprak de pastoor; gy kunt niet, gy worm der aerde; wie zyt gy om u te verheffen tegen Hem die de hoeveerdigen zal vernederen en de ootmoedigen verheffen. Weet dan, trotsche mensch, dat hy dien gy uw vyand noemt, misschien in de handen des Allerhoogsten een werktuig was tot uwe heiligheid, om u tegen te houden op den weg des ydelen hoogmoeds die op uw eeuwig verderf ging uitloopen...’

Jef werd zichbaer ontroerd door de indrukwekkende stemme des pastoors; als onder de kracht eener hoogere macht, viel hy aen de voeten des dorpsherders, en, als een beschuldigde voor zynen rechter, riep hy uit:

‘Genade, genade!’

‘Verootmoedig u niet voor my, maer voor God die ons heeft leeren bidden: Heere vergeef ons onze schulden gelyk wy vergeven aen onze schuldenaren!’ sprak de pastoor met vaderlyke goedheid.

‘Zie, zuchtte Jef, God moge hem slechts met goed vergelden het kwaed dat hy ons aengedaen heeft.’

‘Amen!’ antwoorde de dorpsherder. Na eenige stonden van plechtige stilte, plaetste zich de pastoor in den zetel, en met zyne kin op den ivoiren knop van zynen gaenstok leunende, deed hy teeken aen de beide echtelingen zich by hem te komen nederzetten.

‘Eene goede daed sprak hy, blyft zelden zonder vergelding, zelfs in deze wereld; ik heb u eene tyding mêe te deelen, vrienden, die in uwen toestand gewis heel aengenaem zal wezen.’

Jef en Dina helden het hoofd voorover en leenden met groote nieuwsgierigheid het oor.

‘Gy weet, ging de pastoor voort, dat de oude briefdrager die hier den dienst doet, op pensioen gesteld is. Ik dacht, het zal Jef Cooremans pynelyk vallen, na fabrikant geweest te zyn, weder als eenvoudig werkman ergens den kost te gaen zoeken en het ware een goede wakkere kerel voor de plaets. Ik sprak erover met onzen

[p. 112]

burgemeester, en indien u den dienst bevalt, kunt gy byna zeker zyn deze aenstelling te bekomen.’

Nu streelde op Jefs wezen de uitbundigste vreugde en, in zyne verbeelding, zag hy eensklaps de zwarte gezichteinder zich opklaren en de blyde zonne der toekomst hem tegenlachen.

‘Mynheer pastoor, riep hy uit, God moge u zegenen, weerde man!’

Dina voegde hare vorige dankbetuigingen by die haers echtgenoots, maer de pastoor stond haestig op en onttrok zich aen hunne erkentenis. In het uitgaen zegde hy nog:

‘Betrouw steeds op God, en bid voor uwen vyand, misschien min gelukkig dan gy!’

‘Vrouw, riep Jef uit, zoohaest de pastoor vertrokken was, vrouw, ik ben bly dat my het fabrikanten is tegengeslagen!’

(Wordt voortgezet).

L. Van Ruckelingen.