De Vlaamsche School. Jaargang 4

Hoe men stroohoedenfabrikant wordt en briefdrager sterft.
(Vervolg. Zie bl. 48).

III.
Een zwerveling in de wyde wereld.

De klokken der dorpskerk zonden hun eentoonig en zielroerend doodsgelui over de velden...

De voorwerf der Witte Hoeve was te klein om de menigte te bevatten. In de huiskamer knielden verscheidene vrouwen biddend rond eene lykkist, die in 't midden van brandende keersen geplaetst stond.

Men hoorde welhaest de schelle klang eener bel en de

[p. 53]

dorpsherder, voorafgegaen door het kruisbeeld, zangers en kerkdienaers, kwam het lyk uithalen.

Na dat de priester eenige gebeden had uitgesproken, werd de lykkist op eene draegberrie gezet en door zes vrouwen, onder 't zingen van het De profundis, naer de kerk gedragen.

De lykstoet werd door eene talryke menigte opgevolgd. Men ging in twee ryen: mannen en vrouwen; byna allen waren streng in 't zwart gekleed, ten teeken van rouw.

Het onbezielde overschot der goede Martha was aen de aerde wedergegeven, tot den dag der gerechtigheid...

Hoe ydel en leeg scheen nu de Witte Hoeve! In den hoek des haerds, stond nog de oude zetel, met afgesleten lederen kussen, als wachtte hy nog op de afgestorvene grootmoeder. Dina wierp een treurigen blik op dien stoel, en zy borst uit in overluid snikken en weenen.

Te vergeefs trachtte de jonge man zyne bruid te troosten. Hy zegde haer hoe de arme grootmoeder nu gelukkig was, hoe zy dit aerdsche leven vol lyden en droefheid, tegen eeuwige rust en zaligheid verwisseld had.

‘Ach, Jef! zuchtte 't meisje, ik kan er niet aen doen dat my den moed vol schiet; ik zeg 't by myn eigenzelven ook, dat ik niet wel doe; maer zie, zy staet daer altyd vóor my, met een droeven lach om de lippen en het is my alsof ze ter hulpe roept en ik ze niet helpen kan...’

Er heerschte nu eene smertvolle stilzwygenheid.

‘Hoor, Dina, sprak de jonge man, een einde aen dezen pynelyken toestand willende stellen. Hoor, ik moet u nog myne lotgevallen vertellen; kom, zit hier by 't vuer; hier nevens my!’

Het meisje schoof werktuigelyk een stoel by den haerd en zegde:

‘Jef, zit dáer in grootmoeders zetel, ik kan niet zien dat hy zoo ledig staet.’

De jonge man plaetste zich in den voorvaderlyken zetel, die misschien meer dan dry geslachten der Christiaensen overleefd had, en Dina gevoelde zich minder verlaten.

‘Zoo als gy weet, ving de jonge man aen, begaf ik my by meester Hinderhausen te Munster en verhuerde my er voor vyf honderd thalers in 't jaer.

In 't eerst werd ik er recht goed behandeld en ik verheugde my erin, zoo aengenaem mogelyk myn dienstjaren te kunnen overbrengen en een klein fortuintje vergaren. Myne vreugd veranderde welhaest in droefheid. Reeds van het tweede jaer af aen, nam myn meester eene andere handelwyze ten mynen opzichte aen, ja, ik werd van dag tot dag ruwer en ruwer behandeld en met werk overladen, boven myne krachten. Ik onderschepte weldra de oorzaek hiervan. Een stroohoedenmakersgezel had zynen dienst voor veel min, by meester Hinderhausen aengeboden en de man berouwde zich over onze verbintenisse.

Ik dacht door moed en geduld deze voorbysnellende dondervlaeg te keer te gaen. Ik bedroog my. Men stelde hardnekkige boosaerdigheid, tegen myne hardnekkige standvastigheid. Ik bezweek ten langen leste onder den last; ik haelde eene zware ziekte op den hals en ik lag meer dan eene maend in het gasthuis. Myn meester nam de gelegenheid waer om onze verbintenisse te verbreken, waerin ik dan ook gewillig toestemde, anders had de onmedoogende man my nog wel onder den grond geholpen.

Spoediger dan men verhopen kon, genas ik van myne ziekte. Zonder werk, zonder te weten waer naertoe dwaelde ik nu rond; naer ons dorp wilde ik niet wederkeeren om my den algemeenen spot prys te geven.

Ik zwierf om werk van stad tot stad rond, maer aengezien het ver gevorderde jaergetyde, kwam ik nergens ten rechte. Alle myne droomen waervoor ik gedurende twee jaren zooveel had uitgestaen, verdwenen langzamerhand.

Met de wanhoop in 't herte bevond ik my eindelyk te Baden; daer bracht my het spel in verzoeking; ‘ja, zegde ik, kon ik de zeven honderd thalers die ik bespaerd had, eens verdubbelen, verdriedubbelen, wie weet? - dan kon ik trotsch huiswaerts wederkeeren en myn ballingschap ware ten einde.’ Ik naderde de speeltafel. Eenige dagen speelde ik, als een uitzinnige, beurtelings winnende en verliezende tot dat ik my eindelyk zonder een enkelen thaler op straet bevond.

Ik trad eene herberg binnen zonder zelfs te weten hoe myn verteer te betalen; en ik zocht troost in den drank.

Wyl ik dáer zat met het aengezicht in de handen verdoken, half zinneloos van smerte, kwam een man nevens my zich nederzetten en scheen belang in my te stellen.

‘Vriend, zegde hy zeer beleefd, gy hebt niet veel geluk gehad by de speeltafel?

Wreedaerdig gezind, vermeende ik iets spottend in zyn blik te ontdekken en weerde zyne vraeg af met een barsch:

“Bemoei u met uwe eigene zaken.”

Hy toch onstelde zich in 't minste niet, maer sprak bedaerd:

“Aen uwe uitspraek te hooren, schynt gy my een vreemdeling en het doet my pyn als ik een jongeling zyn geld zoo zien verliezen in dit dievenspel. Ja, als ik u daer seffens zoo driftig aen de speeltafel zag, had ik medelyden met u en ik ben nog kwaed op myn eigen zelven dat ik u by tyds, niet gewaerschuwd heb.”

Als men ongelukkig is, stelt men haestig het volste betrouwen in iemand die volgens de stemming uws geestes spreekt. De vreemde man bemerkte het en viel nog heviger uit tegen de schurkery der openbare speelhuizen. Ik werd

[p. 54]

gemeenzamer en welhaest stortte ik hier gansch myn hert voor hem uit. De man aenhoorde myne gansche geschiedenis met gewillige aendacht en sprak dan op geheimzinnigen en indrukwekkkenden toon:

“Ik wil u redden!”

“Gy my redden?” riep ik twyfelend uit. - “Niet alleen wil ik u redden, maer u een onfeilbaer middel in de hand geven om de somme gelds te winnen waervoor gy rond zwerft.”

Ik zag hem scherp in de oogen alsof ik vreesde dat hetgene hy my zegde, niet ernstig was.

Gy hebt moed, zyt jong en sterk, vervoorderde hy met nadruk, volg slechts mynen raed, gy zult geld hebben meer dan gy wenscht.’

‘O, zeg my slechts wat ik te doen heb, als een slaef zal ik u gehoorzamen!’

‘Blyf hier vernachten; ik zal voor u den weerd betalen en morgen vroeg zal ik u komen vinden.’

's Anderdaegs op het aengeduide uer was er de onbekende man en wy reisden nu gezamentlyk naer eene kleine stad op de grenzen van Frankryk.

Tegen den avond verlieten wy te voet de stad en begaven ons in het vlakke veld; wy doorkruisten eene menigte voetwegen en myn geleider scheen wonder wel met de landstreke bekend; toch over het voorwerp onzer reis behield hy eene geheimzinnige stilzwygenheid die my verontrustte. Na meer dan twee uren gaens, kwamen wy aen eene bergachtige streek en, in eene eenzame diepe bergklove, bevonden wy ons eensklaps voor eene leemen hut.

Tusschen de slecht geslotene vensterluiken, schemerden smalle strepen licht ons in de oogen en een verward gerucht van stemmen trof onze ooren; myn gezel gaf een lichten klop op de straetdeur.

‘Wie daer?’ klonk eene vrouwestem van binnen.

‘Weg met tolbeambten!’ antwoordde myn geleider.

Onmiddelyk werd de deur ontsloten; een kort dik man met roodopgezwollene kaken stond voor ons en sprak beleefd met de muts in de hand.

‘Hola, kapitein! wy vreesden al dat gy vandaeg niet zoudt gekomen zyn.

‘Psui!’ kwam myn gezel die men kapitein noemde.

Wy traden binnen en wy vonden rond eene slechte houten tafel een tiental mannen, die met drift aen het kaertspelen waren. By ons inkomen, wierpen zy de kaerten op tafel neder en draeiden nieuwsgierig het hoofd half om over den schouder.

Eene rilling van angst en schrik beving my; nog van gansch myn leven, had ik zulkdanige schelmengezichten ontmoet. De roode schyn die het licht der smookende lamp over hunne gehavende en gebaerde wezenstrekken wierp, gaf hun een duivelsch voorkomen.

By het zien van den onbekenden die men hier Kapitein noemde, deden al deze mannen eene beweging als om op te staen; doch hy bracht de hand tot tegen den mond en liet ze dan gebiedend nedervallen: aller oogen schenen nu op my gevestigd als wilden ze my doorbooren.

‘Verwenschte hospes, donderde myn leidsman met eene stemme zoo scherp en gebiedend, dat ik nooit had kunnen gelooven dat de vriendelyke man zulke toonen had kunnen uitbrengen, - haestig een glas brandewyn aen alle de manschappen, aen my, en aen dezen kerel hier!’

De dikke weerd kwam welhaest met eene overgroote flesch aengeloopen en schonk de glazen vol tot over den rand.

‘Vrienden, sprak de onbekende, op de gezondheid van den nieuwen kameraed; hy is moedig, sterk, een goede jonge en zal des noods zyn spel zoowel afhaspelen als een ander.’

Dan keerde hy zich naer my die met stomme verbazing dit alles aenhoorde:

‘Toe dan, drink eens op de gezondheid uwer toekomende makkers! zyt niet bevreesd, zy zyn zoo duivelsch wel niet als zy er uit zien en zoeken eerlyk hun brood te verdienen zonder al te veel schelm of dief te zyn.’

By deze lofspraek barsten de aenwezigen los in eenen ruwen schaterlach; namen hunne glazen van tafel op, en ‘wip’ daer verdween het brandende nat.

Met bevende stemme fluisterde ik den onbekende toe:

‘Waer zyn wy?’

Hy trok my met zich in een hoek der hutte en sprak weder met zyne vriendelyke stemme:

‘Gy stelt u alles erger voor dan het wezenlyk is. Niet een van deze mannen die moedwillig eene vlieg zou dood doen of iemand eenen halven stuiver ontstelen. Maer, gy weet misschien wel dat de goederen in Frankryk met groote inkoomrechten bezwaerd zyn; nu, wy, voor die 't willen, brengen deze goederen voor kleinere rechten binnen.’

‘Smokkelaers?’

‘Juist, een stiel weinig gevaerlyk en met grove winst. Twee of drymael 's weeks een pakje eene uer of twee verre te dragen, een speelbal voor een sterken jongen man zoo als gy!’

‘En de tolbeambten?’

‘De tolbeambten? hernam spottend de onbekende, die liggen ergens by den weg rustig in eenen kant te slapen, en durven zy al wat te veel gerucht maken, dan by den duivel.... en hy stak de hand voorwaerts en trok ze hevig terug en maekte eene beweging als gaf men iemand een degenstoot.

Ik begreep dat ik in eene bende smokkelaers van de ergste soort gevallen was, dergenen die voor een gevecht met de tolbeambten niet terug deinsen.

‘Ach, riep ik vertwyfelend uit, neen, ik mag, ik kan, ik wil by u niet blyven!’

[p. 55]

‘Zoo, hernam koeltjes de onbekende, bedelen of.... en hy haelde eene handvol gouden frederikken uit zynen zak en bracht ze my, met eenen helschen gryns om de lippen, onder de oogen.

Ik stond onder de macht eens duivels. Ah! hy wist het dat my geenen enkelen stuiver meer overbleef om ergens den nacht over te brengen.... Ik bleef een oogenblik zwygend en overwoog by my zelven de voor- en nadeelen van den sluikhandel. Hoevelen kende ik er in myn land en zelfs in myn dorp niet, die zich door dit middel verrykt hadden, thans overal als eerlyke lieden te boek stonden.... Daerby ik zag geen ander uiteinde aen myn toestand.... Ik nam dus het voorstel aen, my belovende by de eerste gelegenheid de beste, my van deze mannen los te maken.

‘Van nacht zelfs nog, zegde myn geleider als krachtig overtuigingsmiddel, kunt gy een aental thalers verdienen!’

Ik liet gelaten het hoofd op de borst zinken.

‘Hospes, vloekte de onbekende, hier gezwind, de glazen vol, verwenschte oude!’

‘Jongens, ging hy voort, zoohaest de sterke dranken in de bekers schuimden, één man meer! hy is nog een weinig bloo, maer dit zal hy by ons wel verleeren! op zyne gezondheid!

Een lang hoerrah! begroette deze woorden en werd bekrachtigd door eenige glazen brandewyn.

Ik was lid eener smokkelaersbende.

De hut waer wy verzameld waren, was eene stapelplaets van allerlei goederen, die uit Duitschland in Frankryk en wederkeerig, door onze bende, welke onder bevel des onbekenden mans stond, werden in- en uitgevoerd.

's Wekelyks gingen wy drymael onder het pak en droegen het twee uren verre van daer in een hollen weg, by eene steengroef, die des noods, ons tot eene zekere schuilplaets kon dienen. Daer verwisselden wy onze goederen tegen andere, die eene tweede smokkelaersbende ons aenvoerde.

Om minder achterdocht op te wekken en om beter de plannen der tolbeambten te verydelen, waren de leden onzer bende in de verschillende dorpen der omstreek verspreid. Weinig zwaer was ons handwerk en de loon hoog. Nochtans was ik voornemens met den aenbrekenden zomer een eerlyker bestaen te zoeken. Een ernstig voorval deed my nog vroeger dit gevaerlyk ambacht vaerwel zeggen.

Een zekeren nacht werd ons den weg door eene gansche brigade tolbeambten, die in hinderlage op onzen doortocht zich bevonden, afgesneden. Wy waren teenemael omsingeld. Nu greep er tusschen de smokkelaers en de tolbeambten een hevig gevecht plaets. Langs beide zyden vielen er gekwetsten; doch wy kregen de nederlaeg en wie zich redden wilde, moest de vlucht nemen.

Ik ontsnapte gelukkig aen het gevaer, en nam de gelegenheid te baet om de smokkelaersbende en het hertogdom Baden, waer ik my nimmer veilig dacht, te verlaten.

Alzoo kwam ik te Hamburg aen, en daer had ik het geluk een stroohoedenfabrikant aen te treffen op zoek naer iemand die het waegde hem naer Brazilië te vergezellen. De winst was in evenredigheid met de verwydering der plaets. Ik vond in de groote stad Rio-Janiero een leven dat my beter beviel dan datgene by meester Hinderhausen. De onderneming myns meesters lukte hem wonderwel en ik, voor myn deel, won er eene ronde somme gelds by. Nochtans, niettegenstaende de gunstige voorstellen en het vriendelyk aendringen myns meesters, ging ik zoohaest de vyf jaren, waerna ik u beloofd had weder te keeren, verloopen waren, op zoek naer een schip dat naer myn vaderland uitzeilde. - Ik scheepte in op een engelsch vaertuig.

Halfwegen stak er een zeeorkaen op; ons schip werd door de winden en de stroomen medegesleept en verbryzeld op eene klip! - Wy redden ons in een der booten, en na onuitsprekelyk lyden te hebben uitgestaen, gedurende de dry dagen dat wy op zee rond zwalpten, werden wy door eene belgische brik op vaert naer Antwerpen, opgenomen. Met de grootste menschlievendheid behandeld, liepen wy eenige weken nadien de have binnen.

Ik was gelukkig genoeg den schat waervoor ik zooveel onderstaen had, te redden. Ik breng meer dan vyf duizend franks mede en daermede kunnen wy te Munster een stroohoedenwinkel openen. Hoe gelukkig zullen wy samen niet wezen! Ja, ik wil nu laten zien aen Piet Mop en zyne vrouw wat een arme duivel, een kruisduit vermag, als hy de liefde van zulk een meisje als myne Dina, mededraegt!

Met welke deelneming had Dina dit verhael niet nageluisterd! Hoe gevoelde zy niet in hare ziel, den weêrslag van al deze gebeurtenissen. Ja, als hy ophield met spreken, zegde zy, met eene stem, waerin eene onuitsprekelyke teederheid lag:

‘Arme zweveling in de wyde wereld, hoe zal ik ooit u kunnen vergelden hetgeen gy geleden hebt!’

‘O bemin my altyd even zeer!’ riep de jonge man in vervoering uit en plaetste een kuische zoen op het voorhoofd zyner lieve bruid en - vyf jaren lyden waren in een oogenblik vergeten.

L. Van Ruckelingen.

(Wordt voortgezet).