De Vlaamsche School. Jaargang 3

Briefwisseling.
Een blik in de nationale tentoonstelling te Brussel.
(Vervolg en slot. Zie bladz. 154, 161 en 174).

Thans bevinden wy ons voor Nⁿ 1134, Wulpschheid en zelfopoffering, van J. Van Lerius, van Antwerpen. Deze schildery is buiten twyfel alom goed bekend, ware het slechts door de tegenstrydige oordeelen welke er over zyn geveld, en die eventwel allen hierop moeten nederkomen, dat deze samenstelling groote hoedanigheden bevat. Dit laetste gevoel stemmen wy gereedelyk by. De heer Van Lerius is een dier meesters welke gedacht bezitten en die, by een fraei koloriet, eene zuivere teekening voegen. Gy allen herrinnert u nog, Mynheeren, de schildery De Eerstgeborene, waervan gy vroeger met zooveel lof gesproken hebt, en die thans prykt in het kabinet der koningin Victoria. Alsdan verwachttet gy veel, Mynheeren, van de toekomst des heeren Van Lerius, en gy hebt u in uw oordeel over dezen kunstenaer niet bedrogen.

Wy zyn te Venetië. Twee gondolen kruizen zich op de Adriatische Zee; twee gondolen doch wat onderscheid in den vorm en in de bestemming dezer vaertuigen! De eene, rykopgesmukt, draegt een gezelschap van jonge en wulpsche jonkers en freulen, die met volle teugen den beker des genots ledigen. Allen zyn echter niet even gelukkig. Terwyl een paer zich overgeeft aen de vurigste omhelzingen, blikt een meisje, dat eenigzins verlaten op den voorsteven zit, met afgunst de liefdebetuigingen dezer jongelingen aen. Naest haer bevindt zich een man, een dichter, in de volle kracht des levens. Hy ook was gekomen om zich te vermaken en de tegenkantingen des levens in de vreugde te vergeten. Nogthans zit hy daer stil. Hy hoort niet meer het vreugdegeluid dat naest hem klinkt. Droomend, blikt hy wellicht met afschrik, naer het vertoog dat hem de andere gondool aenbiedt. - Is hier alles vreugd en leven, dáér is alles stilte en dood. - Onder een dak dat zich te midden dezer sombere gondool verheft, rust het afgeteerde lichaem eens mans, nog in den vollen bloei der jaren. Wellicht was hy vroeger een vreugdemakker der freulen en jonkers die zich in het andere vaertuig bevinden; wellicht bracht hy, bemiddeld man, ook zyne dagen, zyne nachten in overvloed, in braspartyen door, doch, even als het gebrek, is de overmaet der weelde doodend. Thans rust hy dáér, van alle zyne makkers verlaten, en misschien niemand die zyner nog gedenkt... Niemand?... Ho! neen, de christelyke liefdadigheid, strekt hare armen over al de ellenden des menschdoms uit, en zelfs de laetste verworpeling vindt troost en hulp in den schoot der Kerk. Zes paters der orde van St-Jan omringen den lyder; zy voeren hem naer hun klooster, waer hy een vrede zal genieten die hem de wereld niet meer kan schenken.

Dit is het onderwerp der schildery van den heer Van Lerius, en zeker zal men ons niet ontkennen dat het dichterlyk is. De heer Van Lerius heeft schoone typen voor zyne beelden uitgekozen; elk hunner draegt den stempel van het karakter dat de kunstenaer hem heeft willen toeschryven; vooral de figuren van het afgunstig meisje, van den dichter en van den middelsten monik, zyn wys en treffend behandeld. Wat de kleur betreft, zy is zoet van toon; echter schynt de lucht ons wel wat groenachtig, en zouden wy hebben gewenscht dat de schilder nog meer gebruik hadde gemaekt van eene der groote hoedanigheden onzer school, het lucht perspectief, om den afstand tusschen de twee gondolen beter tastbaer te maken.

Venetië schynt een geliefd voorwerp voor onze kunstenaren. Op onze tentoonstelling ontmoeten wy vier verschillige gezichten uit der Dogenstad, door J.B. Van Moer, van Brussel, waervan eene, de Slavische Kaei voor de lotery is aengekocht. Deze tafereelen bezitten groote verdiensten, en bewyzen dat de schilder eene grondige studie heeft gemaekt der natuer in Italië.

Een ander kunstenaer uit Brussel, de heer Karel Wauters zond dry tafereelen; waervan Mozes op het water te

[p. 181]

vinden gelegd, byzonder onze aendacht vestigde. Deze schildery is in echt historischen trant behandeld.

De Haegsche schilder, Jan Weissenbruck, is vertegenwoordigd door twee tafereeltjes, een Binnengezicht te Kuilenburg en een Gezicht van den Leidschen dam; twee goede stukken waerin de schilder de voorwerpen, die hy voor te stellen had, zeer getrouw heeft terug gegeven, doch die ons wellicht een weinig te hard afgeteekend voorkomen.

Onder N^o 1247 van den cataloog ontmoeten wy een tafereel van den heer J.B. Wittkamp, van Antwerpen, getiteld: de Vrouwen van Crèvecoeur, en waeraen de volgende beschryving is toegewyd:

‘In 1554, onder de regering van Hendrik II, werd de stad Bouvignes verbrand en geplunderd door de Franschen. Dry edele vrouwen die in een kasteel naby Bouvignes waren gevlucht, Crèvecoeur geheeten, gingen voort met hetzelve, aen het hoofd van eenige onverschrokken krygers, te verdedigen. Na eene wanhopige verdediging, waerin al de krygslieden waren gesneuveld, kwam de vyandlyke bemde het slot binnen gestormd; en de edele vrouwen, die niet in de macht der Franschen wilden vallen, klommen op het top des torens en wierpen zich van daer in de Maes.’

Dit tafereel met eene fraei kleur behandeld, is den meester weerdig wien wy Hugo Grotius zyn verschuldigd.

Het zeegezicht de Dag na het tempeest, van L. De Winter, van Antwerpen, is eene goede schildery. Deze kunstenaer heeft zich sedert eenige jaren door zyne machtige behandeling van dergelyke onderwerpen voordeelig doen kennen; tegenwoordig stuk zal de faem staende houden die de schilder zich, door zyne vroegere voortbrengselen, heeft verworven.

Met dit tafereel zyn wy ten einde onzer taek voor wat de schilderyen betreft; althans zoo wy ons niet misgissen; zoo als wy het in het begin onzes overzichts zegden, hebben wy niet alle de schilderyen die in onze tentoonstelling opgehangen zyn, kunnen in oogenschouw nemen; slechts van diegenen welke het meest onze aendacht vestigden, hebben wy ter loops gesproken. Hadden wy echter eenigen dezer laetsten onwillig vergeten, niemand duide ons zulks ten kwade.

Doch vooraleer te scheiden, willen wy nog een paer woorden over graveer-, bouw- en beeldhouwkunde reppen.

De beeldhouwkunst is weerdig vertegenwoordigd in de tentoonstelling. Willem Geefs, de befaemde Antwerpenaer, zond twee marmeren borstbeelden en zyn alom gekenden verliefden Leeuw. Dit laetste stuk behoeft geene beschryvingen; de talryke verslagen over de Londensche wereldtentoonstelling, waerin het eene eereplaets bekleedde, zyn allen eens om het te rangschikken onder de beste voortbrengselen der nieuwere beeldhouwkunst.

Van den te vroeg gestorven verdienstvollen antwerpschen kunstenaer Karel Geerts, vinden wy zyne schoone groep de Danseressen. Dit kunststuk, dat op de Parysche wereldtentoonstelling van 1855 moest pryken, kon uit hoofde der ziekte des beeldhouwers niet toegezonden worden. Het duidt genoegzaem aen wat groot verlies de kunsten in Geerts hebben geleden.

Lodewyk Sussman, van Berlyn, zond ons twee beelden; zyn italiaensch meisje behaegt door het natuerlyke en het gemak der bewerking; zyn jonge Boschgod is het voorwerp geweest van het gedurig bezoek der kenners. Men bewonderde vooral het ongedwongene der houding, het schoone der vormen en de keurigheid der uitvoering. Het hoofd schynt ons met byzondere voorliefde behandeld; de uitdrukking is buitengewoon gelukkig.

Een antwerpenaer Jan Geefs, te Londen verblyvende, is vertegenwoordigd door het fraeie standbeeld van Dirk Martens, onlangs op eene der openbare plaetsen van Aelst opgericht, even als door zyne voortreffelyke groep De zegeprael der liefde.

Gy, Mynheeren, die u voornamentlyk ten doel hebt gemaekt de namen onzer groote mannen te doen herleven, zult buiten twyfel met genoegen het standbeeld van Memmelinghe hebben ontmoet, dat wy aen den beitel des heeren Pickery zyn verschuldigd. Dank aen de opzoekingen van den geleerden heer C. Carton, van Brugge, welke het een uwer leden, den heer P. Génard, gegeven werd gedeeltelyk in het licht te doen verschynen, is het geheim eenigzins opgeklaerd dat het bestaen dezes meesters scheen te omhullen. Van Memmelinghe, en niet Hemling zoo als menigen hem noemen, is dus degelyk een Vlaming, en wy zien volgeerne eene kundige hand zich aen de verheerlyking dezes kunstenaers leenen. Het beeld des heeren Pickery is treffend van gelykenis; het hoofd doet wel den man kennen wien wy zoo menig diepgedacht meesterwerk hebben te danken.

Onder de beelden behoorende tot de christene kunst, treffen wy het beeld van den H. Cornelius aen van Jozef Tuerlinckx, van Mechelen. Dit werk is bestemd voor het gedenkteeken dat baron van Wykerslooth de Weerdesteyn te Schalkwyk, provincie Utrecht, ter nagedachtenis van zynen broeder, den bisschop van Curium, gaet oprichten. Het is met veel gemak en waerheid behandeld.

K. Fraikin, van Brussel, die zich door zyne smaekvolle samenstellingen zulk eenen schoonen naem in het ryk der kunsten heeft verworven, is op de tentoonstelling vertegenwoordigd door vier voortbrengselen zyner hand: de Slaep, de Waternymph, de Boschnymph, die even als zyn beeld der Moeder Gods, de gewoone verdiensten des kunstenaers doen uitschynen, dat is: dichterlyke opvatting der onderwerpen, sierlykheid der vormen en keurigheid der uitvoering.

[p. 182]

Onder andere voortbrengselen aen de mythologie en oude geschiedenis ontleend, ontmoeten wy: De weenende vrede, door J.B. de Bock, van Antwerpen, een beeld waervan wy de grootsche drapering hebben gewaerdeerd; Achilles, door A. Cattier, van Brussel; Psyche in onmacht, door E. Oudiné, van Parys; de Onnoozelheid, een fyn bewerkt voortbrengsel van den gunstiggekenden Antwerpschen beeldhouwer Josef Ducaju; de dry Schikgodinnen, door A. De Bay, vader, groep weerdig van den kunstenaer wien men het voortreffelyke meisjesbeeld is verschuldigd dat thans het Antwerpsch musaeum versierd.

Wat de bouwkunde betreft, met genoegen moeten wy eenen merkbaren vooruitgang aenstippen. Verscheidene werken roepen de aendacht der kenners, en wel voornamentlyk de schoone ontwerpen van den gentschen kunstenaer L. De Curte, te Brussel gevestigd. Zyn Triomphboog aen de nagedachtenis van koningin Louise toegewyd, heeft destyds de bewondering van gansch België weggedragen. Zyn Ontwerp van Cathedrale, styl der XIII^e eeuw, is een waer meesterstuk, en getuigt op wat hoogte de bouwkunst zich ten huidigen dage in ons vaderland verheft.

Als goede gravuren hebben wy byzonder opgemerkt: het portret H.K. en K.H. de hertogin van Braband, door Michiel Verswyvel, van Antwerpen; Magdalena, van J. Wildiers, insgelyks van Antwerpen; Judas, van J. Franck, van Brussel.

En nu, Mynheeren, indien wy by het eindigen onzer taek, nog eens eenen blik, als laetst vaerwel, op onze tentoonstelling van 1857 werpen, dan moeten wy nogmaels bekennen dat de kunst in het algemeen merkelyken vooruitgang heeft gedaen. De kunstenaren die wy reeds door vroegere tentoonstellingen kenden, hebben zich niet alleen op hunne hoogte behouden, maer zyn doorgaens in vooruitgang; daerenboven, hebben wy een aental nieuwe schilders zien optreden wier ernstige studiën ons veel voor de toekomst der vaderlandsche school doen verhopen. En deze toekomst zal zich des te zekerder verwezentlyken, daer zich in al de vakken der kunst, maer wel byzonderlyk in datgene der geschiedschildering eene ernstige streving doet opmerken, die immer de voorbode is van een glansryk tydstip. Met hoop en belangstelling zien wy dus de aenstaende tentoonstelling van Antwerpen te gemoet.

En thans, Mynheeren, of liever goede vrienden, nu ik myn woord heb gehouden, met u het beloofde overzicht toe te sturen, hoop ik ook, dat gy, volgens uwe belofte, binnen kort Belgiës hoofdstad - of liever de residentieplaets onzes geëerden konings - zult komen bezoeken, al ware het slechts om kennis te maken met myne jonge vrouw, die, ik ben er zeker van, - want aen myn eigen hert ken ik allemans hert, - u, uiterst zal bevallen. Onnoodig te zeggen dat u, ouder vlaemsche wyze, een broederlyk onthael is voorbereid.

Jan-Emilius Pietersz.