De Vlaamsche School. Jaargang 3

Briefwisseling.
Een blik in de nationale tentoonstelling te Brussel
(Vervolg. Zie bladz. 154 en 161).

De gekende brusselsche schilder Madou, een der hoofden der Vlaemsche School, en misschien de eigenaerdigste kunstenaer dien wy bezitten, wiens karakter zoo wel werd afgeschilderd door den heer E. Pittore, in een artikel dat verleden jaer in uw tydschrift verscheen, bezit eene portefeuille van merkweerdige, door hem verveerdigde, samenstellingen. Eenige maenden geleden had deze kunstenaer de eer dit album Z.K.H. den Hertog van Braband te toonen. Onder de uitmuntende teekeningen die het bevat, wekte byzonder de Rattenvangst de aendacht Z.K.H. op. De Prins verzocht den schilder deze schepping op het panneel te brengen; het is dit stukje dat wy onder N^o 719 van den kataloog vermeld vinden.

Het onderwerp vordert voorzeker geene breede uitlegging; de naem alleen geeft het ten volle te kennen. Verbeeldt u eene echte oud vlaemsche burgerswooning, - want Madou, ofschoon inboorling der verfranschte hoofdstad van België, is bovenal vlaemsch van geest en hert, - waer het gansch gezin bestaende uit vyf of zes persoonen, in rep en roer is gebracht. Alles duidt aen dat er een afgryselyk voorval plaets grypt; want de mannen zyn met stokken gewapend en de vrouwen verschuilen zich in hoeken, terwyl zy zich de kleederen vast om het lichaem sluiten en, om ons van eene volksuitdrukking te bedienen, eene broek van hunne rokken maken. Wat hemel! mag toch het ongeval zyn dat dit gansche gezin zoo in beweging brengt? Helaes! eene rampzalige... rat is onvoorzichtig genoeg geweest, haer hol te verlaten, en dit in vollen dag, terwyl vader, moeder, zoons en dochters rustig zaten te noenmalen. De jongste dochter, met haer scherpziend oog heeft onmiddelyk den ongenooden gast bemerkt, en is ylend recht gesprongen. Haer geschreeuw was het sein des aenvals. Allen springen recht. Deze grypt een stok, gene eene tang, een derde de yzeren blaespyp, allen maken jacht op het onvoorzichtig dier. De kapitein der bende schynt echter zyn plan de campagne slecht te overleggen; want niet zoodra heeft de rat de dispositiën van het vyandelyk leger bemerkt, of zy heeft rechts ommekeer gemaekt, en terwyl men haer in eene verkeerde richting achtervolgd, heeft zy eene opening ontdekt, langs waer zy zonder trommel nog fluit vertrekt.

Dit eenvoudig tafereel is zoo geestig voorgesteld als men het maer wenschen kan; de teekening is die eens meesters, en wat het koloriet betreft, wy mogen met den heer E. Pittore zeggen: ‘dat indien er somwylen in de kleur des heeren Madou wat leven ontbreekt, dit laetste doorstraelt in den blik en den lach zyner persoonaedjes. Indien de zon die hen beschynt, wat doof is, de geest die hen bezielt is helder en wordt nimmer beneveld.’

Ginds tafereeltje, met zyne frissche kinderhoofdjes, dat thans onze aendacht roept, is het werk van een begaefd Duitscher, de heer F. Boser, van Dusseldorff. De vier doeken die deze schilder heeft tentoon gesteld vertoonen ons meestal onderwerpen waerin kinderende hoofdfiguren uitmaken. Niet tegenstaende de groote verdiensten die in het algemeen deze stukken aenbevelen, heeft men er, wellicht te recht, aengemerkt dat eenige van de hoofdjes der lieve kleinen wat zwaer voorkomen.

Van F.J. De Backer, te Antwerpen, treffen wy twee schilderyen aen: Eene Hooister en Leonardo da Vinci in het paleis der Medici te Florentië. Beide stukken bewyzen dat de schilder een fraie koloriet bezit en gewetensvol arbeidt.

Ferdinand de Braeckeleer, van Antwerpen, het hoofd eener school die veel opgang heeft gemaekt en nog menigvuldige volgelingen telt, blyft zich immer onderscheiden in het vak waerdoor hy zich zoo verdienstelyk heeft doen kennen. Deze kunstenarer zond slechts een tafereeltje: Het Toilet, dat 's meesters gewoone hoedanigheden zeer wel doet uitschynen.

Een Antwerpenaer, Willem Koller, zond een zeer goed stukje: Het Vaerwel, dat door de kommissie voor de lotery is aengekocht geworden.

Eene schildery waervoor iedereen stil houd, is het

[p. 175]

buitenzicht der cathedrale van Mentz, door M. Lallemand, van Brussel. Het gryze gebouw is met eene bedriegelyke, ja, met eene tooverachtige waerheid terug gegeven; het perspectief is goed behouden en het koloriet diens kunstenaer is buitengewoon goed geschikt tot het voortbrengen van dergelyke stukken.

Uw stadgenoot A. Markelbach, zond ons dry schilderyen; alle dry in verschillenden aerd. Wy kennen dien kunstenaer sedert lang door zyne stukken aen de geschiedenis of het ernstige genre ontleend; tot dit vak hoort toe de Kommuniebank waerover gy reeds in de Vlaemsche School hebt gesproken. Thans vertoont hy zich echter ook als luimig-genre, en nog wel als typeschilder. Zyn stukje: Waer duivel! ben ik met mynen bril gebleven? is zeer geestig behandeld; die oude man welke zich overal betast om zynen bril terug te vinden, daer hy hem in gedachten op het voorhoofd heeft geschoven, wekt den lachlust by eenieder op. De kunstenaer, die buiten allen twyfel, tot de nationale school behoort, veroorlove ons echter eene vraeg: is zyne kleur niet wat grysachtig; zou zy niet wat vuriger, wat doorschynender mogen zyn?

Frederika O'Connell, van Parys, heeft dry tafereelen opgehangen: eene Boschnymf en twee portretten, die zich door hunne machtige penseeling en breede behandeling onderscheiden.

Een der byzonderste dierenschilders onzes tydstips is Lodewyk Robbe, van Brussel; hy heeft dry schilderyen op onze tentoonstelling. Zyne landschappen even als zyne dieren zyn fraei als samenstelling, echter hebben wy niet volkomen vrede met de kleur dezes meesters, die wy vaster, nog meer vlaemsch zouden wenschen.

Een goed schilder, is de heer W. Roelofs van Brussel. Hy heeft dry landschappen tentoongesteld: de molens van Overschie, eene Hollandsche weide en een gezicht uit de omstreken van Amsterdam. Het tweede dezer tafereelen heeft byzonder onze aendacht gevestigd.

Uw gunstiggekende stadgenoot Jan Ruyten, prykt met dry schilderyen in de tentoonstelling. Allen hebben wezentlyk verdiensten; doch zyne Donkere Metten verdient de eer die haer is te beurt gevallen van voor de lotery te worden aengekocht.

Lyons deed ons een goed bloemenschilder kennen, den heer Simon Saint-Jean. Zyne fruiten en bloemen zyn met veel frischheid behandeld; dergelyke stukken zyn een waer sieraed voor de zael eens kunstkenners.

Weinige kunstenaren schilderen met zoo veel gemak als Hendrik Schaefels van Antwerpen. Wanneer men zich voor zyne tafereelen bevindt, dan heeft men de overtuiging dat de schilder ze met genoegen heeft samengesteld, en dit gevoel ryst byzonder op by het zicht van het tafereel Gevartius by Rubens welk de Brusselsche tentoonstelling versiert. Op de opene plaets van het prachtig paleis dat de onsterfelyke Rubens zich te Antwerpen, aen de Meir, had gebouwd, het voorplan der schildery uitmakende, heeft de groote kunstenaer aen eene tafel zyne voornaemste vrienden vereenigd. De geleerde dichter Gevartius redekavelt met Rubens en de voornaemste schilders van het tydvak, zoo als Adam van Noort, Antoon van Dyck, Th. van Thulden, enz., over de ontwerpen van versiering welke de stad Antwerpen, ter gelegenheid der inkomst van den aertshertog Ferdinand van Oostenryk gaet uitvoeren. Het tweede plan vertoont ons Helena Forment, de tweede gade van Rubens, die eenige voorname damen ten harent ontvangt. Het verdiep geeft uitzicht op den tuin des huizes; eene heldere zon verlicht en verwarmt de gansche schepping, waeraen zy een lachend voorkomen geeft. De kleur van dit tafereel is aengenaem, de teekening is goed; alle de opgevoerde persoonaedjen zyn treffend van gelykenis, en iets waerin de schilder byzonder goed is geslaegd, is het terug geven des karakters aen elk hunner eigen; maer zoo als wy boven hebben aengemerkt, Schaefels werkt met veel, wellicht al te veel gemak, en dit is misschien de oorzaek dat dit of gene figuer, zoo als onderanderen het paedje dat den trap afdaelt, ons niet gansch afgewerkt toe schynt. De heer Schaefels verstaet zich buitengewoon goed aen het décor; het architecturale gedeelte zyns tafereels is zeer breed en met veel kennis behandeld. Buiten twyfel is dit doek, een der beste en der aengenaemste uit de tentoonstelling.

A. Schelfhout, van 's Hage, heeft ons een Wintergezicht toegestuerd, een lief stukje zoo als die schilder gewoon is er te verveerdigen. Wy vinden echter dat de schaduwen die hy over het ys heeft gelegd, dit laetste een weinig zwart doen voorkomen.

De amsterdamsche schilder, C. Springer, heeft dry tafereelen in de tentoonstelling: het Weezenhuis en de kerk van Leyden, een zicht van het hollandsche dorp Harmelen en de merkt van Zwolle in de XVII^e eeuw; dit laetste stukje is vooral schoon, doch is wellicht een weinig hard van behandeling.

Een jong en niet onverdienstelyk schilder is Fl. Schermers, van Antwerpen; hy vertoonde ons de Sakristy van St-Carolus-Borromeus, dier stad; met studie en volherding zal die schilder buiten twyfel gelukken.

De vier tafereelen door J. Stallaert, van Doornik, zyn behandeld in den klassischen vorm, dien deze meester vooral schynt te behertigen; er licht een fyn gevoel in, byzonder in zyne Musch van Lesbia. Zyne schilderyen geven ons een goed gedacht van het Rome van Horatius, Tibullus en Catullus.

De onsterflyke Goëthe heeft ons in zyn Wilhelm Meister eene krachtige schets van het zwervend leven der koordansers opgehangen. In het verhevene deel zien wy het

[p. 176]

treffend portret van Mignon. S. Stevens heeft insgelyks het gordyn opgeheven over het bestaen dier weinig of niet gekende poetsenmakers. Doch geene menschen treden in zyne scheppingen op. Stevens heeft zich een grooten naem verworven door het afschetsen van tooneelen uit het hondenleven. Zyne Koordansers doen ons, ofschoon niet een menschenfiguer bevattende, zeer wel het innerlyk leven dier zwervende kunstenaers zien. Even als Granville, weet hy in zyne dieren den geest der menschen te leggen. Zie eens hoe grappig, hoe geestig gindsche aep in ridderlyke kleedy gehuld daer op die trommel, als op een troon, zit. Zyn gezel is een klein hondje met witte vacht, met rood en goud behangen; het beestje moet een lui, een moedeloos leven lyden, want zyne houding schynt eerder die eens halfslapenden dan die eens wakenden. Zyne Hoogheid de Aep, die van zyn troon de beweegloosheid zyns makkers heeft gadegeslâen, en zeker zelf niet al te goed weet, hoe zynen tyd door te brengen, heeft deze gelegenheid waargenomen, om den hond achter het oor te kittelen. De hond schynt genoegen te vinden in het tydverdryf zyns gezels, want hy nypt zyn rechteroog zoo zalig toe, dat zyne tevredenheid op zyn wezen staet te lezen. Voorzeker is dit tooneel niet ontleend aen datgene wat men gewoon is het hooge genre te noemen; doch wanneer men het met zooveel geest en talent weet voor te stellen, zoo als het hier het geval is, dan denken wy dat de kritiek moet plaets maken voor de bewondering.

Herman Ten Kate, de gunstiggekende amsterdamsche schilder, heeft vier lieve tafereeltjes naer onze tentoonstelling gezonden. Zyne samenstelling is goed en zyne kleur zeer aengenaem.

C.P. Thoen, van Brussel, schilderde het Strand van Scheveningen, een stukje zeer krachtig behandeld; doet deze schilder zich als goed kolorist zal kennen.

Onder N^o 1049 van den kataloog ontmoeten wy een tafereel van Alex. Thomas, van Brussel, Barabbas aen den voet van den Calvarieberg, waeraen de volgende beschryving is toegewyd.

‘Het offer is volbracht!...

Het zoenoffer is van het kruis gedaen. De Apostellieveling en Nicodemus dragen godvruchtig naer het graf het lichaem van den Zone Gods. Den voet des bergs genaderd, ontmoeten zy Barabbas die uit eene kroft te voorschyn treed en de plaets zoekt te ontvluchten waer hy de dood van zoo naby heeft gezien. Op dit oogenblik herinnert Johannes zich de woorden van vergiffenis aen het kruis uitgesproken en ontbloot, voor de oogen van den grooten zondaer, het lichaem des Zaligmakers: zoo huldigt hy het apostelschap van liefdadigheid in, aen den voet van het kruis zelve, waeraen het zynen oorsprong heeft genomen.’

Deze beschryving alleen toont aen dat de heer Thomas het drama begrypt; als dusdanig heeft zyn tafereel voorzeker groote verdiensten. Echter doen wy ons de vraeg of de echt godsdienstige kunstenaer vrede zal hebben, met scheppingen die grootendeels aen de inbeelding des schilders zyn ontleend.

Jan-Emilius Pietersz.

(Vervolg hierna.)