De Vlaamsche School. Jaargang 3

Wetenschappelyk nieuws.

Keizelstof (Silicium). Sedert verscheidene jaren zou men zeggen, dat de opzoekingen, en by gevolg de ontdekkingen op den grond der inorganische stoffenkunde min of meer zyn verlaten, dat de aendacht en werkzaemheid byna alleenlyk op de organische voortbrengsels is gevestigd. De algemeene verbindingswetten die de voortbrengsels der levenlooze wereld regeren, zyn meestendeels alle vastgesteld en bewezen, daer integendeel die der samenvoegingen uit het dieren- en plantenryk, nog vol duisterheid en moeijelyke vraegpunten gezaeid, de nieuwsgierigheid en de studielust der geleerden meer aenhitsen. Indien de ontdekkingen in dit laetste stoffenorde meer werkelyke nuttigheid schynen te hebben door hunne onmiddelyke toepassing op het voortbengen van ons voedsel, op geneeskunde, op landbouw, op dieren-opvoeding en zekere nyverheidsvakken, zou men nogthans ten onrechte de onderzoekingen der onbewerktuigde stof verwaerloozen. De wonderbare ontdekkingen van den heer Henry Sainte-Claire Deville leveren ons hier het schoonste bewys van.

Het uittrekken van het aluminium in metalischen vorm heeft reeds zynen naem onsterflyk gemaekt. De proefnemingen en bewerkingen, welke in de scheikunde gewoonlyk op eene geringe schael gebeuren, heeft hy op de grootte der bewerkingen van de smeltovens der nyverheid uitgevoerd, en het sodium en het aluminium omtrent

[p. 136]

99% in prys verminderd en tot den staet van koopwaren gebracht.

Onlangs kondigde de heer Dumas aen de Fransche Akademie eene nieuwe ontdekking van denzelfden geleerde aen nopens de keizelstof en hare verbindingen met de metalen.

Vooreerst bemerkte hy, dat onderscheidene metalen de hoedanigheid bezitten van andere metalen op te lossen en ze weder te verlaten door kristallisering by het koud worden, byna zoo als het water de zouten oplost en neêrzet.

De keizelstof is oplosbaer in het aluminium, door smelting, en wordt er gansch van gescheiden in kristalen by het verkoelen. Het zink heeft dezelfde uitwerksels; men kan, na oplossing der keizelstof, het zink geheel weg dampen. Men werkt nogthans gauwer en gemakkelyker als men hetzelfde in zoutzuer doet opvreeten; alsdan blyven er stervormige keizelstofkristalen over die den geheelen klomp zink doorwerkten.

De uittrekkingswys van de keizelstof is de volgende: men maekt eenen aerden kroes gloeijend rood, men stort er in eene nauwkeurig gemaekte mengeling van 3 deelen fluorische keizelige potasch (fluosilicate de potasse. 3 K FI. 2 SIFI³.), 1 deel zink en 1 deel sodium in kleine stukjens. Men stoke tot dat alles goed zy gesmolten, vermydende nogthans de hittegraed der distillering van het zink; daerna laet men langzaem verkoelen. Eindelyk scheidt men de keizelstof op de voorafaengehaelde wys. De zuivere keizelstof kan gesmolten en in staven gegoten worden; op zulke wyze had de heer Deville diegene bekomen welke hy aen de Akademie heeft getoond.

Het verslag zegt niets over de natuerlyke hoedanigheden van kleur, hardheid, zwaerte enz. Ons dunkt nogthans dat men uit het verslag mag besluiten dat de keizelstof door Berzelius, onder gedaente van een bruinpoeder ontdekt en tusschen de metalloïden of niet metalen geklasseerd, wel deugdelyk een metael is.

Het voorgaende is louter wetenschappelyk; zie hier nu de belangryke toepassing. Men bekomt een mengsel van keizeligkoper door het zamensmelten van 3 deelen fluorkeizelige potasch, een deel sodium, een deel koper op een warmte punt dat het metael zich door een goed vloeijende schuim bedekke. Het koper vereenigt zich met de geheele hoeveelheid ontzette keizelstof, en levert een wit metael op smeltbarer dan zilver, zeer hard en sprok, het houdt 12% keizelstof in. Men kan er meer koper inhoudende mengsels door smelting met koper van voortbrengen. Het koper mengsel met 5% keizelstof bezit eene schoone brons metaelkleur; het is hard, taei, aeneenkleverig, smeltbaer, als eizer, et laet zich gemakkelyk draeijen en bewerken.

Zouden wy hier de opheldering niet hebben van het geheim der bronse sneigereedschappen der Ouden? By het yzer kan de keizelstof de kool vervangen om gegoten yzer en stael voort te brengen. Lood en keizelstof schynen onvermengbaer. De keizelige metaelmengsels ontbinden zich niet met vloeibaermaking. Een kanon van koper met 5% keizelstof in de werkhuizen van den franschen Staet verveerdigd, heeft aen alle proefnemingen op eene wonderbaer gelukkige wyze wederstaen.

C. Ommeganck.