De Vlaamsche School. Jaargang 3

Kunst- en letternieuws.

Op zaturdag 1 oogst, omtrent 5 ure namiddag, overleed te Antwerpen, na een lang en smertelyk lyden, de gekende vlaemsche schryver M.P.F. Van Kerckhoven, in den nog weinig gevoorderden ouderdom van 38 jaren, 8 maenden en 22 dagen. Op dynsdag 4 oogst, werd zyn stoffelyk overschot plechtig ter aerde besteld. Eene talryke volksmenigte woonde de begrafenis by, waeronder de heeren burgemeester, schepenen en sekretaris der stad Antwerpen, gemeente raedsheeren, letterkundigen, schilders, beeldhouwers, muzikanten, openbare beambten, kooplieden, enz., alsook vertegenwoordigers van al de dagbladen der stad, en verscheidene maetschappyen en leden van het Nationael Tooneel met hunne standaerden in rouwkrep. Brussel, Gent, St-Nicolaes en andere steden hadden zich insgelyks door deputatiën laten vertegenwoordigen. Eene kompagnie van het 3^e jagers te voet en de tamboers van het 11^e linieregiment bewezen den afgestorvenen, in zyne hoedanigheid van ridder der Leopolds-orde, de militaire eer. Op de lykkist, die door letterkundigen, kunstenaren en voorstaenders der vlaemsche zaek werd gedragen, had men aen het hoofdeinde het ridderkruis met eene lauwerkroon en een gouden eermetael gehecht, terwyl aen het voeteneinde twee immortellenkransen waren neêrgelegd. De hoeken van het baerkleed, dat de kist bedekte, werden gedragen door MM. F.H. Mertens, stadsbibliothekaris; Verspreeuwen, voorzitter der rederykkamer De Olyftak, Eug. De Block, kunstschilder, en Michiel Vander Voort, voorzitter van het Vlaemsch Midden-komiteit, te Brussel. Na den dienst, die in de St-Joriskerk plaets had, heeft men het lyk naer het kerkhof op het Kiel gevoerd, waer de jagers nogmaels vuer gaven. Een twaelftal redevoeringen werden aen het open graf uitgesproken; onder deze vermelden wy die van MM. Verspreeuwen, Pr. Van Duyse, M. Vander Voort, Jan Van Ryswyck, Destanberg, Kats, Hilgers, De Deken, Varas, Van den Bossche, enz. M. Van Kerckhoven laet eene weduwe en vyf kinderen na, waervan de oudste zoon slechts 16 jaren oud is. Het is aen dezen laetste dat de schryver den last heeft opgedragen zyne nagelaten werken, waeronder een handelende over de wysbegeerte, uit te geven.

- De groote tentoonstelling van Londen heeft reeds verscheidene werken doen tot stand komen, welke in het breede over den staet der kunsten en nyverheid by alle volkeren handelen. Van zynen kant heeft graef Leo de Laborde, onder den titel: De l'union des arts et de l'industrie, een werk doen verschynen, dat buiten twyfel eenen grooten indruk zal maken. In zyne verhandeling, spreekt de heer de Laborde noodzakelyk van ons vaderland; de rang en het gezag die de schryver zich in de geleerde wereld heeft verworven, dryven ons aen eene bladzyde te vertalen, welke hy aen onze kunstschool wydt.

‘Er zyn, zegt de heer de Laborde, landen, die voor de kunst schynen uitgelezen, gelyk er bergen bestaen die voor den wyngaerd zyn uitgekozen, zonder dat men juist kan uitleggen waerom, met gelyke bewerking, met gelyke ligging, andere landen min begunstigd worden: Griekenland, Italje en België zyn van dit getal.

Gesticht ten spyte van Europa, omringd zoo niet van vyanden, dan toch van benydende geburen, heeft België, trots dezen kwaden wil, of ten gevolge van dezen wedyver, nieuwe krachten in zyne nationaliteit gevonden. Het heeft als in eenen bundel al zyne kinderen vereenigd, en is er in gelukt door hunne eendracht, hunne poogingen, in min dan éen kwaert eeuws, een volk te herstellen, eene volkslitteratuer en eene nationale geschiedenis te hermaken, eene machtige schilder- en beeldhouwschool te hervinden, een uitmuntend conservatorium voor de muziek te vormen, eervol in de wereld in alle vakken op te treden.

De vaderlandsliefde en de overleveringen hebben een groot deel in deze hergeboorte, en de instellingen, welke het in navolging der onze heeft gesticht, hebben er insgelyks toe bygedragen. De scholen, de akademiën, de instituten voor nyverheid, de provinciale wedstryden, de tentoonstellingen door den Staet tot stand gebracht, en in al de provinciën door de maetschappyen van kunsten uitgebreid, de aenbestellingen, dit geheel van goede maetregelen, verlevendigd door de openbare en byzondere verzamelingen van schilderyen en kunstvoorwerpen, door de monumenten waermede het land is opgepropt, door den wedyver met werkzame naburen zoo als de Franschen, de Hollanders en Duitschers, en bovenal door de nationale overleveringen en eenen ingeboren kunstsmaek, hebben uit één enkel geslacht eene menigte uitstekende mannen doen opryzen, die er nog andere beloven. Moed, zal ik hen toeroepen, moed! my voorbehoudende aen myne landgenooten te zeggen: neemt u in acht, waekt!

Waekt, want deze school, na, even als gy, eene valsche baen te hebben gevolgd, neemt den goeden weg; waekt, omdat de liefde voor de kunsten, gewekt door al wat tot hunne uitbreiding bydraegt, zich tusschen het volk uitspreidt, en het vormt voor den goeden smaek, die groote dryfveêr voor de nyverheid, by zyne werklieden zoo wel als by de bestuerders zyner fabrieken, by zyne kooplieden zoo wel als by zyn publiek.

Beschouw deze voordeelige omstandigheden: boven, zyn Koning en zyn staetsbestuer die het belang der kunsten begrypen; beneden, een publiek dat de kunsten bemint. Van af de gronding van België, hebben de Vorst en zyne ministers de kunst onmiddelyk ernstig beschouwd; de vorst, daer hy der kunst de grootste achting toedroeg, daer hy haer, even als voor al andere diensten aen het vaderland bewezen, titels, kruisen en eerbewyzen voorbehield, terwyl hy in persoon, omringd van de hooge staetsambtenaren, al de groote feesten der kunst opende: tentoonstellingen, kampstryden en nieuwe musoeums.

Ernstig en weerdig behandeld, was de kunst ook ernstig en weerdig. By deze bescherming van boven uitgegaen, moeten wy de ondersteuning voegen die van beneden voortkwam. De belgische kunstenaren zyn in hunne baen ondersteund, aengewakkerd, vooruit gedreven door een publiek kleiner in getal dan het onze, doch verlichter; minder opgewonden in den begin, doch standvastiger in zynen smaek; vooral minder onrustig en gedreven door een nationael gevoel die het behoudt in de uitmuntende overleveringen zyner oude meesters.

Ware België een groot land, voegt de heer de Laborde er by, hadden zyne kunstenaren doorgaens hoogere, fynere, driftvollere strevingen; wilde zyne nyverheid volmaekter van uitvoering wezen... dan zou ik het als voorbeeld hebben genomen van hetgene wy van onze mededingers hebben te duchten, van hetgene wy moeten doen om zegepralend te worstelen....’

[p. 119]

- In zyn verslag over de Tentoonstelling van Londen, haelt de heer L. de Laborde als eene der oorzaken van den vooruitgang die de kunsten in België hebben gemaekt, de nationale tentoonstellingen aen, die niet alleen in de hoofdstad, maer in al de voorname plaetsen onzes vaderlands tot stand komen. Onder dit opzicht heeft de stad Mechelen meermaels den lof verdiend van hen die belang stellen in onze nationale schilderschool. Hare maetschappy ter bevordering van Schoone Kunsten heeft haer doel wel begrepen, en de uitslag is dikwerf weerdig van hare poogingen geweest.

De tentoonstelling van 1857 door de zorgen dezer maetschappy geopend, geeft hier wederom een bewys van. Verscheidene onzer voorname schilders hebben aen den oproep van het kunstlievend genootschap beantwoord en prysbare werken aen het oordeel van het publiek onderworpen. Eene volledige beschryving der tafereelen zullen wy niet geven; wy halen alleenlyk de namen van eenige kunstwerken aen, die voornamentlyk de aendacht der kenners hebben opgewekt, zoo als de Albanaise van Guffens; de Monik van St Bernard door Trulin; Jan Breydel te Male, door Le Gendre; de Onbevlekte Ontvangenis, en de H. Familie, door Van Hanselaere; Salvator Rosa, door Ch. Wauters; eene vrouw en kinderen verschrikt door den storm, door Geirnaert; de Bloem des velds en het Jaergetyde, door B. Weizer; de Mechelsche kantwerkster, door Coninckx; twee Tafereelen, door Soubre; het Geluk des huisgezins, door Van Dyck; de Wederkomst van den visscher, door Meganck; de Oude Dorpsmuzekant, door Kremer; het Geluk, door Boulanger; het Forum, door Vervloet; het Gerechtshof te Brugge, door Wallays; twee overschoone landschappen, door Kindermans en van Everdinghen van Utrecht; een Gezicht van Subiaco, door de Vigne; eindelyk de gewrochten der heeren van Moerenhout, de Fauconval, Dierckx, van Pelgrom, Robbe, Simonau, van den Eynde, Toovey, Charette, en Mev. Lagache-Crevecoeur.

De maetschappy ter bevordering van schoone kunsten van Mechelen zette hare werkzaemheden met moed voort; hare poogingen verdienen de medewerking van al wie belang stelt in den vooruitgang onzer School.

- De algemeene tentoonstelling van schoone kunsten welke dit jaer te Brussel zal plaets hebben, beloofd schitterend te wezen. Onder de voornaemste werken welke, naer allen schyn, de Antwerpsche kunstenaren zullen ten toon stellen, noemen wy de Vyand nadert, door J. Lies; de Droom des levens, door J. van Lerius; eene Vereeniging by Rubens, door A. Schaefels; een Kerkgezicht, door H. Minguet: het H. Graf, door J. Huysmans; enz., enz.

- De heer Ferd. Pauwels, laureaet van den pryskamp van Rome, heeft eene nieuwe schildery naer zyn Vaderland gestuerd, voorstellende: Ristpa, de byzit van Saül, wakende op de lyken harer twee zonen. Dit kunststuk bezit groote hoedanigheden.

- De beeldhouwer J. van Arendonck, van wiens werken wy reeds meermaels hebben gesproken, heeft dezer dagen den gevel der Finisterroe kerk te Brussel verrykt met eene schepping waer over wy in een dagblad het volgende aentreffen:

‘In den gevel der Finisterrekerk, is dezer dagen een beeldwerk van witten hardsteen onthuld, hetwelk deskundigen hoog waerdeeren. Het stelt de Onbevlekte Ontvangenis voor, en is een tafereel van zeven meters hoogte en dry breedte. Dit onderwerp, reeds zoo dikwyls behandeld, maekt geene aenspraek op gezochte nieuwheid: het is eenvoudig-waer opgevat, doch met zulke wyze meesterhand bewerkt, dat het misschien wel onmogelyk zyn zou, met dit sujekt, anders uitgedrukt, zooveel te weeg te brengen.

O.-L. Vrouw, zonder den wereldbol waerop zy troont, is meer dan dry meters hoog en omkranst met eene stralenkroon, waerin vyftien sterren als mysteriën schitteren. Eenvoudigheid en strenge minzaemheid zyn de hoofd-hoedanigheden dezer L.-V. - Haer lang hoofdhair valt golvend over hare borsten, en is zoo godsdienstiglyk met zooveel kuisch gevoel geschikt, dat drapperyen, die by vrouwenbeelden gewoonlyk te zwaer voorkomen, niet zoo kunstmatig te gebruiken waren. Dartelende engeltjes omzweven de Moeder Gods, en strooijen roozen en leliën, zinnebeelden van liefde en zuiverheid, met zulke losse bevalligheid rondom haer, dat men wanen zou, zoo als op Rubens schilderyen, die engelenbeeldjes en bloemen wezentlyk te zien tuimelen en wiegen... Boven in het tafereel plaent de H. Geest, en kroont het indrukmakend gewrocht met eenen vloed van stralen.

Dit bas-relief is met wyze kennis van afstand-effekte bewerkt. Zonder het minste in het overdrevene te vallen, waerdoor het effekt op afstand anders zoo moeijelyk te verkrygen is, maekt de beeldhouwer op den aenschouwer in de straet eenen indruk, dien slechts een meester met zulke matigheid en wysheid te bereiken weet.’

- Een kunstvak dat in onze eeuw oneindige voortschreden heeft gemaekt, is buiten twyfel de dryfkunst. Dezer dagen mochten wy er een nieuw bewys van aentreffen in de prachtige zilveren remonstrancie door den heer Egidius Watlé van Antwerpen voor de parochiale kerk van O.-L.-V. ter Sneeuw te Borgerhout uitgevoerd. Dit kunststuk, want dezen naem mag het dragen in den vollen zin des woords, in gothischen styl verveerdigd, heeft den vorm eens torens. Sierlyk stygt het ranke gevaerte in de hoogte; als een zilveren kantwerk zyn de smaekvolle ornementen ineen gevlochten en vormen van stagie tot stagie, keurige nissen waerin de beeltenissen der apostelen en der HH. Dymphna, Barbara en Catharina zyn geplaetst; de H. Maegd, patroonersse der kerk, bevindt zich op het toppunt onder eene nis, gevormd door de naeld des torens, die, op de gelukkigste wyze, het gansche gevaerte kroont. De plaets voor de H. Hostie bestemd is met kostbare gesteenten versierd; eene kroon van diamanten omvat het ronde glas dat wy met genoegen in deze kerkornamenten terug zien invoeren.

Het gansche gebouw rust op een driehoek; de handgreep is smaekvol uitgevoerd; in den voet is de geschiedenis van O.-L.-V. ter Sneeuw, even als verscheidene onderwerpen uit het leven der heiligen Rochus, Antonius, Dominicus en Erasmus, (wier overblyfselen in de kerk van Borgerhout worden vereerd, met het pinçoen gegraveerd.

Dit kostbaer werk, strekt het talent des heeren E. Watlé tot eer. Wy voeden de hoop dat gelykvormige ornamenten, allengskens meer en meer ingevoerd, by onze bevolking den smaek van het echt schoone terug zullen opwekken.

- De klas der Letteren en zedelyke en politieke Wetenschappen by de koninklyke Belgische Akademie heeft het volgende programma voor den wedstryd voor 1858 vastgesteld:

1^e Vraeg. ‘Den waren oorsprong van het erfrecht vast te stellen. Te onderzoeken of deze overdrachtswyze uit den aerd der zaken voortvloeit, of slechts eene inrichting is, met een doel van burgerlyk nut gesticht. De leer der voornaemste schryvers vertoogen, die deze vraeg hebben behandeld; eene met redenen bekleede oplossing voor te stellen.’

2^e Vraeg. Fransche Welsprekendheid. - Over den invloed der beschaving op de poëzy.

3^e Vraeg. ‘Welke is de letterkundige, zedelyke en staetkundige invloed geweest van de maetschappyen of kamers van Rhetorica in de zeventien provinciën der Nederlanden en het land van Luik?’

Behalve den akademischen eerepenning, zal de bekroonde van

[p. 120]

de koninklyke maetschappy: De Wyngaerd, een vergulden zilveren eerepenning ontvangen.

4^e Vraeg. ‘De geschiedenis te schryven, naer keuze van den mededinger, van éen dezer Raden: den grooten Raed van Mechelen; den Raed van Braband; den Raed van Vlaenderen.’

5^e Vraeg. ‘De kortbondige geschiedenis te schryven van de leerstelsels die, sedert het begin der XVI^e eeuw tot op onze dagen, op den maetschappelyken toestand, voornamelyk in België, invloed hadden.’

6^e Vraeg. ‘Welke waren de betrekkingen tusschen de dietsche (vlaemsche) en fransche letterkunde, gedurende de XII^e, XIII^e en XIV^e eeuwen, en welke is de invloed dien de eene op de ontwikkeling der andere heeft uitgeoefend?’

De prys voor elke dezer vragen zal een gouden eerepenning zyn, ter waerde van 600 franken. De verhandelingen moeten, leesbaer. in het latyn, fransch of vlaemsch geschreven zyn, (ter uitzondering diergene op de 2^e vraeg, die alleen in 't fransch moet opgesteld wezen) en, vrachtvry, worden gezonden aen den heer Quetelet, vasten secretaris, vóór den 1ⁿ february 1838.

De Akademie vordert de grootste nauwkeurigheid in de aenhalingen; te dien einde zullen de schryvers zorg hebben, de uitgaven en bladzyden der boeken, door hen aengehaeld, te vermelden. Men zal alleen handschriftelyke platen aennemen.

De schryvers zullen hunnen naem niet op hunne werken stellen; maer enkelyk eene zinspreuk, te herhalen op een verzegeld briefje, hunnen naem en woonplaets aenduidende. De na den bepaelden tyd overgelegde werken, of diegene welker schryvers, zich, op welkdanige wyze ook, zouden doen kennen, zullen uit den wedstryd worden gesloten.

De Akademie vermeent den mededingeren te moeten herinneren dat, zoodra de verhandelingen aen hare beoordeeling zyn onderworpen, deze in de handvesten worden nedergelegd, als haer eigendom geworden zynde. Nochtans kunnen de belanghebbenden er, te hunnen kosten, afschriften doen van nemen, mits zich, te dien einde, tot den vasten secretaris te wenden.

- De koninklyke maetschappy De Wyngaert van Brussel heeft het Programma laten uitgaen der feesten waermede zy de 200^e verjaring harer instelling zal vieren. Op dit stuk komen wy nader terug.

- Er is te Antwerpen eene commissie, bestaende uit eenige voorname letterkundigen, samengesteld, ten einde middelen te beramen om op Zetternams graf een gedenkteeken te plaetsen.

Onze vriend, de heer Julius de Geyter zal, ter ondersteuning van de uitvoering diens ontwerps, een boekdeel gedichten, getiteld: Bloemen op een graf, uitgeven. Hier volgt het prospectus van dit werk.

‘Dezer dagen schreef de heer De Geyter aen eenen zyner letterkundige vrienden den volgenden brief:

Eindelyk is myn bundel gedichten gansch afgewerkt...... Nu ik dien uitgeven ga, herinner ik my een voornemen, een vast besluit, over lang genomen, om mynen vriende Zetternam myn eerste werk op te dragen. Zyn overlyden ontslaet my misschien wel van dien zedelyken plicht; doch als ik nadenk dat de arme doode zelfs geen houten kruisje op zyn graf heeft staen, geloof ik myn boek te moeten bestemmen om zyn aendenken te vereeren: - het schynt my dat het mede dienen kan tot oprichting eener Grafzuil ter herinnering aen den ontslapen kunstbroeder, den doodgestreden Vlaming.....

Zou dit gedacht niet te hoogmoedig wezen? Ik vrees het. Maer dat het welgemeend en onbaetzuchtig is, mag niemand in twyfel trekken: zonder dat eenige moeite er toe gedaen werd, is het getal inschryvers op myn boekwerk reeds overreikend voor de kosten der uitgave: met eenig poogen zou de boekhandel er een honorarium op verwezentlyken dat my zelve niet ten onpas komen zou, maer 't welk ik geerne ter hulde aen eenen dierbaren doode zou afstaen. Overigens zou ik U, met de namen der inteekenaers, het handschrift myner gedichten toezenden, en U de zorg laten om met eenige vrienden er zooveel en zulk nut uit te trekken als Gy geraedzaem denken zoudt voor eene hulde die Gy ook als een pligt beschouwt.’

‘De vrienden der Vlaemsche Zaek zullen met ons den dichter voor zyn edelmoedig aenbod danken en eenen laetsten pligt van erkentenis jegens Zetternam vervullen: na zich den stoffelyken nood zyner weduwe en weezen herinnerd te hebben, zullen zy ook hunne schuld jegens den roem des schryvers niet vergeten.

Wy, die beseffen wal Vlaemsch België aen Zetternam verschuldigd is, nemen met genoegen de taek der geldinzameling op ons; dit doen wy des te liever daer het thans eene hulde betreft welke gansch vrywillig, gansch uit eigene beweging, moet geschieden, en het boek dat wy er toe aenbevelen, zynen prys overweerd is. De Bloemen op een graf zyn een keus uit de gedichten, sinds zes jaren en byzonder in den laetsten tyd door den heer De Geyter geschreven. Niet de inhoud, maer alleen het doel der uitgave, voegt den titel van het werk.

Moge ons betrouwen in de ondersteuning, in de solidariteit der Vlamingen ons ook ditmael niet bedriegen.

Jan Van Arendonck,	Beeldhouwer.
Jan Van Beers, }	Letterkundigen.
Frans De Cort, }	Letterkundigen.
Frans Heuts, }	Letterkundigen.
Victor Lagye,	Kunstschilder.

Antwerpen, den 20ⁿ july 1857.

Men schryft in by den boekhandelaer, van wien men een prospectus heeft ontvangen, of door overmaking van het daerby gevoegde inteekenbewys aen de uitgevers Kennes en Gerrits, Hochstetterstraet, N^o 1, te Antwerpen.’

Verschenen: Te Gent by J.S. Van Doosselaere: Jonker Jan Van der Noot, met een berigt over zyn leven en zyne werken, alsmede een Glossarium der byzonderste verouderde woorden, uitdrukkingen en taelvormen, door K.F. Stallaert. (Getrokken op 75 exemplaren). Prys fr. 2.50.

Wy bevelen dit werk onzen lezeren ten vollen aen. Het is eene belangryke bydrage tot de geschiedenis der XVI^e eeuw. De heer Stallaert, heeft in dit opstel, even als in zyne vroegere werken, blyken gegeven van diepe geleerdheid met de zuiverste vaderlands liefde gepaerd.

- Paysages et chasses de Pierre-Paul Rubens, dessinés par J. Fourmois et J. van Severdonck, texte par E. Fétis. - Een schoon boekdeel in-folio, bevattende 36 platen op sineesch papier, verscheidene bladeren text, titels en tafels, uitgegeven door Charles Muquardt, te Brussel. - In de nota van het prospectus leest men het volgende: ‘De uitgever van dit werk bereidt de uitgave der andere samenstellingen van Rubens, bevattende de afdeelingen: godsdienst, mythologie, geschiedenis, enz. De platen van dit werk, dat al de voorname stukken van den onsterfelyken kunstenaer zal behelsen, zullen volgens de beste wyzen van photographie worden uitgevoerd naer de keurigste afdrukken der graveurs onzes meesters, getrokken uit eene ryke verzameling welke wy met groote kosten gemaekt hebben en waeraen wy, gedurende vele jaren, onafgebroken en verduldige opzoekingen hebben besteed.’

Johan Van Rotterdam.