De Vlaamsche School. Jaargang 3

Galery van Nederduitsche dichters en prozaschryvers.
(Zie bl. 175 en 186 van den tweeden, en bl. 36, 46, 54 en 100 van den derden jaergang.)
IV.
Karel Ledeganck.

De critici bekennen dat in onze XIX^e eeuw eene hervorming noodzakelyk was geworden voor de litteratuer, die sedert de renaissance eenen slechten weg had ingeslagen. De XVI^e eeuw had ons, wel is waer, met de letterkundige schatten der Grieken en Romeinen bekend gemaekt en onze aendacht byzonder op de nauwkeurigheid van den vorm ingeroepen, maer toch, blyft het eene bevestigde waerheid dat, sedert dien tyd, de beschaving in haren vooruitgang belemmerd werd. Op het oogenblik dat de nieuwere talen de luijers harer bakermat afschuddeden en dat geheel Europa zich voorbereidde tot eene beschaving, die alleen op godsdienst en nationaliteit steunen zou, hield eene overdreven bewondering voor de voortbrengsels der oudheid de maetschappy in haren gang stil. Deze algemeene bewondering gaf aen de fraeije letteren eene heidensche wending, die het pas geboren protestantismus nog bevoorrechtte. De invloed, dien de eeuw van Lodewyk XIV op geheel Europa uitoefende, versterkte het vernuft in zyne dwalingen en men beleed opentlyk dat het kristendom met de vluchtige dichtkunst onvereenigbaer was. Alhoewel de invloed van den godsdienst aen den dichter leven en begeestering schonk, bleef het heidendom niettemin op het litterarisch gebied heerschen tot in de XVIII^e eeuw, toen het godsdienstig spiritualismus zyne plaets inruimde voor eene school van onbeschaemde en zinnige wysbegeerte. Alsdan begon voor de letterkunde deze treurige doodstryd die haer zelfs den weêrschyn ontnam van eenen vroegeren glans. Alles was ontkleurd, ontzenuwd, koud en levenloos. De dood was onherroepelyk. De litteratuer moest sterven of teenemael hernieuwd worden. Van der Palm, voor het proza, Bilderdyk, voor de poëzy, verdienen zonder tegenspraek de eer van een nieuw leven aen het letterkundige Nederland geschonken te hebben. Zy werden gewis in hunne edele poogingen door hoogbegaefde mannen bygestaen, maer de grootheid van hun vernuft en het gezag dat zy by hunne tydgenoten verkregen, verpersoonelykten in hen de nieuwe school.

Het is hier de plaets niet de letterkundige hervorming, waervan wy de noodwendigheid erkenden en die in het begin onzer eeuw ondernomen werd, te ontleden en te onderzoeken in hoe verre zy vernield heeft wat er eigentlyk te vernielen was. Bestatigen wy slechts dat zy met recht of ten onrechte de dry eenheden van het drama vernietigde en het noodlottige gebruik der heidensche godenleer afschafte. De razende uitzinnigheid van immer mythologische uitboezemingen boven nationale en godsdienstige onderwerpen uit te kiezen, de strenge nabootsing der oudheid, de gestadige overzetting van vreemde denkbeelden werden uit het gebied der letteren gesloten; maer ongelukkig zyn de buitensporigheid en de regeringloosheid de hervorming kort nadien opgevolgd en in plaets van het kiesche en verstandige werktuig der critiek te bezigen en slechts het onnuttige en verderfelyke te snoeijen, heeft men de byl gevat en alles verwoest. In plaets van de gebreken te verbeteren, die het gebouw der kunst ontsierden, heeft men dat majestatisch gebouw

[p. 116]

in zyne grondvesten ondermynd, zoo dat, niettegenstaende de menigvuldige arbeiders, die in België eene litteratuer willen stichten - en hun doel is edel en schoon - men gevaer loopt, van door eene onzinnige navolging der uitheemsche werklieden, den goeden smaek te versmooren en de ware bron van het schoone op te droogen.

Onze letterkunde dagteekent slechts van gisteren en toch heeft zy reeds eenige roemvolle namen aen te stippen. Die roem is misschien voor sommigen van hen eene begoocheling en slechts op het beweegbare zand der tegenwoordige gunst van een ongeletterd publiek gegrondvest. Velen onder hen hebben de schadelyke gevolgen van het stelsel, dat zy volgden, niet doorgrond en hebben niet beseft dat, met de beste inzichten bezield, hunne gewrochten het gevoel der echte schoonheid in ons versmooren en dat de richting, die zy kozen, met de eigenlyke vervlaemsching of beter de nationalisatie van België onvereenigbaer is. Eenigen nogthans hebben beter de heilige zending begrepen, die God hun gaf ter verspreiding van het licht der waerheid en van de liefde der kunst en onder hen schittert Ledeganck zeker wel op de eerste plaets.

Karel Lodewyk Ledeganck zag het eerste levenslicht op 9 november 1805 te Eecloo, waer zyn vader het nederige ambt van schoolmeester waer nam. Vroegtydig reeds kiemden in hem de kostbare hoedanigheden, die hem tot den grootsten der vlaemsche dichters van onzen tyd moesten verheffen. Zyne moeder was eene dier eenvoudige gevoelvolle en godsdienstige vrouwen die op hunne kinderen een zedelyk gezag hebben en in hun hart de gewaerwordingen eener teedere en dichterlyke ziel weten over te planten. De moeder van Ledeganck brak soms de eentoonigheid der lange winteravonden door aengename uitspanningen en zong haren zoon uittreksels voor uit de oude balladen en legenden, die beter dan de jaerboeken en gedenkstukken, de herinnering aen het verleden onder het volk bewaren. Het kinderlyk hart van den jongen Ledeganck vormde zich aldus by den gloed der moederlyke lessen en het behagen, dat hy in deze voorlezingen schiep, begunstigde den natuerlyken aenleg welken hy voor de dichtkunst toonde. Nog nauwelyks der kindschheid ontwassen, besteedde hy zyne gespaerde penningen tot den aenkoop van boeken en zocht hy in het lezen zyne eenigste en zaligste uitspanning. Met eenen gloeijenden geestdrift begaefd en met een zeldzaem geheugen uitgerust, legde hy zich op de studie der dichters toe en oefende zich soms in hunne heilige kunst. Zyne eerste lettervruchten waren slechts gelegenheidsdichten en in den heerschenden smaek opgevat, maer de schoone hoedanigheden, die er in opgesloten waren, verzekerden hem toch al eenige beschermers.

De vlaemsche litteratuer, wandelde nog altyd in den verderfelyken weg voort waerin de Rederykkamers ze gedreven hadden, en zocht hare betrachtingen slechts in het heidensch getuig eener valsche godenleer. Er was geen gevoel, geene begeestering, geene vlucht meer. Platte zinnebeeldige voorstellingen uit de geschiedenis der Grieken en Romeinen getrokken, zie daer wat men in dicht behandelde, zie daer ook het pad dat zich voor Ledeganck opende en dat hy by tyds verliet. Vondels werken vielenhem in de hand en bewezen hem welke onmotelyke afstand de echte bron van het schoone van de zoutelooze en holklinkende nietigheden afscheidt, die van waerheid en leven ontbloot, toch voor meesterstukken doorgingen. Zyne twee eerste gedichten ‘Heil en onheil der tooneelbeoefening’ en ‘De eerste Zwaluw’ getuigden reeds hoe gemakkelyk zyn versbouw, hoe krachtig zyne uitdrukking was. Hier ziet men ook hoe hevig het vooroordeel en de gezonde rede zich in den geest des dichters stryd leverden. Ledeganck dobbert nog tusschen de verschillige gezindheden; hy volgt de eigenzinnigheid nog in van eene versleten mode, maer toch is het lot reeds geworpen: Ledeganck zal de nieuwe school aenkleven en eene harer glinsterendste sterren worden. ‘De lof der dichtkunst’ en ‘De linnemakery, Vlaenderens welvaren’ waren hiervan al weder een nieuw, alhoewel nog maer week, bewys. Eene goede gelegenheid werd den dichter kort daerna geschonken, om aen zyne begeestering vryen loop te geven.

(Wordt voortgezet).

Ferd. van Tergow.