De Vlaamsche School. Jaargang 3

De gevonden schat.
(Vervolg en slot, zie bladz. 8.)

Op het oogenblik dat Nelis de deur zyner wooning openstiet, zat Kaet achter de tafel, waerop zy den yzeren pot had geplaetst; en zeker was zy bezig met de oude gouden spaensche muntstukken te tellen, God weet voor de hoeveelste mael; want op het tafelblad lagen dry of vier reijen geld, die zy, daer zy zich wellicht door een vreemdeling dacht verrast, zoo goed mogelyk met de armen en handen trachtte te bedekken, terwyl op haer aengezicht eene soort van angstige aendoening lag gespreid. Zoodra zy echter bemerkte dat de binnentredende niemand anders was dan haren Nelis, richtte zy zich op, scharde de muntstukken in den pot, dien zy terug onder het bed plaetste, waerna zy zich tot haren man wendde, en met een nieuwsgierigen glimlach rond de lippen vroeg:

- Welnu, Nelis, man lief, hoe staen de zaken? Is de hoeve onzen eigendom?

- Eigendom! eigendom! - morde Nelis, - wat praet gy van eigendom? Pak u weg! Maek u uit de voeten, zeg ik u; want ik barst van spyt en gramschap.

- Welnu, welnu, wat hebt gy toch? - hernam Kaet; - men zou waerlyk zeggen dat u de hoed verkeerd op het hoofd staet, zulk lang gezicht zet gy! Het is byna alsof gy dezen morgend met een verkeerden voet uit het bed zyt getreden.

- Zwyg, zeg ik u; want ik barst! - schreeuwde Nelis, verwoed den wispelaren stok tegen den grond werpende.

- Maer wat hebt gy dan toch, man lief? gy zyt onkennelyk.

[p. 10]

- Weg! dat ik u niet meer zie, verwenschte babbelkous! gy hebt de tanden niet kunnen gesloten houden, ofschoon ik u het stilzwygen had opgelegd. Gy hebt het geheim aen het klokzeel gehangen, en nu weet iedereen te zeggen dat wy eenen schat hebben gevonden. Andries Voets, onzen ouden boer, ontmoette ik daer zoo even in de nabyheid van het Roggenveld, en reeds van verre schreeuwde hy my toe: Nelis, jongen, ik heb het nieuws vernomen, hoort gy? gy zyt een schatryk man; ik heb het met oprecht genoegen gehoord en wensch er u van herten geluk over.

Kaet, als iemand die zich schuldig gevoelt, boog het hoofd en behield het stilzwygen.

- Nu kunt gy zien waerheen ons uwe praetzucht zal leiden, - vervolgde Nelis altoos even vergramd; - Mynheer Bernaerts weigert de hoeve te verkoopen en eischt integendeel de helft van den schat, daer wy hem op zyn land, zegt hy, hebben ontgraven.

Thans was de beurt aen Kaet haren man zyne praetzucht te verwyten, en zy deed het ook.

- Wat rammelt gy altemael, man lief? - viel zy hem in de rede; - wie heeft mynheer Bernaerts het geheim verteld? dat ben ik toch niet geweest, daer ik het dorp niet heb verlaten. Ik heb er wel met onzen ouden boer over gesproken; maer doch zou ik nooit de domheid hebben begaen, het onzen eigenaer aen den neus te hangen. Neen, daervoor is Kaet te slim! Heere God! gy hebt de onvoorzichtigheid begaen het geheim aen mynheer Bernaerts te vertellen! Voor zulke domheid, Nelis, zyt gy alleen in staet.

Nu voelde Nelis Wyckmans dat hy het was die het grootste ongelyk had, daerom deed hy ook even als zyne vrouw eenige stonden vroeger had gedaen: hy boog het hoofd en zweeg.

Na dat beiden eene wyl in sprakeloosheid hadden doorgebracht, vroeg Kaet eensklaps:

- Zeg my, Nelis, waertoe hebt gy besloten?

- Ik heb mynheer Bernaerts de helft die hy eischte, geweigerd, - antwoordde Nelis; - en hem gezegd dat ik wilde procederen.

- Goed zoo! Wat denkt hy wel? Wy zullen procederen; dat is het best van de zaek, - sprak Kaet.

Zy bedroog zich echter; want dit besluit was het ergste dat zy nemen konden. Hadden zy hunnen eigenaer de helft die hy eischte, en hem van rechtswege toekwam, gegeven, dan hadde hun nog eene genoegzame ronde som overgebleven, waermede zy zich gemakkelyk hadden kunnen te vreden houden; doch het geld verblindde hen reeds. Het ging met hen zoo als het spreekwoord zegt: hoe meer de duivel heeft, hoe meer hy hebben wil. Nelis en Kaet wilden en moesten procederen, al zouden zy dan daer door misschien goed geld by kwaed dragen.

Den volgenden dag kwam er een deurwaerder op de hoeve, in name der wet, de helft van den schat die mynheer Bernaerts van rechtswege toekwam, als zynde de eigenaer van het land waerop men hem had gevonden, afeischen; doch Nelis zette de gerechtsambtenaer buiten de deur en



wierp hem zyn gezegeld papier achterna. Nog denzelfden dag begaf hy zich naer de stad om eenen ouden advokaet te raedplegen; deze ried hem aen de helft van den schat den eigenaer af te staen, daer hy er volkomen recht toe had; doch die goede raed beviel hem geenzins, en hy ging een anderen rechtsgeleerden opzoeken. Nu viel hy in de handen van eenen jongen pleiter, een advokaet zonder



zaken, die onlangs de banken der Hoogeschool had verlaten, en voor wien alle processen, als er maer honorarissen aen vast zyn, welkom waren. Deze ried hem aen te pleiten, en daer Nelis nu den man gevonden had dien hy zocht, gaf hy dezen zyn geding in handen, waerna hy welgezind naer zyne hoeve terug keerde.

Nelis en zyne vrouwe waren aen het bezit van geld niet gewoon; ook namen zy weldra eene andere manier van leven aen. Werken deden zy niet meer; wat zy vroeger zelven plachten te verrichten, lieten zy thans door meiden en knechts doen, en terwyl Kaet zich zyden kleederen en gouden sieraden kocht en in de lotery speelde, bracht Nelis gansche dagen door in de herbergen, waer hy, in afwachting dat hy tot burgemeester werd aengesteld, met

[p. 11]

Jan en Alleman, over politiek en honderd andere zaken waervan hy geene de minste kennis had, praette; ofwel, hy ging met de hengelroei visschen of op de sneppenjacht, even als de baron van het kasteel Zevenbergen. Ondertusschen ging zyn proces in de stad zynen gang; byna alle veertien dagen werd hy by zynen advokaet ontboden, die hem altoos een uiterst gunstig verslag gaf omtrent zyn rechtsgeding en hem ter zelfder tyd de betaling verzocht der voorschotten die hy had gedaen, en die, het zy in het voorby gaen gezegd, altoos tot eene tamelyke ronde som beliepen. Niettegenstaende dit, verloor Nelis zyn proces; doch zyn advokaet ried hem aen in beroep te gaen, daer hy toch, volgens hem, ten leste moet eindigen met het rechtsgeding te winnen. Natuerlyk volgde Nelis dien raed, en van het een beroep ging hy over tot het ander; doch telkens was hy genoodzaekt de beurs te openen, daer zyn advokaet geene letter op het papier zette of geen pleidooi deed, zonder rykelyk en voorop te zyn betaeld. Na verloop van vier jaren verloor Nelis nogmaels zyn proces, en ditmael zonder hem nog de toevlucht tot in beroep gaen overschoot. Van de wedergave der helft van den schat wilde hy echter niet hooren; doch daer hy zich in den tyd van de oude gouden munten had ontdaen en er land had voor aengekocht, werden zyne eigendommen nu in beslag genomen. Om de onkosten van zyn rechtsgeding te betalen, was hy meermaels gedwongen geweest renten op zyn land te nemen, en nu zag hy zich by gezag van recht van alles onteigenen. Niet alleen zyn bouwgrond en weiden werden openbaerlyk verkocht; maer ook zyne werkpeerden, melkbeesten en huisraed, en na de aflossing der renten en de wedergave der som die den heer Bernaerts rechtmatig toekwam, schoot hem niets meer over.

Daer hy nu doodarm was, verlieten hem ook zyne meiden en knechts en werd hy van de hoeve gezet. Sedert langen tyd niet meer gewoon te werken, wist hy thans niet meer van wat hout pylen maken. Gelukkiglyk had hy zyn jachtgeweer weten te behouden, en nu werd hy wildstrooper. Hy huerde een klein armoedig hutteken, achter Milleghem gelegen, waer hy met zyne Kaet ging inwoonen. Gy kunt u geen denkbeeld vormen van het armzalig leven dat hy thans gedwongen was te lyden. Byna elken dag zag hy zich achtervolgd door den eenen of anderen boschwachter, die op hem vuer gaf als op een wild dier, en meer dan eens geviel het dat hy eene lading hagel in armen of beenen ontving; terwyl Kaet, wilde zy in de hut niet van honger bezwyken, haren toevlucht moest nemen tot den eenen of anderen boschkant, waer zy het schaerhout, dat de gemeente of den baron toehoorde, nederhakte, tot mutsaerd bond, op den rug laedde, en in de stad aen de huizen ging te koop bieden. Iedereen in het dorp zegde dat Nelis en Kaet vroeg of laet eens door de gendarmen gebonden naer de stad zouden worden gebracht, of wel dat de boschwachters hun eens eene lading lood in het hert



zouden jagen, iets wat hun voor altoos den moed en de macht tot stelen zou benemen.

En zeker zou een van beide vroeg of laet zyn voorgevallen, zoo zy niet met eene andere ondeugd waren besmet geweest. Sedert Nelis den yzeren pot achter de hoeve had ontgraven, was hy de herbergen beginnen te bezoeken, en daerdoor was hy allengs aen den drank geraekt. Buiten is het nog al eene gewoone zaek, dat de vrouw in de deugden of ondeugden haers mans deelt. Welnu, zulks was ook het geval met Nelis en Kaet: beide dronken tegen den penning zestien op. Nelis had altoos eene goedgevulde veldflesch ter zyde hangen; byna al het wild dat hy stroopte, verkocht hy, en met het geld dat er van kwam, kocht hy een klein zwart brood en liet zyne veldflesch vullen met brandewyn. Het geld dat van de door Kaet verkochte mutsaerden voortkwam, werd tot het zelfde doel gebruikt. Beide hadden nu slechts éen gedacht, namelyk: hoe zich het gemakkelykst dien drank aen te schaffen.

Er waren nu reeds dry jaren verloopen sedert Nelis en Kaet van de hoeve waren gezet; ook sedert dry jaren leden de ongelukkigen het rampzaligste leven dat men verdenken kan. Eens, het was op eenen herfstnamiddag, dwaelde Nelis volgens gewoonte, met het geweer onder den arm en op korten afstand gevolgd door zynen hond, door de bosschen van den baron, met het inzicht van het wild dat hy op zyne baen ontmoette, neder te vellen. Aen de hoogroode kleur zyns aengezichts, alsmede aen zynen waggelenden gang, was het maer al te duidelyk zichtbaer dat hy dien dag de veldflesch herhaelde malen aengesproken en eene groote hoeveelheid brandewyn binnengezwolgen had. Wat moeite hy deed om het wild konyn op te speuren, toch kon hy dien dag noch haes noch wild in het zicht krygen, en wanneer hy het waegde op sneppen of patryzen zyn geweer te lossen, schoot hy telkens, tegen gewoonte, mis. Die tegenspoed maekte hem uitermate korzelig, en om zyne kwade luim te verdringen, nam hy zynen toevlucht tot de veldflesch die hem ter zyde hing; en reeds had hy zulks

[p. 12]

zoo dikwerf gedaen dat hy dien dag meer dan eenen halven liter brandewyn had binnen gezwolgen. Er vertoonden zich weêr dry patryzen, boven zyn hoofd, in de lucht. De wildstrooper legde zyn geweer aen, mikte en gaf vuer. Nogmaels had hy het doel gemist, en vergramd stiet hy zyn vuerroer met de kolf tegen den grond. Op hetzelfde oogenblik hoorde hy in de nabyheid eene stem hem toeroepen:

- Ha! gevloekte wildstrooper! eindelyk zyt gy in onze handen! Ha! thans kunt gy ons niet meer ontsnappen.

Nelis verhief het hoofd en bemerkte twee boschwachters die uit het schaerhout kwamen geschoten en hunne geweeren op hem aenlegden. Dit zicht sloeg hem als met eene plotselinge bedwelming; doch spoedig erkende hy het gevaer waerin hy verkeerde, zyn geweer viel hem uit de handen, en hy nam zoohaest mogelyk, zyn wapen in den brand latende, de vlucht. De boschwachters, na op hem vuer gegeven en hun doel gemist te hebben, achtervolgden hem; doch hoe spoedig zy liepen, het was hun niet mogelyk den vluchteling in te halen, die als een wild dier, op handen en voeten, tusschen het schaerhout heensloop, zoodat zy hem weldra uit het oog verloren.

Dien nacht keerde Nelis niet terug in de hut, waer Kaet tot aen den morgend te vergeefs op hem zat te wachten. Ook de volgende dagen liet hy niet van zich hooren. Dry weken later vond men het lyk van den wildstrooper op het water der gracht dryven van het kasteel dat ik thans bewoon. Had hy zich verdronken? Dit was niet goed mogelyk, daer hy uit de handen der boschwachters was ontsnapt en hen dus, voor als nu ten minste niet te vreezen had. Daer de boschwachters verhaelden



dat zy hem in dronken toestand hadden aengetroffen, was men in het dorp algemeen van gevoelen dat hy zich van vermoeidheid op den boord der gracht had te slapen gelegd, slapende in het water was gerold, en derwyze een einde aen zyn rampzalig leven had gevonden.

De dood van den wildstrooper bracht eene schrikkelyke verandering te weeg op het gestel zyner vrouw. Kaet had sedert lang de twee derden van haer verstand verdronken; dit voorval ontnam haer wat haer overbleef: zy werd eensklaps door eene volkomene zinneloosheid geslagen. By het zicht van het lyk haers mans, lachte en weende zy byna te gelykertyd; hare oogen stonden wild in haer hoofd, en haer voorkomen was zoo akelig, dat men haer niet kon beschouwen zonder van het hoofd tot de voeten te huiveren. Sedert dien dag zag zy ook af van het houtstelen, en daer zy geene middelen bezat om te bestaen, liet de eigenaer der ellendige hut waer zy huisvestte, haer, zonder verdere betaling te eischen, dezelve blyven bewoonen, terwyl de goede boeren der parochie haer, wanneer zy haer op hunne baen ontmoetten, uit medelyden een stuk geld in de hand staken. Ofschoon zy wel niet bedelde, toch was Kaet eene volkomene bedelares; want wanneer het geviel dat de honger haer neep, dan zette zy zich naest de deur van de eene of andere hoeve neder, en zoo lang bleef zy er zitten, tot men haer een stuk brood, eene schotel melk of aerdappels had gegeven; zoodra zy haren honger had verzadigd, ging zy weêr heen, om langs de velden te dwalen of in het een of ander gebosch te slapen. Het geld dat men haer in de handen stak, gebruikte zy niet om in haer bestaen te voorzien; maer wel om de kruik, die zy altoos by zich draegt, met genever te laten vullen. Zoo deed zy de eerste dagen na het verongelukken van haren Nelis, en zoo doet zy nog op den dag van heden. Wanneer zy wat meer geld heeft gekregen, dan ook heeft zy natuerlyk meer dorst, en dan is men zeker haer in de bosschen aen te treffen waer zy dan, terwyl haer het zweet van het aengezicht druipt, met de handen den grond omwroet, als of zy er eenen schat in wilde zoeken, en kan men dan ongemerkt, stillekens, op de teenen tot by haer naderen, dan hoort men haer binnen 's monds, tot zich zelve, van lotery, schatten, advokaten, dieven en procederen sprekers; of wel, zy zet zich neder op den boord der hofgracht waerin haren Nelis het leven liet, en waer zy op hem roept.

- Nelis, man lief, kom! - fluistert zy dan met halfweenende stem; - gy moogt daer niet blyven liggen, gy zult koû krygen! Kom naer huis! de kruik is gevuld en de boschwachters zyn slapen! Kom Nelis! man lief; blyf daer niet liggen! de koû zal u verstyven! ik heb brandewyn om u het hart te verwarmen, en in de hut hebben wy iets beters dan den harden grond: kom aen! ik heb u een goed bed van stroo gereed gemaekt!... Hy slaept!... ja, ja, hy slaept!... Ha! ha! ha! hy slaept!... Eigenzinnig mensch!... Hy tintelt van de koû, en toch wil hy my niet aenhooren!... Dwaeskop!... Kom, man lief! kom!... Ha! ha! ha!...

Zoo raeskalt en roept zy op haren Nelis, dien zy op het water denkt te zien dryven, tot zy van vermoeijenis op den boord der gracht in slaep valt.

Tot hiertoe schynt eene hoogere macht over haer te

[p. 13]

hebben gewaekt; doch zal het altoos zoo blyven vergaen? Zal zy niet eens op dezelfde wyze als haer Nelis omkomen? In haren slaep kan zy eens van den boord in den afgrond rollen. Zulks verhoede God! want dan zou zy onfeilbaer den dood vinden in de zelfde gracht waerin haer Nelis eens zoo rampzalig versmoorde.

Hier eindigde Alfried D..... zyne geschiedenis. Hy had beloofd ons tot op het Roggenveld te vergezellen, en zyn verhael had hem tot in het dorp Borsbeeck geleid, waer wy ons vóór de deur der herberg de Gouden Zwaen bevonden.

- Welnu, vriend Alfried, - merkte een onzer aen; - uwe geschiedenis heeft ons den tyd doen korten; doch, myns dunkens, bewyst zy niet wat gy beloofdet, namelyk: dat het geld den mensch niet gelukkig maekt.

- Niet? - vroeg de vriend Alfried eenigzins gemelyk; - dan hebt gy verduiveld niet geluisterd naer het geen ik heb verhaeld.

- Ja wel, zeer goed, - antwoordde onze gezel, - doch met den besten wil der wereld kan ik de geschiedenis van Nelis en Kaet op uw gezegde niet toepassen.

- Dan zal ik het voor u doen, - zegde Alfried D...., - luister: Nelis en Kaet waren gelukkig en kwamen goed vooruit zoo lang zy zich met hunnen arbeid te vreden hielden; doch van het oogenblik dat zy hooger wilden vliegen en op eens ryk worden, gingen zy den kreeftengang. Nelis en Kaet kwamen op eens in het bezit eener groote som gelds en van dit oogenblik dakteekende voor goed hun ongeluk. Hadden zy zich te vreden gehouden met hetgeen van den arbeid hunner handen voortkwam, misschien zouden beiden thans nog gelukkig de hoeve tussschen Ranst en Massenhoven bewoonen; Nelis zou niet in de gracht myner wooning verdronken zyn, en Kaet ware geene zinneloose bedelares geworden, en zou nu elken dag het gevaer niet loopen, in den zelfden afgrond waerin haer Nelis het leven liet, even ellendig als hy te versmooren. Ziedaer wat ik bewyzen wilde, - sprak Alfried, - en zoo ge nu, by den droes, nog blyft volhouden dat ge de geschiedenis van Nelis en Kaet niet kunt toepassen op myn gezegde, dat het geld niet altoos den mensch gelukkig maekt, dan is het toch voorwaer myne schuld niet; dan hebt gy uwe blindheid slechts aen uw eigen te wyten.

Daerop stapten wy de herberg de Gouden Zwaen binnen, om er met elkaêr een laetste slokje tot afscheid te drinken.

Toen ik over eenige dagen het kasteeltje tusschen Ranst en Wommelghem terug zag, schoot my de geschiedenis my vroeger door Alfried D..... verteld te binnen, en op eens werd by dit zicht in my de nieuwsgierigheid opgewekt om naer Kaet te vernemen. Leefde zy nog of had zy in het graf het einde harer ellende gevonden?

Wy traden eene herberg van het dorp Ranst binnen; ik vroeg de weerdin of zy Kaet Wyckmans kende en of zy nog leefde. Haer antwoord luidde:

- De ongelukkige ligt sedert meer dan twee jaren op het kerkhof.

- Is zy hare natuerlyke dood gestorven? - vroeg ik andermael.

- Neen, - zegde de weerdin, - neen, de arme zinnelooze heeft haer einde gevonden in de zelfde gracht waerin vroeger haer Nelis zoo rampzalig verdronk.

Johan Van Rotterdam.