De Vlaamsche School. Jaargang 2

Veranderingen van den fosfoor. - Onvergiftige stekjes.

De fosfoor, een der verwonderlykste enkelvoudige stoffen, kan onder dry verschillende gedaenten bekomen worden: de geele, de zwarte en de roode fosfoor. Onder de geele gedaente wordt hy gewoonlyk gebruikt tot het bereiden der pâte van de gewoone fosfoorstekkopjes, welke is samengesteld uit salpeter, fosfoor, lym en minium; den salpeter vervangt men met chlorzure potasch (chlorate de potasse), voor de ontploffende fosfoorkens.

Het groot gemak om zich vuer te verschaffen heeft de fosfoorstekjes in alle huishoudens gebracht, in weêrwil der gevaren van brand, welke men nochtans met eenige voorzorgen kan vermyden. Het is gewoonlyk aen de nabyheid van eene te groote warmte of aen de onvoorzichtige nieuwsgierigheid der kinderen dat men het meestendeel der ongelukken heeft toe te schryven gehad. Een nog grooter gevaer, het gevaer van vergiftigd te worden, heeft sedert lang naer de mogelykheid doen verlangen, om dien schroomelyken hulpmiddel der moordenaren, dien trouwloozen vuerverwekker, in handen van zorgelooze lieden, door een ander vuerverschaffend lichaem te vervangen. Niemand dacht dat de fosfoor zelf eens zou kunnen geschikt worden om dien grooten dienst te bewyzen.

De fosfoor, dien men by het maken der stekjes gebruikt, is eene lichtgeele stof; zyn opzicht heeft iets der gedaente van den lichten kandysuiker; zyne stevigheid kan aen die van een mengsel van gelyke deelen was en harst vergeleken worden. Gewoonlyk trekt men hem uit de beenderen der dieren; deze bevatten hem in groote menigte, in samenzetting met kalk en zuerstof, fosforzure calcium oxcied genaemd. Onder de werking van eene groote hitte en by ontleedmiddel van kool en zand, maekt men den fosfoor los en ontvangt men hem, door overhaling, in koud water. Hy bestaet in den koophandel onder de gedaente van rolvormige stokken, hebbende de dikte van eenen kleinen vinger. Gesmolten en in yskoud water gegoten, wordt hy zwart als eene kool, maer hy bekomt zyne geele gedaente terug door eene nieuwe smelting. De zwarte fosfoor is minder brandpakkend dan de geele. De geele fosfoor, in een glazen toestel gesloten en gedurende eene uer op de hitte van 250 graden gehouden, wordt rood; hy krimpt ineen op de helft; zyne eigenaerdige zwaerte wordt dan dubbel van de vorige; onder deze gedaente pakt hy nooit

[p. 64]

van zelf vuer, en is geen vergif meer. Alle vergif kan men in twee klassen rangschikken: 1^o de stoffen die eene bytende of ontbindende werking op de ingewanden en het bloed veroorzaken; 2^o de stoffen die geene stellige ontbinding of gewaerwordelyke chemiesche kracht op de dierenstelsels hebben, en wier eigentlyke vernielingsmacht byna gansch onbekend is. De fosfoor behoort tot de eerste klas; hy maekt zich krachtdadig van de zuerstof meester, waer hy ze op de gewoone warmte in een groot getal van metalische en organische samenvoegingen tegenkomt. Maer eens roodkleurig geworden en vaster ineen gezet door de warmte, gelyk wy reeds gezegd hebben, verliest hy ten eerste de hoedanigheid van vanzelf in de lucht te ontvlammen, ten tweede die van als vergif op de dieren te werken. Zyne ondeelen, in dien staet nauwer gesloten, leveren geene gemakkelyke indringing aen de ondeelen der zuerstof meer op. Hy bewaert nogthans de eigenschap voor het maken der stekskens van door vryving vuer te geven. Deze hoedanigheden waren reeds zekeren tyd bekend; maer het is nu maer onlangs dat men het middel om hem gemakkelyk en goedkoop te veranderen en van allen geelen fosfoor te zuiveren, heeft gevonden. Zoo het schynt, zou het fransch gouvernement een besluit hebben genomen van voortaen geene fosfoorkens meer te laten maken of verkoopen dan die met den rooden fosfoor zyn verveerdigd.

C. Ommeganck.