De Vlaamsche School. Jaargang 1

[p. 97]

Kunsttonnekens van Willem-Josef Wuyts.
(1785.)
(Vervolg: Zie bl. 89.)

Nu men die inlichtingen



heeft, zal het niet moeijelyk vallen om bewyzen dat de kunsttonnetjes niet alleen een werk van geduld, maer ook van vernuft zyn. Voorwaer! hoe zyn die honderde vaetjes aeneen gekuipt? Hoe zyn zy ineen getrost? - Is vader van onder, van boven of uit het midden begonnen?

Van onder kan moeijelyk zyn. Wel is waer zyn de sokkels of steunvaten gemakkelyk van duigen en reepen ineen te slaen, vermits zy op den grond rusten. Maer uit elk dier steunvaten schieten verscheidene duigen opwaerts, welke tot steun dienen en tevens deel maken van andere vaten. Hoe zyn die bovenste tonnetjes tegen die enkele duig opgezet? Hoe zyn ze met banden ineen gebracht? Hoe is er de gergel in gegroefd? de bodem van onder en van boven in gezet? - Hoe heeft men ze kunnen keeren om er de reepen aen te slaen? In een woord, waer hebben die bovenste tonnetjes op gesteund als men ze kuipte?

Niemand zou durven beweeren dat de duig van den sokkel sterk genoeg was om dien arbeid uit te staen.

Ik geef toe dat een kuiper het middel zou voorstellen om die dracht te vinden, als het vaten gold welker duigen van gelyke lengte zyn; maer ik geloof dat hy er vruchteloos zal naer zoeken voor een vat waervan vier duigen van een ander tonnetje deel maken, en dat dus eenen tros helpt vormen van zeven kuipen, welke boven den voet pronken, zoo als het in de teekening afgebeeld is.

Die duigen, welke van het eene vaetje in het andere loopen, zyn wonderbaer; men kan zyne oogen niet gelooven, vermits zy geplooid en verdraeid zyn, alsof zy van lood waren. Nogthans kan men geene duigen dan by middel van vuer plooijen en hoe heeft men hier het vuer gebruikt? - Myne bewondering stygt ten top, en ik moet bekennen dat ik op die vraeg niet grondig kan antwoorden.

Zyn de tonnetjes afzonderlyk gemaekt en later, by middel van lym of van speldennageltjes, aeneen gebracht? Sommigen vragen dit; maer de eerste oogslag op de vernuftige gewrochten bewyst hun het tegendeel. Alle de vaetjes zyn stellig door duigen ineen gevlochten, en by middel van reepen aeneen gebonden, en zoodra de laetste er zullen afvallen, zal het heele kunstwonder letterlyk in duigen vallen.

Reeds zyn er van eenige vaetjes een aental reepen gesprongen, een nieuw be-

[p. 98]

wys dat zy gekuipt zyn. Ik wil geerne eene ronde som geven aen alwie de geloste reepen op nieuw zou aenleggen zonder het geheele te kwetsen. De bekwame kuipers, die ik tot heden er heb bygeroepen, hebben zulks niet durven ondernemen.

Van al de gereedschappen, die tot heden in den kuipersstiel bekend zyn, kon geen enkel aen zulk teêr werk gebezigd worden. Vader heeft er dus andere moeten uitvinden. - Waer heeft hy byvoorbeeld mede gevoegd? Toch niet met de voegbank; want beschouw de duigen van het steunvat: ze zyn breed, boven en onder aen de kiemen dun, in het midden daerentegen dik; voorzeker verkrygt men dien uitslag op de voegbank niet. Misschien zal men beweeren dat die duigen met een mes verveerdigd zyn. Zie het werk, zoo gaef snydt men geene duig zonder voegbank.

Ook zyn de gergels niet met den kroos gemaekt. Immers zegden wy reeds dat zulk tuig niet gebruikelyk is als de kiemen niet glad zyn. Groot waren dus de moeijelykheden die myn vader te overwinnen had!

En welke evenwydigheid, wat smaek wist hy in zyne samenstelling te brengen! Men zou zeggen dat de O.L.V. toren van Antwerpen hem tot voorbeeld gediend heeft, zoo keurig volgt het grootste zyner tongroepjes de zwierige vormen van dien eeuwigen eerezuil na. Nederig waren echter de bouwstoffen myns vaders; het onderste vaetje is slechts 4 centimeters hoog en 3 centimeters dik; de bovenstaende worden allengskens kleiner, tot dat het hoogste slechts twee centimeters meer meet. Het geheele stuk is 46 centimeters hoog en van onder 14½ centimeters breed; het weegt 15 oncen en bestaet uit 229 vaetjes van allen aerd.

Men ziet er zeeboeijen, wynstukken, teuten, boterstanden, eemers, tobben, een lovensch poncel, cognac- en portopypen, uitslagtobben, wynkitten, treften, kuiplepels, mostaerdvaten, immers al wat door de kuipers ooit gemaekt is, en dit alles is ineengebonden door meer dan zes duizend reepen van alle dikte, want er zyn er die dunner zyn dan een draed!

Het kleinste groepke is slechts 27 ½ centimeters hoog en van onder 15 centimeters breed. Het telt 100 stuks en werd vroeger gemaekt dan het hooger beschreven; echter is het zoo uitgelezen van samenstelling en vorm als het andere. Wat geduld moet men gehad hebben om het te maken, wat tyd moet er aen besteed zyn!

Aen degenen die zulks aen vader zegden, antwoordde hy:

- Ik had myne bezigheden; nooit heb ik een uer van myn werk daervoor verlet. Ik heb myne kunsttonnetjes buiten tyds gemaekt, als myne gezellen in de herberg zaten of wandelen gingen!

Vader was niet alleen vernuftig in den kuipersstiel, hy verstond ook andere vakken. De koperen leden, sloten en sleutels van de kaskens, waer de tongroepkens in staen, zyn van zyn maeksel, en daervoor heeft hy dus niets aen koperslager of smid betaeld. Ik hoor den goeden man nog antwoorden aen die hem zegden: ‘die zilveren en gouden reepen moeten geld gekost hebben?’ - Ja, de zilveren banden hebben my een negenmanneken gekost; de gouden, een plaket^(*).

Die kaskens, ook als vaetwerk gekuipt, meten: het grootste, 53 centimeters hoogte en 22 centimeters breedte; het kleinste 30 op 18.

De zoete aendoening welke ik geniet by het bezichtigen der gewrochtjes myns vaders, is groot; menigmael heb ik door Europa gereisd en heb daer allerlei kunsten bestudeerd; maer telkenmale als ik terugkwam en myne kunsttonnekens wederzag, overviel my eene aengename ontroering, daer ik de verzekering medebracht dat myn vader iets had gemaekt dat eenig in zynen aerd gebleven is. Slechts iets bedroeft my; het is dat ik het geheim, waerop de tongroepjes gebouwd zyn, niet kan doorgronden, en daerom is myn eenigste wensch iemand te vinden die my, vooraleer ik ten grave dale, zegge hoe zy gemaekt zyn.

Zal deze beschryving voldoende zyn om er de aendacht op te vestigen? Zullen er liefhebbers gevonden worden, die er eenige studie zullen op maken? Immers is het belangryk om weten of het verveerdigen dier tongroepkens op een geheim rust dat tot heden onbekend gebleven is. Want zoo lang er niemand het tegendeel zal bewyzen, zullen de kunsttonnetjes aenzien worden als zonder weèrga, en myn vader als een man van uitvinding in een vak dat tot heden buiten zyne kunstwerkjes geene praelstukken heeft voortgebracht.

Jacob-Josef Wuyts.

1855.

P.S. Myne jeugd is heen, en van allen handel

(*) Destyds gangbare munten.

[p. 99]

hebbende afgezien, vind ik slechts genoegen in myne schildery-verzameling van oude en jonge meesters. Ik heb daer eene galery doen voor bouwen, en daer berusten heden de kunsttonnetjes myns vaders, welke daer dagelyks door vreemdelingen en vrienden worden bezocht, iets waervoor ik hun de gelegenheid zal geven zoo lang ik leve.