De Vlaamse Gids. Jaargang 82

[p. 31]

4 Oogcontact met een alpenkoe in India
Michiel van Kempen

Het verhaal van een fietsenmaker uit Veghel, Noord-Brabant, op Heathrow Airport, Londen. Het zal wel begonnen zijn met onze gezamenlijke klacht dat we dankzij British Midlands een dag in Londen hadden mogen doorbrengen: een ongewenste overnachting met de absurditeit van het vertrek van een reiziger die de deur uitgaat, om de hoek een hotel neemt en de volgende dag doorreist naar verre oorden. En na de klacht zal de standaardvraag gevolgd zijn: ‘wat doe je?’ Maar die nieuwsgierigheid was ook opgewekt door het boek dat hij las.

Als potentiële drugssmokkelaars hadden we in groepjes van acht onze koffers mogen uitzoeken die die nacht ergens op het vliegveld hadden rondgezworven, en nu zaten we tussen Indiërs, Pakistani en Europeanen in afwachting van de oproep tot vertrek. Hij zat gebogen over een boek, Metabletica, wakkere ogen in een tenger gelaat, bijna afgetobd. Hij was dus fietsenmaker, vertelde hij, en aangezien ik toch moeilijk kon beginnen over de kwaliteiten van de Sturmey Archer versnellingsnaaf, vreesde ik dat we snel uitgepraat zouden zijn. Maar dat viel mee. Hij hield zich veel met natuurkundige processen bezig en nu had hij een directe confrontatie gehad met de helft van een eeneiige tweeling - een verrassende gespreksovergang. Hij had haar diep in de ogen gekeken en gezien dat er iets gebeurde. Alsof haar ruggengraat wegzakte.

‘Ja, ja, smelten van liefde’, knikte ik. ‘Krèk, ik ken dè wel’, zei hij lachend.

Hij had zich in de materie verdiept, want liefde op zich, zonder een fysieke component, dat was hem toch te raadselachtig, te ongrijpbaar. Ik meende hem wel te kunnen volgen: liefde, mooi en wel, maar ze moest handvatten krijgen en een versnellingsnaaf. Hij trok een notavelletje uit zijn portemonnee en tekende op de achterzijde de ligging van de embryo's van een eeneiige tweeling, twee fraaie golven, bijna yin en yang, met een dun lijntje ertussen: het enkelvoudige vlies dat bij een tweeeiige tweeling dubbelwandig is. Hij wees op de ruggengraat. Bovenaan de ruggengraat, legde hij uit, zit de gele vlek. Die is er al nog voor de hersens zich ontwikkeld hebben en uit die gele vlek zal zich het oog ontwikkelen. Door de positie ten opzichte van elkaar hebben de twee helften van een eeneiige tweeling al via het vruchtwater oogcontact.

Nu had de fietsenmaker een meisje, Irene. Ze woonde nog thuis bij haar ouders maar ja, hij wilde wel met haar de koffer in. Op een zondagmiddag had hij haar opgezocht en toen Irene hem uitliet ontmoette hij in de gang, in een en dezelfde ruimte, haar tweelingzus Joke. Daar had het oogcontact plaats, de smeltende ruggengraat, wat niets vreemds meer had, want de liefde was nu immers puur natuurkundig verklaard. Zij het nog niet tot in alle vezels, al zou hij wat finesses voor een leek als ik maar weglaten.

Want hoe zat dat nu met de dialytische voortplanting van het oogcontact door het water? Volgde een relaas over drie dopjes (hij gebruikte lege busjes van filmrolletjes) die na drie dagen in stilstaand water gedobberd te hebben altijd precies dezelfde positie innemen. Hij had het zelf in de bak van een douchecel uitgeprobeerd. Maar toen hij planten op de rand van de bak zette, bleek de positie van de dopjes veranderd. Die beinvloeding komt vermoedelijk door de lichtweerkaatsing op het water. De stewardess kondigde ons vertrek aan en riep stoelnummers om.

‘Ja’, zo besloot de Veghelse Newton, terwijl hij zijn twee tassen optilde, ‘daor hèdde allemôl ginne weet van.’ Ik wandelde naar de slurf die mij in het vliegtuig zoog dat mij zou brengen naar een land waarvan ik wist dat hoe vaak ik het ook zou bezoeken, ik er toch geen weet van zou hebben: India.

Huwelijk met suffe lama

Om de hoek van het Siddarth Hotel in Varanasi is op een muur een grote reclameschildering aangebracht voor een sekstherapeut met tien jaar ervaring. De Indiase sekstherapie kan bogen op een oude traditie (en oude tradities worden, zoals men weet, alleen al om hun leeftijd eerbiedwaardig genoemd). De stad Benares is vergeven van de lingamaltaren; Krishna - die er natuurlijk zelf pap van lustte -verhiefhet mannelijk lustorgaan tot heilig, aanbiddelijk object. Of de Indiase vrouw het daarvóór lastig had, of daarná lastig kreeg, is moeilijk in te schatten. De positie van de vrouw in India kent even complexe karakteristieken als het hele land die kent, maar in het algemeen is de vrouw in India een beklagenswaardig wezen. Dat zij dat in de regel zelf niet zo zal uitspreken, zegt alleen maar iets over de eeuwen van indoctrinatie die haar hebben geleerd zich te schikken in haar onderdanige positie van maagd in haar eerste levensjaren en moedersloof in de rest van haar leven. De tekens van die positie tref je overal aan. Twee beroemde tempels van Benares zijn de Apentempel (oud, en vergeven van de slankapen) en de Manas Tempel (nieuw en apenvrij). Achterin de laatste tempel zijn kijkdozen ingericht van circusachtige voorstellingen met mechanisch bewegende figuren. De duivelsfiguur Rawan heeft geprononceerde borsten en draagt een beha.

[p. 32]

[p. 33]

In de felicitatierubriek van de Indian Express staan 33 wensen, met pasfoto's van de jongeren die worden gefeliciteerd. Geen van die 33 zijn meisjes. In India zul je wel een vader zien lopen met zijn zoontje aan de hand, maar nooit met zijn dochter. Niet omdat dat nu zo'n schande zou zijn, maar omdat met wandelen met een meisje geen eer in te leggen valt. Vrouwen zijn de geboortemachines, de moederkoeien, het lijdend voorwerp voor mannen die de Kama Soetra tot hun exclusief mannelijke domein hebben verklaard. Het nemen van een vrouw is een noodzakelijk kwaad, bliksemafleider voor de lusten die een positieve draai kunnen krijgen in de geboorte van een kind, dat wil dan zeggen: in de geboorte van een zoon.

Aan de buitenkant is het Hindoestaanse huwelijk een prachtig theatraal gebeuren, een festijn dat tot in alle honderden details door de traditie is uitgewerkt. Het is slechts het kapitaal van beide families dat de verschijningsvormen ervan modificeert, de vormen en niet het wezen. In beginsel zijn man en vrouw in het hindoeïsme gelijk, er is niets wat er op wijst dat de vrouw tijdens de huwelijksplechtigheden als een suffe lama de oogleden geloken moet houden of dat zij, met een koord aan de man gebonden, zeven rondjes om de bananenboom achter haar echtgenoot aan moet hollen. Ik heb in Suriname wel eens een Hindoestaans huwelijk meegemaakt waarbij de bruid nieuwsgierig vanonder haar rode orhni in de rondte keek om alle bruiloftsgasten te zien. Er is nog jaren schande van gesproken en die ongepaste blikken werden het startpunt van een niet eindigende reeks conflicten met de schoonfamilie.

Op een grasveld voor het chique Mayur Hotel in Agra staat een paleis van drie verdiepingen hoog, een paleis van tentdoek en bordkarton, opgericht voor een exorbitante trouwpartij in een familie die ver uittorent boven het boeren- en klootjesvolk dat zijn huwelijken gewoon op de aardbodem viert. De plechtigheid is voorbij. Schot na schot, verdieping na verdieping wordt afgebroken, stapels houten stoeltjes liggen op het platgetrapte gazon, naast honderden etensborden en reusachtige pannen. Voor deze avond arriveert alweer een nieuwe bruidsstoet, duidelijk ook twee upper class families die zich het moderne Mayur Hotel (behang van een Europees alpenlandschap) en de daarbij behorende moderne prijzen kunnen veroorloven. Het moet een doorn in het oog zijn dat zij geen tentzeilen paleis kunnen betalen. Nog niet, zoonlief zal het weer wat verder schoppen. Een wagen met megafoon gaat aan de stoet vooraf, dan een bakfiets met generator die de stroom opwekt voor de lampen van een twintigtal lichtdragers. Het koperorkest schettert, de familie is overdreven uitbundig. Terwijl de bruidegom met oom, schoonvader en pandit de uitgebreide ontvangstrituelen afwerkt, trekt de familie het hotel binnen om daar kunstmatig smakende sapjes te nuttigen (vers is volks, vers sap is niet modern). Een deel van de mannen schuift in de lobby aan bij de kleurentelevisie, want vandaag is de cricketwedstrijd India-Engeland waarmee minstens zoveel prestige gemoeid is als met een koperorkest en twintig lichtdragers. Engeland wint, wat geen goed voorteken moet zijn voor het huwelijk.

De bruidegom met zijn vollemaansgezicht is inmiddels de feestzaal ingeleid waar hij nu op een Louis XIV-bankje zit en vertroeteld wordt door een horde zusters en schoonzusters. Zijn witte pak wordt strak getrokken over zijn bolle buik, de pluimen van zijn tulband worden gestreken, hij krijgt wat te drinken aangereikt en een papieren zakdoekje voor de zweetdruppeltjes die vanonder zijn tulband omlaag druppelen. Een half uur later wordt de bruid binnengebracht, met kleine duwtjes in de goede richting want haar blik reikt niet verder dan tien centimeter voor haar gouden muiltjes. Zij vindt goedkeuring in de kritische blikken van acht tantes die zijn neergestreken in fauteuils in de voorruimte van de feestzaal. Het goud wordt niet te licht bevonden, de kostbare sari komt genadiglijk uit de vergelijking met wat bruiden van vroegere bruiloften droegen.

Dan betreedt zij met haar gevolg de feestzaal, waar een filmer met een felle filmzon de hele sfeer komt bederven - althans voor wie zich druk zou maken om het stemmige, gedempte licht van de feestruimte. Maar niemand maakt zich daar druk om. Het lijkt wel alsof niet het bruidspaar het middelpunt vormt, maar de filmer met zijn filmzon, en in zekere zin ís hij dat ook. Hij is de verpersoonlijking van de materiële band die twee families hier sluiten, zijn filmzon vangt de bloesem van twee takken en als kostbaar symbool van de vooruitgang - uit te drukken in roepies - is de filmer met zijn kunstlicht een blikvanger naar behoren.

Zo is alweer een vrouw onder de beschuttende pannen van het huwelijk geschoven, de cyclus neemt zijn eeuwige gang. Tijdens haar maagdelijke jaren gooide zij al haar gratie en bekoorzucht, met henna beschilderde handen, een bloot enkeltje, een onbedekte bovenarm en wie weet zelfs de overmoed van een twee centimeter te diep decolleté in de strijd om een huwelijkspartner aan de haak te slaan. Diens welgevulde gezicht heette een afspiegeling te zijn van zijn welgevulde portemonnee. Nu haar taak met succes volbracht is, kan de kersverse bruid zich wijden aan haar taak van broedhen. Enkels, bovenarmen en borsten zijn voorgoed door de kuisheid ingepakt.

Spirituele seks

Maagd en moeder, het zijn de respectabele staten voor een vrouw en daarover hoeft dus verder niet gepraat te worden. De niet respectabele staat is die van prostituee, en ook daarover hoeft niet gesproken te worden, daar wordt alleen gedaan. Slechts in twee domeinen heeft de vrouw een totaal andere uitstraling, de domeinen die als yin en yang elkaar aanvullen: het religieuze en de film.

Tussen de duizenden vroege baders aan de Ganges staat een jonge vrouw, zij wast zich en geeft vrij zicht op haar volle borsten. In andere omstandigheden strikt aan het oog onttrokken, roepen die boven het heilige Gangeswater geen begeerte op, nog niet al staan er op korte afstand ingebeitelde figuren in gymnastische copuleerstandjes toe te kijken. Religie en seksualiteit liggen in India dicht bij elkaar, maar het spirituele is een neutraliserende kracht die de seksualiteit van alle vleselijkheid ontdoet. De lingam wordt vereerd, maar die lingam heeft niet het formaat van een granaathuls met vleestomaat, maar van een gekookt ei in een laag eierdopje.

[p. 34]

Over het religieuze hoeft niet te worden gesproken, men mediteert of trekt ten strijde, daartussen is er niets.

En dan is er nog het domein van de film, daarover kan wel worden gesproken, want al het begeerlijke van de vrouw is in het celluloid gevangen, dichtbij op enkele meters afstand waar het filmdoek hangt, en veraf als in een droom. Vrouwen die hun blote benen, stevige borstcontouren en complete schouderpartijen laten zien in films, zijn idolen - als je dochter zo thuiskwam, zou je haar als goed Indiaas huisvader met een stuk hout het huis uit jagen, del die ze is. Maar de tweedimensionaliteit van de vertoonde film neutraliseert al het pejoratieve dat in het dagelijks leven kleeft aan vrouwen in deze verschijningsvorm. Wat bij je dochter afschrikwekkend is, heet hier begeerte, idolatrie. Men begrijpt dus dat wanneer in een heilige stad als Benares ook seksfilms draaien, dat niets heeft te maken met de lingamverering. De krant kondigt aan: Yehai aurat, another sexy film in Hindi/colour. Om half elf's morgens en strikt voor volwassenen. In de praktijk uiteraard volwassen heren of wat daarvoor moet doorgaan.

Filmtempels

Er staan twee rijen voor de loketten van de immense bioscoop Raj Mandir in Jaipur, Midden-India, een rij voor vrouwen en een rij voor mannen, maar er zit maar één kassier achter de twee getraliede vensters en die bedient willekeurig de mannelijke of de vrouwelijke rij. Een mandir is eigenlijk een hindoetempel, maar tempel of bioscoop: in beide wordt door Hindoestanen aanbeden, hetzij de goden, hetzij de in celluloid opgeloste incarnaties van die goden: de filmsterren. Mannen met vlezige gezichten en fletse ogen, vrouwen met grote borsten en brede heupen zoals de in steen uitgehakte godinnen.

In Jaipur lijken de mensen jong en daarvan zijn ze zich maar al te goed bewust, ook de Maharadja ziet er jong uit, lichten ze vol trots toe. We zijn rondgereden door twee broertjes in hun autoriksja, tengere jonge jongens, zo te zien, tot we naar hun leeftijd vragen. De oudste is 34, de jongste 20. Veenu heet de oudste, hij is getrouwd en heeft vijf kinderen, alle vijf dochters. Ik voel de bui al hangen, vijf dochters is niks om de borst over op te steken.

‘Wat was je reactie bij de geboorte van je vijfde dochter?’, vraag ik hem. ‘Dat kan ik maar beter niet zeggen’, antwoordt hij. Hij rekent voor hoeveel hij verdient en wat al dat vrouwvolk thuis hem wel niet kost, nog helemaal afgezien van de fortuinen die hij zal moeten zien op te brengen als al die dochters nog met een bruidsschat de deur uit moeten. ‘Van een gezin krijg je grijze haren’, zegt hij. Als empiricus stel ik met een snelle blik op zijn dichte haardos vast dat dat alleen maar figuurlijk bedoeld kan zijn. Waarmee hij zijn vrije tijd vult, vraag ik hem. ‘Met whiskydrinken en met films’, zegt hij. Hindi films? Ja, ook wel, maar de mooiste films vindt hij die van King Kong. Hij beweegt zijn hand alsof hij iemand uit een kamertje in een wolkenkrabber peutert en daarna voorzichtig in de kom van de hand vasthoudt. De grote hand met het meisje. Merkwaardig toch, dat deze jonge man die zo weinig deelt met de dubbel zo oude man negenduizend kilometer verderop die mijn vader is, dezelfde voorkeur voor de pathetische griezelfilms van King Kong deelt. Ook mijn vader heeft bijwijlen een kinderlijk plezier in primitieve driften, ook hij tilt zijn hand op alsof hij een meisje uit een flat zal graaien en gromt erbij. Die hand van King Kong is dus een over de hele wereld geldig archetype. Maar van wat?

De entree van de Raj Mandir is een fantastische zuurstokkenkraam, roze en lichtgroen geschilderd met ontelbare rijen lampen. Er zijn verschillende balies voor versnaperingen en een groot aantal deuren geeft toegang tot de filmzaal. Die biedt plaats aan zo'n 1300 mensen. Het plafond en de wanden bestaan uit grote golven waarachter lampen schuilgaan die een indirect licht afgeven. Het scherm meet zo'n veertig bij zes meter. Voor de zoveelste week draait een nieuwe, fantastische Bombayproductie, Dil hi to hai, onder regie van Asrani, en de zaal is opnieuw volgelopen. Buiten doen zwarthandelaren goede zaken.

De opening is perfect en appelleert direct aan de trots van de Indiër: we zien een indrukwekkend paleis van een Maharadja, vermoedelijk ergens in Radjasthan. Zo zitten we al meteen op het spoor van het op maat gesneden amusement: de Indiase film doet het publiek verlangen naar een land dat absoluut in India ligt en dat even absoluut niet bestaat. Dat is de paradox, je kunt ook zeggen: dat is de Indiase vorm van escape-gedrag. De Maharadja heeft een tweeling, twee zoons die moeilijk uit elkaar te houden zijn, want ze lijken als twee druppels water op elkaar. U voelt het al aankomen: een dubbelrol voor een acteur. Dubbelrollen voeden de verwarring en daarmee is een bekende plot al meteen gegeven. Een van de twee zonen is de beoogde troonopvolger, maar omdat hij zijn vrijheid verkiest, neemt de andere zijn positie over.

De hele film is in het Hindi, maar het hartversterkende leidmotief wordt in twee zinnen steenkolenengels aangeboden: ‘If you want to be what you want to be, be what you want to be. If you want to be what you want to be, believe what you want to be!’

Beoogde troonopvolger Gobardhan komt aan in Bombay. De puissant rijke Gobardhan komt terecht in de armoede. Dit speelt natuurlijk schitterend in op hoe het publiek is en wat het wil worden: het kan lachen om de eigen armoe, maar de wetenschap dat de andere kant van de medaille rijkdom is, maakt Gobardhan ook tot een held. De kleinburgerlijke tragiek is verstopt in de persoon van Gobardhans chaperon, de man die hem van jongs af heeft opgevoed, getraind in het zwaardvechten en de hofmores, en die nu zijn protégé van zich ziet vervreemden en zijn levenswerk omgebracht. Gobardhan voelt met hem mee, we zien twee huilende manskerels op het doek.

Nu moet Gobardhan in contact gebracht worden met zijn liefde, die natuurlijk bescheiden van bankrekening en groot van tiet is. Mijnheer de scriptschrijver: ‘Hoe doen we dat?’ Hij trekt het laatje ‘liefdesbegin’ open en trekt het eerste het beste kaartje eruit. Liefje is een onderwijzeres op stap met pupilletjes. Een der knaapjes steekt de weg over, Gobardhan grist het weg voor een aansnellende auto.

Er blijkt een kaper op de kust van de liefdeshistorie, Gladaap, een pooierachtige figuur die we zonder nadenken in de smiezen kunnen houden omdat hij de eigenaardige tic heeft om langs zijn neus te wrijven.

Handig met zo'n boosdoener - de hele zaal loeit tegen hem - is nu dat onze held Gobardhan flink in de

[p. 35]

vechtsport is getraind. Boeman krijgt pakslaag zoals ze dat in Suriname zeggen. De gladde aal keert daarop terug met een knokploeg die het schooltje van de lieflijke onderwijzeres ruïneert. Voor de herstelkosten gaat onze Gobardhan meedoen aan een worstelwedstrijd, op dit mooie idee gebracht door een poster met een King Kong-achtige figuur. De wedstrijd verloopt slecht. Als het worstelmonster hem al behoorlijk heeft bijgeplamuurd en hoog optilt om hem definitief tegen het canvas tot moes te verwerken, betreedt de mooie onderwijzeres de zaal. Volgt een hele conversatie, Gobardhan zweeft al die tijd hoog in de lucht, want monster heeft ook geen haast. Stom natuurlijk, de conversatie geeft Gobardhan zoveel nieuwe energie dat hij in een minimum van tijd de worstelreus vloert.

School herbouwd, trouwpartij, einde film? Welnee, Gladaap geeft niet op. Intussen echter is de Maharadja achter het bedrog van zijn zoons gekomen. Want zoon 2 wilde maar niet naar bed met zijn prachtige, rondborstige echtgenote. Volautomatisch gevolg van deze abstinentie is de schande van India: geen kinderen - en zoiets valt op. De vrouw doet haar best en suggereert nog even een zwangerschap, maar die ballon gaat natuurlijk niet op. Zoon 2 valt weinig te verwijten, hij heeft zijn best gedaan en ook haar was geen moeite teveel, maar haar erotische dansen en zingen verwekken bij zoon 2 wel hoofdpijn maar geen kind. Hij dreigt met zelfmoord.

In Bombay is intussen de bende van Gladaap teruggekeerd, zij molesteert het dorp en rooft het onderwijzeresje dat wordt afgevoerd in een auto, paniekerig blikkend vanaf de achterbank - hetzelfde wat het jonge meisje in Mira Nairs Salaam Bombay overkomt. Toch komt alles goed. Mede door het ingrijpen van de Maharadja kijken alle geliefden elkaar uiteindelijk diep in de ogen (shot van 1 paar damesogen en 1 paar herenogen). De cirkel is rond, we zijn weer bij het oogcontact van de Veghelse fietsenmaker.

Elvis-klonen en Bombay babes

De Indiase televisie zendt op een morgen een compilatie van Elvis Presleyshows uit. Op de middag van dezelfde dag is de film Duan (Rook) te zien met Mithun Chakraborthy in exact dezelfde Elvisuitdossing: strakke broek met wijde pijpen, witte schoenen, wit hemd met versierselen en hoge kraag, das achteloos om de hals geslingerd, achtenswaardige bakkebaarden. Chakraborthy is een klassiek model babyface, in overeenstemming met de huwelijksadvertentie die ik die ochtend in een krant las waarin een Arora Sikh zich ‘clean-shaven’ noemde. Het valt mij op dat vrouwen in Indiase films altijd langsglijden - iets wat uit het straatbeeld niet opgemaakt kan worden. Komt dit omdat de camera hen niet volgt? Op een of andere manier versterkt dat effect de zachtheid die vrouwen moeten uitstralen, natuurlijk tenzij ze de heksenrol vervullen.

Een achtervolgingsscène met een open sportwagen, een tweezitter die geen ruimte laat voor een politieagent die dus maar op de kofferbak van de wagen zit. Het gaat om een studioopname met decorprojectie: in de bochten wordt de projectie van de achterdoekfilm duidelijk versneld. In de enorme haast waarmee dit soort films tot stand komen, heeft men echter over het hoofd gezien dat bij deze snelheid de haren van de schone dame toch in de wind zouden moeten wapperen. Misschien was de windmachine kapot; de omstandigheden waaronder de Bombay-films gemaakt worden, zijn vaak bijzonder beroerd en dat er jaarlijks dan toch nog met kunst- en vliegwerk honderden films uitkomen dwingt respect af. Bovendien is een dame met strakgekapte haren nog net iets meer een plaatje.

Heilige koeien

In de trein die ons van Varanasi naar Jabalpur zal brengen zit een familie die dezelfde Midden-Indiase stad als eindbestemming heeft: vader, jonge moeder, het jongere zusje van de moeder en twee kaalgeschoren baby's. Koelies hebben een enorme aluminium kist met kapotte sloten binnengedragen. Zelf draagt de familie nog een batterij aan tassen, etensmandjes en zuigelingenmateriaal mee. Het jongere zusje kijkt sip, haar hele houding straalt een ontzagwekkende triestheid uit. Ze draagt ghunghru (rinkelbandjes) om haar enkels. Zo weten de Hindoestanen meteen waar hun vrouwen lopen, als een alpenkoe. Wanneer we het station uitrijden huilt het meisje. Wat laat ze achter? Een jeugdliefde? Haar ouders? Wat gaat ze tegemoet: een bestaan als huissloofje bij haar oudere zus? Een onbekende plattelandsjongen aan wie zij wordt uitgehuwelijkt? Er zijn maar weinig groepen die het hier goed hebben: politici in New Delhi, mannen uit de hogere kasten, pandits, filmsterren en koeien. Ik heb geprobeerd erachter te komen waaraan men kan zien wanneer een koe een heilige koe is, of een werkkoe, want in principe zien ze er identiek uit, afgezien van het feit dat werkkoeien meer worden afgebeuld en minder goed te eten krijgen. Het antwoord luidde: ‘Een heilige koe is krachtig en beter doorvoed.’

De avond valt in Jabalpur, de lucht barst uit in oranje en dooft dan snel naar een schimmig geel-grijs. Een heilige koe fungeert als rotonde voor tientallen scootertjes. Ze kijkt mij diep in de ogen. Op straat staan groepjes mannen te praten, een mooi gebruik dat me doet denken aan warme zomerzondagavonden van vroeger toen iedereen in het dorp buiten op de stoep zat, op uitklapbare stoeltjes op een rijtje, want de straat was smal. En over de kasseien werd naar de andere kant van de straat geroepen dat t zo lang benauwd bleef vandaag, en dan zoefde een motoragent voorbij, een wagen met luidruchtige luidsprekers en suizend en metaalklepperend een peloton wielrenners met de lucht van lichaamsolie en veel zweet.

Vier jonge mannen leunend tegen hun fiets, bieden me een mok chai aan. zijn gretig om mijn mening over van alles en nog wat te horen, springen van het ene onderwerp op het andere. Wat ik van India vind en wat ik van de Indiërs vind? Hoe ik aankijk tegen de positie van de vrouw in India en Europa? Ik antwoord in zinnen van twee woorden als een boer die naar de lucht kijkt en zegt: ‘Morgen hooien.’ Ik hoor liever wat zij ervan vinden. Ze knikken heel begrijpend, ze lachen heel begrijpend en ze zwijgen heel begrijpend. Een vrouwelijk oor luistert mee op korte afstand. Op de brede rug van de heilige koe in het stof een paar meter verder dooft het laatste beetje oranje gloed van deze woensdag.

Michiel van Kempen