De Vlaamse Gids. Jaargang 78

[p. 44]

Archief
De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek
Willem Kloos en Albert Verwey

Eind 1885 publiceerde de onbekende dichter Guido het lyrische epos Julia, Een verhaal van Sicilië. In werkelijkheid was het gedicht ineengeflanst door Willem Kloos, Albert Verwey en Jan Veth, Tachtigers die de oubollige Nederlandse kritiek, zoals die o.a. bedreven werd in De Gids, voor schut wilden zetten.

Op de lovende reacties reageerden Kloos en Verwey in mei 1886 smalend met de brochure De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek, die de jonge beeldenstormers van De Nieuwe Gids heel wat publiciteit opleverde. Hieronder een fragment.

Ja wij hebben afgedaan met u, Hollandsche recensenten. Wij beklagen ons over den tijd dien we aan ú besteed hebben, Hollandsche critici!

Gij, bedrieglijke kwakzalvers, die op stoelen en tafeltjes staan gingt op de markt onzer letteren, en met krijschend trompetgeschal de onnoozelen om u verzamelde, om hun aan te prijzen, en te verkoopen voor geld dat hun nutter was, de geëtiketteerde potjes uwer valsche wijsheid, de ongebrevetteerde apteek uwer oneerlijke praktijken; - wij hebben u afgeworpen van uw marktplaats in onze letteren, wij hebben uw potjes verbrijzeld op de steenen en uwe etiketten verscheurd; -

Gij, omroepers op de hoeken der straten, die met koperen bekkens en staven den voorbijganger deedt stilstaan als hij haast had; en vertelde voor gewichtig wat minder was dan gesnap van kinderen of gekal van idioten; - wij hebben uw bekkens gedeukt en uw staven verbrijzeld, opdat de voorbijganger, die haast heeft, niet langer worde gestoord; -

Gij, wisselaars in den tempel onzer kunst, gij die de plaats ontheiligdet met de tafeltjes van uw ambacht en het gedruisch uwer oneerlijkheid; - wij hebben u naar buiten gegeeseld en uw tafeltjes omgekeerd op den vloer des tempels, om de schande te doen verdwijnen, die gij heenwierpt over de kunst; -

Gij, makelaars in verkoopbare beroemdheid, gevloekte negotianten in de titels der poëten; gij, die grootheid te koop boodt in een krant en vriendschap verkwanselde voor lof; - wij hebben uw patent in reepen gescheurd, en de bladen van uw lof in flarden, en uw naamteekeningen verbrand; -

Gij, koninkjes zonder rijk noch glorie, die valschelijk meendet dat gij de macht hadt, geächt of veracht te maken, en uwe decreten uitzondt als waart ge vorsten, uw vonnissen als hoorde ú de rechtspraak; - wij hebben van uw hoofd getrokken de papieren kroontjes, wij hebben uit uw handen geslagen de leemen scepters, wij hebben uw decreten en vonnissen van nul en geener waarde verklaard, wij, in den naam onzer kunst; -

Gij, tooneel-soldaten der middelmatigheid, die vertoon gemaakt hebt met geleende kleederen en de lucht gestooten met de pieken uwer domheid en de zwaarden uwer onbeduidendheid; - uw pieken zijn van blik gebleken en

[p. 45]

uw zwaarden van spaanders; wij hebben ze doen rinkelen langs de straten en doen branden in vuur;-

Gij, hansworsten, die danste op de koord, waaraan beteren dan gij met moeite beproefden, de kunst van dit land te trekken door drassige wateren; - wij hebben geschud aan de koorde van uw clown-spel en wij hebben een plomp en een schreeuw gehoord, terwijl wij voortgingen; -

Gij, laffe, vervelende kwâjongens, die uw werk er van maakte, de stoep te bevuilen en de bel te doen luiden van het huis onzer letteren; - wij hebben de deur geopend en u naar beneden geworpen, met een slag in het gezicht en een trap in uw jongensrug; -

Gij, kliek, die men niet noemen moest bij afzonderlijke namen, wij hebben u allen zóo, alsof ge één lichaam waart, in den nek gegrepen, en getild tot onze hoogte, en u neergesmeten in dwarrelenden omzwaai, voor de voeten van 't publiek, dat u niet kent.

En wij hebben u nog één ding te zeggen, ter waarschuwing. Als uw woede bekoeld is en uw kleeren zijn afgestoft, zult ge weêr gaan lezen en recenseeren. Denkt er dan om, dat er nog maar één Julia is onthuld. Denkt er om dat er reeds een tweede kan geschreven zijn, misschien een derde, misschien meer. Denkt er om, dat wij onzin zullen vormen tot romans en dwaasheid saamrijmen tot verzen, tot zooveel romans en tot zooveel verzen, dat ge gek wordt van angst voor onzin, als ge zin en kinderachtig bang voor dwaasheid, als ge wijsheid leest. En denkt er om, denkt er om, dat wij stellig en zeker de macht hebben, u den onuitsprekelijksten onzin te doen prijzen en recenseeren, en dat wij u allen en uw gelijken nog tien malen of meer de risée van het land kunnen maken, zoowaar wij het thans hebben gedaan!

Wij hebben afgedaan met u, Hollandsche recensenten.

Wij dragen dit schrijven op aan allen, die het wèl meenen met onze kunst. Wij appeleeren over de hoofden der critici heen aan de eerlijke en verstandige lieden van dit land.

Gij haaldet de schouders op als iemand u sprak van een Nederlandsche kunst. En, - helaas! - ten rechte, omdat gij het plebs onzer letteren voor hare vertegenwoordigers hieldt.

Gij zaagt in de tijdschriften en kranten de blinkend-gekleede, veinzend-lachende leugens, de welgedane, oreerende domheden, en zij leken u aangename lieden, die onbeduidende, maar eerlijke dingen zeiden, goedmoedige burgers, die hun meeningen meedeelden, zonder bedrog. O niet waar? indien gij geweten hadt dat zij logen, dan zoudt gij - gij, die niet wilt dat uw land de risée wordt uwer buren - dan zoudt gij hen hebben buitengeworpen, zooals men onwaardige, bedriegelijke dienstknechten uitwerpt, en gij zoudt uwen toorn niet gekweten hebben met het ophalen uwer schouders alleen. En nu gij het weet zult gij het niet wraken, dat enkelen, in naam der kunst, die hun dierbaar is, de statuën van hun toorn en verontwaardiging hebben gesmeten in den nek en op de hoofden van het vluchtende gepeupel.