De Vlaamse Gids. Jaargang 68

[p. 21]

Leo Pleysier
Dankwoord voor de Arkprijs

Een idée fixe van me, nog van toen ik op mijn zestiende het besluit had genomen om van schrijven zo ongeveer het hoofddoel van mijn verdere leven te maken, bestond hierin dat ik dit schrijven als per definitie verbonden zag met een zolderkamertje of mansarde die ik betrekken zou in Parijs, in Antwerpen of in Gent. Maar bij voorkeur nog in Parijs, dacht ik dan. En daar zou ik, hoog boven de begane grond, mijn dagen en mijn papiervellen vullen. Soms zou ik dan wel eens mijn pen neerleggen, dacht ik dan, om door het dakraampje naar de voorbijjagende wolken te kijken of om te volgen hoe de regen neerkletst op de daken en torenspitsen die ik van daaruit te zien zou krijgen. Dat was de tijd namelijk dat ik ademloos had zitten kijken naar een film van de Duitser Rolf Thiele met in de hoofdrol Jean-Claude Brialy die het personage speelde van de jonge op zolderkamers en mansardes verblijvende dichter Tonio Kröger. Dat was ook de tijd dat ik net de eerste bladzijden had gelezen van Rilkes Malte Laurids Brigge. Wat bleef er mij eigenlijk nog anders over, dacht ik ‘dan dat ook ik, vijf trappen hoog, zou moeten gaan schrijven, dag en nacht’. En ook voor mij ‘zou het daar dan wel mee eindigen’, dacht ik.

Maar je leert wel bij natuurlijk. Alhoewel, niet eerder dan tien jaar later en na eerst eens goed op mijn gezicht te zijn gevallen. Niet eerder dan nadat mijn Rilkeaans geïnspireerde proza eerst ook nog eens bekroond was met een debutantenprijs, annex uitgave in boekvorm. Let wel, allerminst de behoefte mij nu smalend uit te laten over dat alles. Zeker niet. Ik stel er prijs op ook dat literaire verleden tot het mijne te blijven rekenen. De dreun op het hoofd die mij toen verkocht werd had dan ook niets te maken met het soort respons die er kwam op die eerste geschriften, alles echter met de vaststelling dat ik erin geslaagd was mezelf zowat het maatschappelijk luchtledige in te schrijven. En iets later, toen ik weer enigszins terug bij mijn positieven was gekomen, ineens ook de vaststelling dat het hol waarin ik me verschanst hield - goesting of geen goesting - deel uitmaakte van een landschap waarin mijn nest tenslotte ook maar een stulpje was. Niet zo direct het uitzicht van een beschermde werkplaats, dat landschap, zo merkte

[p. 22]

ik toen ik eindelijk de overgordijnen had opengetrokken en nauwkeuriger was gaan kijken. Geen beschermde werkplaats, o nee, een agrarisch grensgebied dat compleet is platgewalst door een systeem en door een ideologie die hier met een grondigheid als nergens anders in dit land hun werk hebben verricht. Een landschap waar al bij voorbaat geen eer meer mee te halen is, zo leek mij, want tot op de blote zavelbodem verschroeid door de clichés en de voorstellingen die het op de duur ook van zichzelf aan het produceren was. Een landschap waarin alleen nog maar in egelstelling teruggetrokken te overleven was en is. Kop in Kas. Ook letterlijk en lijfelijk. En wat we voor dat alles in de plaats hebben gekregen, liegt er ook weer vandaag niet om: in het kanton in het noorden des lands waar ik woon zit 1 op 4 zonder werk. Daar schieten we, naar ik vernomen heb, gerekend op nationaal vlak óók weer de hoofdvogel mee af.

Soms denk ik wel eens: het witte, pijn aan de ogen verwekkende gebied waarover de schrijver Hans C. ten Berge het in zijn eskimoboeken heeft; het landschap dus waar alles nog te beginnen of terug te beginnen is, waar de woorden en de tekens en de gebaren opnieuw kunnen geladen worden - ik hoef mij de verplaatsing niet eens te getroosten want zo'n gebied ligt thuis vlak bij mijn voordeur. En vooruit dan maar, als het dan toch allemaal over moet, schrijven tegen de sterren en tegen de muren op. Schrijven dwars door de bestaande zeggingen heen. En dus ook dwars door de zaniktoon heen van het langoureuze zelfbeklag dat nogal eens du côté de la province opklinkt. En voor zover de term ‘landelijkheid’ zijn betekenis niet al lang verloren heeft vandaag, herinner ik eraan dat die - althans zo kijk ik daar tegenaan - in de eerste plaats staat voor de geschiedenis van bevolkingslagen die al veel te lang op restitutie zitten te wachten voor wat de geschiedenis hen heeft aangedaan. O nee, niks geklaag echter, niks gezeur. Maar ik zou het leuk vinden als mijn werk nu ook eens gelezen werd als een soort van gedetailleerde factuur als een uitgebreide en omstandige schuldvordering. Alsof het mij om niks meer of minder ging dan: nagerekend tot op twee cijfers na de komma beloopt zoveel. Gelieve zo spoedig mogelijk over te gaan tot aflossing van die schuld.

In die optiek, dames en heren en juryleden van de Arkprijs, hoop ik dat u er geen kwade trouw achter ziet wanneer ik de vererende onderscheiding die mij is toegekend óók beschouw als een moreel voorschot dat wordt uitbetaald op de eindafrekening waar we op blijven wachten. In naam van mezelf en van al wie met me zijn dank ik u hartelijk.