De Vlaamse Gids. Jaargang 61

[p. 35]

Gerard Walschap
Smidje Smee in de Pampas van Argentinië

In het 21e hoofdstuk van de zeer mooie roman ‘Don Segundo Sombra’ door Ricardo Guiraldes wordt door de hoofdpersoon, de gaucho naar wie het boek heet, ons oud vlaams volksvertelsel Smidje Smee veel uitvoeriger verhaald dan wij het kennen. Had stadssecretaris Karel Peeters mij niet verrast door veel te jong te overlijden, ik zou hem gevraagd hebben hoe Smidje Smee ooit in de pampas van Argentinië is geraakt.

Jezus en Sint Pieter waren op wandeltocht (hetgeen er op wijst dat zij uit Europa kwamen, want de precolumbianen kenden deze twee personen niet) en hun muilezel verloor een hoefijzer. Zij kwamen aan een hoeve met opschrift: ‘Oefsmit’. De roman is, tussen haakjes gezegd, vertaald door niemand minder dan de dichter Slauerhof. De oefsmit was oud en arm en zijn naam was Miserie. Hij nam een zilveren ring, smeedde er een hoefijzer van en daar Jezus en Petrus er even arm uitzagen als hij, rekende hij er niets voor.

Jezus en Petrus vertrokken, maar keerden spoedig op hun stappen terug om Miserie drie wensen te laten doen. Petrus, die de arme mensen kende en vreesde dat Miserie alle dagen rijstpap zou vragen en een beurs geld, fluisterde Miserie in het oor dat hij moest wensen naar de hemel te gaan omdat het er dan niet veel meer op aan kwam wat er met hem gebeurde op aarde. Miserie echter vroeg: Wie op mijn stoel zit mag er niet meer af kunnen, wie in mijn notelaar klimt mag er niet meer uit kunnen, wie in mijn tabakblaas zit mag er niet meer uit kunnen ontsnappen zonder mijn toelating. Goed dat werd hem toegezegd.

Jezus en Petrus vertrokken en Miserie werd heel langzaam kwaad op zichzelf. Hij had een prachtige kans het voor altijd goed te hebben verkwist en verkeken en hij bleef maar altijd even dom en arm. Bij Jezus en Petrus kon hij niet meer terecht, er bleef hem alleen nog de duivel over en hij besloot zich aan die bokkepoot te verkopen voor twintig jaar weelde. De duivel legt hem een gedetailleerd verleidelijk contract ter ondertekening voor, laat een beurs achter die altijd vol is en Miserie ziet in de waterbak van de smidse dat hij weer jong is en mooi. Hij gaat zich in nieuwe, dure kleren steken, logeren in weelderige hotels en het gezelschap zoeken van burgemeesters, gouverneurs, prinsen en prinsessen. De twintig jaar gaan veel te vlug voorbij, de duivel komt Miserie halen. Hij wacht op een stoel

[p. 36]

tot Miserie zich gewassen en gekleed heeft, maar hij kan er niet meer af en de schaterlachende Miserie doet hem tekenen voor een tweede reeks van twintig jaar.

Ook die twintig gaan om, helaas en de duivel komt zijn kliënt halen met een collega. Hij wil natuurlijk niet gaan zitten. Zijn kameraad gaat in de boomgaard noten rapen en kruipt ten slotte in de boom. De duivel, moegestaan, gaat bij zijn kameraad in de notelaar zitten en dan is Miserie klaar om met hen mee te gaan, maar zij kunnen niet weg en moeten voor nog twintig jaar bij tekenen.

Die twintig gaan weer voorbij en nu komt Lucifer met al zijn duivelen, in elk geval een hele hoop. Miserie herinnert zich niets van een contract dat hij zou gesloten hebben met zoveel duivelen en om te bewijzen dat zij inderdaad zijn wat ze voorgeven te zijn en te kunnen, moeten ze zich zo klein maken als mieren. Dat doen ze, hij stopt ze in zijn tabaksblaas en slaat er op los met zijn hamer.

De wereld wordt een hemel op aarde. De duivelen zitten in de zak, er wordt niet meer gezondigd. Geen vechtpartijen meer, geen veten, geen rechtsgedingen. De mannen ranselen hun vrouwen niet meer af, de moeders schelden niet meer op de kinderen. De zieken genezen, de oude mensen blijven leven, de honden bijten niet meer, zelfs de dieren worden deugdzaam.

Maar helaas, allen die tot dan toe geleefd hebben van de zonden, misdaden, ziekten, ongeluk en tegenslag, de advokaten, champetters, rijkswachters, procureurs, rechters, kwakzalvers, overlezers, dokters, allen die hun bestaan gevonden hebben in de ondeugden van het volk, worden arm, lijden honger, gaan ten onder en sterven.

Zij maken hun beklag bij de gouverneurs en schuiven de schuld van hun zorgen en leed op oefsmit Miserie die de duivelen opgesloten houdt in zijn tabaksblaas. Miserie wordt gedagvaard door de gouverneur, hij valt door de mand, bekent en belooft alles in orde te herstellen. Hij laat de duivelen vrij op voorwaarde dat ze niet meer in zijn buurt komen.

Nu was oefsmit Miserie, die al oud was toen hij de muilezel van Jezus en Petrus besloeg en daarna nog driemaal twintig jaar leefde gelijk God in Frankrijk, natuurlijk gauw dood. Hij stierf en kwam na een lange reis zonder begeleider eindelijk voor de poort van de hemel.

Petrus liet hem niet binnen. Zestig jaar geleden, toen hij drie wensen mocht uiten en Petrus hem mordicus de hemel wilde doen wensen, had Miserie hem driemaal toegevoegd: ‘Hou je mond, oude idioot!’. Petrus was daar nog altijd kwaad voor.

Miserie ging naar het vagevuur. Daar werden alleen zielen binnengelaten die bestemd waren voor de hemel en wijl Miserie daar niet binnen mocht werd hem ook hier de toegang geweigerd.

Miserie had geen keus meer, hij wendde zich sleepvoetend tot de hel. De duivelen zagen hem aankomen en sloegen groot alarm, alle poorten, deuren, vensters en kijkgaten gingen dicht en Miserie kon nergens binnen. Sedertdien is er altijd Miserie in de wereld omdat men hem nergens elders hebben wil.