De Vlaamse Gids. Jaargang 53

[p. 21]

Kunst en literatuur

Kolimat

ROBIN HANNELORE
(pseud. van August Obbels). Geboren te Pulle in 1937. Thans woont hij te Grobbendonk. Hij is regent Germaanse talen.
Dichtbundels: ‘Waan en Pijn’ (1958), ‘Kalk blussen op Verloren Maandag’ (1961), ‘Heildronkaard in de Hanebalken’ (1963), ‘Het Gewei van de Wind’ (1964), ‘Visum voor Gomorra’ (1965), ‘Raka’ (1966), ‘De Ridderzwammen’ (1967), ‘Abutilon’ (1967), ‘Guerrilla Utopia’ (1968).
Hij publiceerde ook een tiental verhalen in de voornaamste Zuidnederlandse tijdschriften.
In het tijdschrift Heibel, waarvan hij medestichter en redakteur is, kwam hij aan het woord in talloze satirische, polemische en kritische bijdragen.

Later ja, achteraf, als alles onherroepelijk gebeurd is, dan begin je de dingen te beseffen, dan begin je te begrijpen wat je al die tijd veronachtzaamd, verwaarloosd of nagelaten hebt.

Het was een vreemd kind en mijn vrouw zei meermaals dat ze er bang voor was. Ik haalde dan de schouders op, een man heeft ook zo weinig tijd om over de eigenaardigheid van een kind na te denken. Ik zei: ‘Ach, alle kinderen hebben fantasie, naarmate ze ouder worden beginnen ze meer en meer te relativeren tot ze ten slotte de hele omwereld tot normale proporties herleid hebben.’ Het klonk geruststellend in mijn eigen oren, en daarom liet ik het erbij. Niet dat ik het allemaal zó normaal vond, maar je kunt nu toch niet alles gaan opschroeven, je kunt toch niet met een kind van vier jaar naar een psychiater gaan hollen.

Ik geloof dat het begonnen is op een zaterdagavond. Ik moest absoluut tijdig op een vergadering zijn, en daarom was mijn vrouw druk in de weer om mijn kledingstukken bijeen te zoeken, terwijl ik me stond te scheren voor de spiegel in de badkamer. Suzy zat achter mij in haar groen schuimbad te plonzen, en te frazelen. Ik had net één van die vervelende pukkels in mijn hals open gesneden en was bezig het bloeden te stelpen met Keuls reukwater, toen mijn vrouw me in de zij porde en gebaarde dat ik achter mij moest kijken. Suzy was een kind aan het wassen: ze wreef het in met de spons, besproeide het, nam het op, droogde het af, kamde de haren, en zei van die lieve dingetjes die zó uit de mond van mijn vrouw hadden kunnen komen. Eén ding viel me wel op - maar ja, later kun je véél zeggen - en dat was, dat ze werkelijk mooie, ovale wasgebaren maakte, dat het werkelijk leek alsof ze iemand optilde, alsof ze iemand koesterde, alsof ze tot iemand sprak.

‘Wie heb je gewassen, liefje?’ vroeg mijn vrouw.

Ik had me reeds glimlachend omgedraaid, toen het ernstige antwoord kwam: ‘Kolimat.’

‘Wie is Solidad?’

‘Kolimat is de vriend van Suzy. Brave Kolimat.’

Ik keek mezelf vragend aan. Wie had er hier in huis ooit over een Kolimat gepraat?

‘En waar woont Kolimat?’, vroeg mijn vrouw.

‘In de Veldstraat.’

Ik luisterde niet verder: die Kolimat was dus iemand die bij haar in de kleutelschool zat en wiens naam ze verdraaide.

Die avond moet er iets vreemds in het kind gevaren zijn, iets dat boven het begripsvermogen van gewone stervelingen uitreikt, iets dat veeleer thuishoort in het donkere verleden van obscurantisme, pauperisme en analfabetisme: dwaallichten, kobolden, heksen en sproken. Wetenschappelijke verklaringen? Natuurlijk hebben wij een paar gekken, enkele dronkaards, een moordenaar zelfs, op de takken van onze stamboom zitten, maar wie heeft dat niet? In de familie van mijn vrouw is er zelfs een befaamd dichter geweest, en de broer van mijn groot-

[p. 22]

vader was destijds een goochelaar met bovennatuurlijke capaciteiten. Dit maar om te verduidelijken dat ik ook heb zitten pluizen in erfelijkheidsleer en aanverwante stupiditeiten.

Kolimat zat immers niet in de kleuterschool, woonde niet in de Veldstraat. Of zat hij er wèl, woonde hij er wèl? Ik weet het niet, ik zal het nooit weten, ik hoef het niet meer te weten. Ik luister naar geen theorieën meer, zelfs niet van de hooggeleerdste heren: ze weten er geen barst van, ze kennen nog geen sikkepit van wat er in dit leven mogelijk is, ze praten maar en beseffen niet dat ze maar mollen zijn in dezelfde grond van alle tijden.

Suzy speelde, praatte, sliep, danste, wandelde... met Kolimat, jaar in, jaar uit. Zolang ze naar de kleuterschool ging, kon iedereen dat aanvaarden: men vond het lief zoals ze met haar onzichtbaar speelkameraadje omging; men vroeg haar knipogend hoe het nu met Kolimat ging, en hoe hij er uitzag, en wat hij liefst at, en waar hij was als ze alleen naar een feestje moest. Haar antwoordjes waren dan gevat en koddig, er was niets onrustbarends mee gemoeid. Het bedroefde mijn vrouw wel dat Suzy nooit met de poppen speelde, die we voor haar kochten, maar ook dàt was niet zó alarmerend want grootmoeder was er toen nog om te vertellen dat zij ook nooit met een pop had willen spelen en dat ze toch acht kinderen had grootgebracht! Natuurlijk hebben we gepoogd om Suzy in kontakt te brengen met andere kinderen van haar leeftijd. Hoe schrijnend echter was ons falen. Na een paar minuten zonderde Suzy zich af; ergens in een hoekje begon ze Kolimat te vertroetelen. De andere kinderen keken verbouwereerd, sommigen zelfs poogden zich in Suzy's spelletje te mengen of ze spotten ermee: niets baatte. Het werd zó erg dat wij Suzy verboden voortaan nog met Kolimat te spelen. En omdat ze een gehoorzaam kind was, hield ze er inderdaad mee op. De gevolgen waren echter vreselijk: ze at niet meer, kon niet slapen, zat te treuren, sprak met niemand, kreeg koorts, ijlde... zodat wij héél erg blij waren dat we de remedie bij de hand hadden. Ikzelf heb Kolimat toen naast haar in bed gelegd, ik heb zodanig toneel gespeeld, dat ik er nu nog verbaasd over sta. Of sproot mijn voldoening misschien voort uit het verbazende succes dat ik bij Suzy had?

Ze nam Kolimat van me aan en begon hem te overstelpen met zoentjes, ze vroeg wat te drinken voor hen beiden en sliep tot de morgen. Mijn vrouw en ik waren opgelucht, vertederd; we beloofden elkaar dat we voortaan voorkomend zouden zijn voor Kolimat. We begonnen ons toen ook af te vragen of we zelf geen schuld hadden aan het bestaan van Suzy's fictieve weerga: hadden we haar misschien te veel aan haar lot overgelaten, of hadden we haar een broertje of een zusje moeten geven, hadden we haar sprookjes moeten vertellen?

Ik zat de godganse dag op kantoor, en mijn vrouw moest als vroedvrouw elke dag haar ronde doen. We hadden in die tijd wel een hulpje, maar dat was een schriel meisje van zestien, dat nooit een boek gelezen had en bezeten was door duizend en één timiditeiten.

En dan begonnen die ellendige jaren in de lagere school. Het is prettig, als kinderen goede uitslagen behalen. Bravo hier, proficiat daar. Maar abnormaal goede uitslagen... Neen, neem van mij gerust aan dat zoiets al even erg is als minderwaardige resultaten. Suzy is zes jaar op de lagere school geweest, en ik geloof dat ze alles samen niet eens tien punten verspeelde, en dan nog... Vreselijk is het vermoeden dat ik koesterde: zouden de leerkrachten zich, wat die tien verloren punten betreft, niet vergist hebben? Zes verschillende schooljuffrouwen hebben wij over de vloer gehad: ‘Er is iets eigenaardigs met Suzy aan de hand. Ze let nooit op, doet nooit een boek open, maar haar examens zijn correct. Je moet haar bezig zien tijdens de proefwerken: het lijkt of ze aldoor met iemand zit te fezelen, en toch zit ze alleen op een bank. Het gekste echter is dat ze soms dingen schrijft, waarover we het in de klas nooit gehad hebben, en die eigenlijk te ingewikkeld zijn voor meisjes van haar leeftijd!’ Enzovoort.

Het spreekt vanzelf dat wij tegen die juffrouwen niet begonnen uit te weiden over Kolimat; we waren al héél blij dat Suzy zelf er niet meer over repte, tegen niemand, ook tegen ons niet. Ik heb haar bij gelegenheid wel eens apart genomen, maar ze was toen zo wantrouwig en zo bang, dat ik over wat anders begon. Ze had ten slotte toch niets misdaan, en daarbij kwam dat ik een geweldige hekel had aan schooljuffrouwen en zeker aan wat ze zeiden. En dus werd het lagereschoolkind Suzy zondermeer een wonderkind. Pedagogische richtlijnen kregen wij bij hopen, alle mogelijke toekomstplannen en -mogelijkheden werden ons in de handen gestopt. De dienst voor beroepsoriëntering zette de mythe nog meer kracht bij: Het verstandigste kind van twaalf jaar dat wij ooit dienden te testen. Suzy kan alle studiën aan.

En daar zaten wij, de ouders, met onze achterdocht, onze angst, onze kwelling. Eén keer heb ik met een bedelpater over het geval gesproken, ik dacht: hij is een vreemde hier, hij kan er dus niet over wauwelen, én hij heeft lang genoeg gestudeerd om iets over zulke gevallen te weten. ‘Je beeldt je wat in,’ zei hij ‘net als het kind. Maar als je wil, zal ik even een gebed proberen.’ Het was lachwekkend. Ik zei: ‘Kolimat is geen duivel, veeleer een engelbewaarder.’ Hij keek me aan of ik gek was, en haastte zich de deur uit.

Voor mijn vrouw was het hele geval een hallucinatie, een obsessie, die haar langzaam maar zeker uitmergelde. Op een keer zag ze dat Suzy wat sinaasappelsap te drinken gaf aan haar schaduw... en dat het glas inderdaad werd leeggedronken door de leegte. Ze kreeg een aanval van hysterie en het duurde weken vooraleer ik haar kon overtuigen dat ze het slachtoffer van een zinsbegoocheling was geweest. Later, ja later ben ik me gaan afvragen wat ze nog allemaal gezien heeft, zaken die ze mij niet verteld heeft, omdat ze wist dat ik erom zou lachen.

Kwam dan de tijd dat we Suzy op kostschool deden voor haar middelbare studiën. Nonnen hebben er een handje van weg om iemand de broek van het lijf te vragen, en Suzy's faam was haar blijkbaar voorafgegaan. Reeds na veertien dagen vroeg moeder-overste of ik niet even langs kon komen, er was iets ernstigs met mijn doch-

[p. 23]

tertje aan de hand, iets dat te maken had met haar geestelijk en lichamelijk welzijn.

‘Weet je dat jouw dochter een goddeloze verhouding heeft met de duivel?’, vroeg ze, amechtig van wauwelziekte.

Geef toe dat zoiets iedereen met verbouwereerdheid zou slaan. Het tegenovergestelde van deze schrikbarende openbaring is trouwens al even duivels: een duivelloze verhouding met God.

‘Wat je nu zegt?’ vroeg ik al even onbeleefd.

‘Suzanne slaapt steeds met een zekere Kolimat, en in de klas laat ze zich door hem alles voorpraten.’

Toneelspelen, dacht ik, en daarom bulderde ik van het lachen. Ik hikte:

‘Ach, kom, zuster, op jouw leeftijd! Suzy is nog een kind, ze speelt nog graag met haar fictief vriendje, misschien is het wel haar engelbewaarder...’

‘Dus jij kent die Kolimat?’

‘Vanzelfsprekend: ik heb haar zoveel verhaaltjes en sprookjes verteld met Kolimat als held, prins, sukkelaartje, heilige... dat ze al wat goed en mooi en teder is, Kolimat noemt. Die Kolimat is zowat de centrale figuur van een familietraditie: mijn moeder, mijn grootmoeder, enzovoort, praatten ook over hem. Kolimat is de toevlucht voor de eenzamen en de weemoedigen, en Suzy zal waarschijnlijk heimwee hebben. Ze is nog nooit buitenshuis geweest. Dat moet je nu toch verstaan...’

Ze verstond het maar de achterdocht verdween niet uit haar vérziende ogen, en wat ik gevreesd had, werd waarheid: met Kerstmis waren de uitslagen van Suzy erbarmelijk. Bovenaan het rapport prijkte er een 0 voor godsdienst. Suzy kwam ziek naar huis, ze was tien kilogram vermagerd. ‘Ze hebben me geslagen,’ zei ze bitter.

‘Hebben ze je Kolimat afgenomen?’ vroeg ik, een beetje sarrend-sarkastisch.

‘Ik blijf geen kind,’ zei ze. ‘Je mag niet met me spotten.’

‘Waarom heb je een nul voor godsdienst?’

‘Omdat ik verkeerde antwoorden schreef!’

Nu nog zou ik er veel voor geven, als ik die verkeerde antwoorden kon in handen krijgen. Ik ben er immers zeker van dat Kolimat tijdens dat fameuze proefwerk voor godsdienst (hét hoofdvak bij uitstek voor nonnen) naast haar heeft mogen zitten. Tijdens die vakantiedagen zag ik haar weer opfleuren. Ik vermoed dat mijn vrouw haar terug met Kolimat verzoende, nadat waarschijnlijk een of andere biechtvader die verjaagd had. Mijn vrouw bracht Suzy na de vakantie weer naar de kostschool. Ze kwam thuis met gezwollen oogleden. ‘Die moeder overste is een heks,’ zei ze. ‘Suzy mag daar niet langer blijven.’

‘Suzy is nog schoolplichtig,’ antwoordde ik kalm. ‘Het wordt tijd dat er wat met haar gebeurt. Ik zou niet graag hebben dat ze later voor debiel of idioot zou doorgaan. We moeten doorbijten, nu.’

‘De grote ziel leeft in de planten,’ snikte ze, ‘en de kleine ziel jankt in de mensen. De grote ziel bidt en de kleine ziel vloekt...’

‘Wat bedoel je?’, vroeg ik, totaal onthutst.

‘Dat schreef Suzy in een opstel. Het waren de eerste regels.’

‘Dat klinkt poëtisch,’ zei ik, alhoewel ik steeds een hekel heb gehad aan poëzie.

‘Moeder-overste zei dat het een ketterij was...’

Wat wij de twee volgende jaren nog allemaal hebben moeten slikken, grenst aan het ongelooflijke, wortelt in het onmogelijke eigenlijk. Nonnen zijn ook maar mensen, dat weet ik, maar toch... Of is het misschien zó, dat de mens zelfs zijn menselijkheid wil laten varen als hij toch maar kan blijven geloven in het redelijke, in dat wat binnen de perken van zijn begripsvermogen valt? Doet de mens beroep op zijn dierlijke wreedheid, als hij ergens bedreigd wordt in zijn menselijke status van ijdelheid, eigendunk, trots, waan, gerustheid, geloof, vertrouwen...? Zijn zo misschien de heksenprocessen en de mensonterende inkwisitiedwalingen te verklaren?

Toen ze veertien was, hielden we Suzy thuis: ze was niet langer een wonderkind, ze was een achterlijk kind. In het huishouden was ze voor mijn vrouw van geen enkel nut, ze zat de hele dag boeken te lezen of naar klassieke muziek te luisteren. En namen we haar mee naar de bioscoop, dan volgde ze niet eens de film: ze zat gewoonweg te dromen. Over Kolimat sprak ze nooit, maar we wisten dat hij er was, en dat ze samen gelukkig waren. Het is natuurlijk gemakkelijk achteraf alle stukjes touw op te rapen en ze aan elkaar te knopen. Dan kun je inderdaad zeggen: ‘Dat had ik moeten doen, en dat.’ En: ‘Als ik dàt gedaan had, dan had ik absolute zekerheid gekend, dan had ik geweten wat me te doen stond.’ En nog meer dergelijke nonsens. In de grond komt het erop neer, dat ik persoonlijk ook nooit belang heb gehecht aan het onwaarschijnlijke, dat ik in feite nooit geloofd heb aan absurde dingen, zelfs niet aan een god, dat ik eigenlijk maar een doodgewone rationalist-materialist geweest ben. Ik heb nooit ingegrepen, nooit gereageerd, me niet gekweld; ik heb gewoon in mezelf gezegd: ‘Iemand in dit huis moet het hoofd koel houden, iemand moet ervoor zorgen dat wij niet zenuwziek worden, iemand moet alles relativeren: grapjes vertellen, zeggen dat Kolimat een ziekteverschijnsel is, doen of er niets ernstigs aan de hand is, elke abnormaliteit camoufleren voor de buitenwereld, het fantastische en fictieve de kop indrukken.’ Mijn vrouw begon me te haten omdat ik zo onverschillig deed; Suzy haatte me omdat ze dacht dat ik haar voor naïef, onevenwichtig en dom versleet. Maar wat moest ik doen? Moest ik het abnormale helpen releveren en reveleren? Moest ik met Suzy op de markt gaan staan? Moest ik haar seances laten houden voor spiritisten?

Zo hebben we jaren naast elkaar geleefd met die geheimzinnige figuur achter Suzy. De naam Kolimat werd nooit meer uitgesproken. Ik duldde zijn aanwezigheid, maar ik aanvaardde niet dat hij meetelde. En voor de ontzettend ingewikkelde en vergezochte dingen die Suzy soms vertelde, bracht ik geen begrip op. ‘Waanvoorstellingen van een bakvis,’ orakelde ik luchtig, terwijl ik er heimelijk leedvermaak in schepte dat Kolimat wel verontwaardigd zou zijn.

Toen Suzy achttien was, kwam echter het ergste. Ze

[p. 24]

was mooi, ze was zó mooi dat ze misschien wel honderd aanbidders had. Ze kon geen voet buiten zetten, of ze had iemand achter zich aan. De knapste jonge kerels van het stadje ijverden voor haar en ook wel voor onze gunsten. Het is wel prettig de vader van een mooi meisje te zijn: de jeugd behandelt je met voorkomendheid, je wordt lachend gegroet, je wordt uitgenodigd. Kwam daar nog bij dat ik eensklaps dè oplossing voor het Kolimatprobleem meende gevonden te hebben: een mededinger onder de gedaante van een minnaar... Welke fictie zou dit ooit kunnen overleven? In bed sprak ik er met mijn vrouw over. Die was erg sceptisch, maar had tot mijn verbazing reeds een aanvaardbare kandidaat uitgekozen. Het was de zoon van een dokter, hij studeerde voor advokaat en had op het voetbalveld reeds heel wat faam verworven.

‘Kent Suzy hem?’, vroeg ik, overdonderd.

‘Op elke party danst ze met hem het meest. Heb je dat nog niet gemerkt?’

‘Neen. Ik ken die knaap nauwelijks. Meent hij het ernstig?’

‘Hij heeft haar een brief geschreven. Hij houdt van haar.’

‘En wat denkt Suzy daarover? Heeft ze hem geantwoord?’

‘De brief is gisteren toegekomen.’

‘Het is vreemd dat ze die brief zomaar aan jou te lezen gaf.’

‘Ze weet niet dat ik hem gelezen heb. Hij lag op haar bed...’

‘Ik zal morgen met haar praten, ze is achttien...’

‘Ja,’ antwoordde mijn vrouw, moedeloos.

's Anderdaags praatte ik dus met Suzy. Ik vroeg haar of het waar was dat ze verliefd was. Ze deed erg verwonderd.

‘Paul is verliefd op mij,’ zei ze. Zonder enig omhaal gaf ze me de brief.

‘Wie is Paul?’

‘Hij is een voetballer.’

‘Wat heb je hem geantwoord?’

‘Ik heb nog niet geantwoord.’

‘Hou je dan niet van hem?’

‘Hij is lief en goed, hij is mooi; alle meisjes lopen hem na.’

‘Maar jij?’

‘Ik weet het niet. Ik dans graag met hem, hij danst wonderbaar, en hij is lief... Niet brutaal, niet plat. Hij kan iemand begrijpen.’

‘Je mag hem uitnodigen, Suzy. Je mag hem elke zaterdag en elke zondag laten komen. Je mag met hem naar de bioscoop gaan. Dan kun je hem helemaal leren kennen. Is dat goed?’

‘Ja,’ zei ze onverschillig, ‘ik zal hem schrijven dat je dat gezegd hebt. Hij zal blij zijn, want hij is graag bij me.’

‘En jij, Suzy? Ben jij dan niet graag bij hem?’

‘Ik weet het niet’, zei ze. Het klonk lusteloos, een beetje verveeld, en het was helemaal geen pose.

Alhoewel haar koelheid mij beangstigde, toch dacht ik dat ik Kolimat nu schaakmat kon zetten. Als die Paul nu enigszins beantwoordde aan zijn reputatie, dan zou die achttienjarige nare schaduw die hier rondwaarde in mijn huis, wel spoedig tot het rijk der herinneringen behoren.

Dus kwam Paul voortaan geregeld aanlopen: hij was een levenslustige kerel, onverwoestbaar optimist, galant en toch bescheiden, én knap op de koop toe: hij blonk uit in alles. Mijn vrouw en ik hielden dadelijk van hem, we waren over hem in de wolken. Nooit had ik één voet op een voetbalterrein gezet, maar nu... Mensen, wat heb ik gesupporterd! De zondagnamiddag werd voor mij het hoogtepunt van de week: Paul was ook zo'n dankbare favoriet... 's Avonds maakte mijn vrouw het erg knus thuis, en ook Suzy scheen totaal veranderd: ze deed lief tegen Paul, badineerde met mij, en legde al het mysterieuze van zich af. Bij het afscheid nemen stonden Suzy en Paul wel twintig minuten in de gang te fluisteren en wat weet ik al. Twee jaar heeft dat geduurd. Intussen was Paul doctor in de rechten geworden, en had hij zijn legerdienst achter de rug. Hij zou nu zijn praktijk beginnen in het stadscentrum, waar zijn vader voor hem een flat had laten inrichten.

Op een zaterdagavond in de herfst kwamen de ouders van Paul met hun zoon mee. Wij beseften aanstonds hoe laat het was, en daarom ook liet ik mijn vrouw champagne schenken.

‘We zullen er niet omheen praten,’ zei de dokter joviaal. ‘Paul vroeg me of we vanavond zijn aanstaande huwelijk met Suzy niet konden bespreken. Hij heeft nu een kostwinning, de flat staat gereed, en ze verkeren nu toch twee jaar. Wat denk je?’

Ik dacht niets, de blijdschap borrelde naar mijn hoofd, mijn vrouw glimlachte gelukkig, en toch zei ik: ‘Nou, daar moet Suzy over beslissen. Zij is twintig, ze kent Paul... Wat denk je, Suzy?’

Ik had het moeten weten, ik had het moeten weten, maar ik... we waren allemaal zo zeker van onszelf. Haar bleekheid trof me als de bliksem, zodat ik haar ‘Ik weet het niet’ niet eens meer hoorde. Ik moest beleefd blijven, nog was alles niet verknoeid, ik moest me intomen...

‘Heeft Paul je dan niets gevraagd, Suzy?’ vroeg de dokter onthutst.

‘Maar Suzy...’ begon Paul radeloos.

‘Ik weet het niet,’ zei Suzy. ‘Ik geloof, ik ben onpasselijk, ik moet naar mijn kamer. Verontschuldig me.’ Ze liet ons verbijsterd zitten. De champagne werd flets, mijn vrouw zat er grauw naar te staren. Ik wendde wanhopige pogingen aan om Suzy's ‘gril’ goed te praten, maar het klonk opgeschroefd, beledigend zelfs, en de bezoekers namen spoedig afscheid.

‘Tot morgen,’ zei Paul, maar hij voetbalde niet mee 's anderendaags, en 's avonds kwam hij niet. Het zou trouwens geen zin meer gehad hebben, want Suzy had tegen mijn vrouw gezegd dat ze alleen maar van Kolimat hield en dat ze nooit met een andere man haar leven kon delen.

En ik? Ik liep er verwezen bij, ik schaamde me, ik begon te drinken, ik ben twee weken stomdronken ge-

[p. 25]

weest. En de drank heeft me ook het volgende helpen doorworstelen. Want het allerergste moest nog komen.

Het was Kerstmis, geloof ik, toen mijn vrouw zei dat ik nu eens héél kalm moest blijven... en dat Suzy een kind verwachtte. Ik bleef kalm, geraffineerd kalm, ik glimlachte zelfs: het onweer was overgedreven, tegen het menselijkste lot kon ook Kolimat niet optornen.

Ik telefoneerde triomfantelijk naar Paul. Ik zei: ‘Suzy verwacht een kind, Paul. Ik hoop dat je je verantwoordelijkheid zult opnemen.’

Het bleef een ogenblik stil. Toen zei de stem van Paul pijnlijk verwrongen: ‘Ik begrijp je niet, mijnheer Gerenoot. Heeft Suzy gezegd dat ik de vader zou zijn? Eerlijk, gelóóf me: ik heb haar nooit benaderd, ik heb zeker nooit betrekkingen met haar gehad. Ze wou niet van mij zijn, eerst nu begrijp ik dat ze in feite altijd geveinsd heeft... Ik ben werkelijk met jou en met... Suzy begaan. Ik heb veel van haar gehouden. Het heeft me pijn gedaan, geloof me.’

Ik kon niet meer antwoorden, ik kon me niet verontschuldigen. Mijn vrouw lag te schreien op het divan. Ik ben naar het buffet gegaan, ik heb de fles cognac aan mijn mond gezet, ik zou niets meer begrijpen, ik wou het zelfs niet pogen. Dit was het einde voor mij, de grens van wat ik kon fantaseren was overschreden, het onheil was té bovennatuurlijk geworden.

Dagenlang heb ik dronken in mijn bureau gezeten, ik dacht aan mijn jeugd, ik lag zot lachend naar straatmuziek te luisteren, ik wou niet denken aan mijn huwelijksleven, ik wou normaal zijn, ontwaken, gewoon worden: spek en eieren, kantoor, krant, televisie, koffie, paren, slapen, toilet, scheren...

Gelukkig heb ik mijn woede, mijn onbegrip niet botgevierd op Suzy. Dat althans hoef ik me niet te verwijten. Ik heb haar laten betijen, ik wilde niet méér weten: het was genoeg, het was genoeg om me krankzinnig te maken en blind... Ja blind, want ik zag niet hoe mijn vrouw wegkwijnde, hoe Suzy zich klaarmaakte om te vertrekken, te verdwijnen, zonder één woord, zonder één verklaring, zonder een traan of een glimlach. We ontdekten het op een zaterdagmiddag, en toen was ze reeds weg van de avond daarvoor: een thuiskomende gebuur had haar met een valies ontmoet in de straat. Kranten, radio, televisie, politie: niets baatte, Suzy liet geen spoor na, geen straaltje hoop.

Mijn vrouw is eraan gestorven: ze at niet meer, en ze smolt weg in haar wezenloze dagdromerij. Het was volop zomer, toen ik zag hoe ze haar in de geelbruine aarde van deze streek begroeven. Als een spook ben ik weer naar huis gegaan. Een man alleen in een groot huis is een spook, blijft een spook, en begint te zuipen om spoken te zien. Vrienden had ik nooit gehad, en nu ontdekte ik dat ik ook geen vriend kon zijn. Het was vreselijk. Jaren bleef ik alleen met dat sprankeltje hoop, dat Suzy ooit zou weerkeren, dat ik weer zou geconfronteerd worden met de irrealiteit die ik zó verafschuwde en die mijn leven verwoest had.

Ik had in mijn leven dikwijls medelijden gehad met anderen, maar stilaan kreeg ik medelijden met mezelf, verschrikkelijk. Zes jaar lang kon ik elk ogenblik in snikken uitbarsten over mijn eigen lot. En ik kon er met niemand over spreken: ik hoefde nog slechts een beetje meer wartaal uit te kramen, en ze zouden me zonder omwegen naar het gekkenhuis gebracht hebben. Dat wist ik. Meermaals hadden kinderen me nageroepen dat ik zot was, en ik zag ook wel dat de buren me argwanend gadesloegen. Eens, toen ik met een verschrikkelijke kater te bed lag tot bij valavond, hebben ze zelfs bij me ingebroken, de deur geforceerd: ze dachten dat ik me had opgehangen.

En nu lig ik in het ziekenhuis. Ik lig toch wel in het ziekenhuis, nietwaar? Hersenbloeding, vermoed ik, want mijn linkerarm en linkerbeen kan ik niet bewegen, en ik voel maar de helft van mijn hoofd. Aan zoiets sterft men, dat weet ik, het kan niet lang meer duren, het mag niet lang meer duren: wat ik heb meegemaakt, heeft nooit een mens beleefd, zou nooit iemand kúnnen overleven. En het is maar goed ook, want waar mogelijkheid en onmogelijkheid niet langer bestaan - ik bedoel: waar de mens geen houvast meer heeft aan de materie - kàn de mens niet langer een redelijk schepsel zijn, daar wordt de mens een spook, een duivel of een engel.

De zon schemert vreemd door de kamerplanten, een kleine spin haalt akrobatentoeren uit in een plooi van de roomkleurige gordijnen.

Hoelang is het geleden? Ik weet het niet, ik weet niet hoelang ik hier lig. Ik had een wandeling gemaakt door de velden - ik hou zó van de nazomer met zijn duizend geuren en kleuren - en toen ik thuiskwam, thuis in het grote akelige spookhuis, was er iemand: ik voelde het. Mijn hart bonsde, ik dacht aan Suzy, zij had de sleutel van het huis. Ik meende de geur van een fijne sigaar te ruiken. In de huiskamer was er iemand, ik liep naar de keuken, de achterdeur stond open... In de tuin liep een man, een sportieve vent. Ik ging op het terras en ik riep verdwaasd: ‘Hela?’

De man draaide zich om, hij glimlachte en kwam met uitgestoken hand op me toe. Ik had hem nooit gezien, en toch... ik dacht: de wolken vallen, de bloemen branden, mijn bloed is zwart, verkoold, roet.

‘Mijnheer Gerenoot?’, vroeg hij lachend.

‘Wie ben jij?’

‘Maar, mijnheer Gerenoot, herken je me niet? Ik ben Kolimat, ik ben toch Kolimat, je moet me toch herkennen!’

En ik herkende hem, inderdaad ik herkende hem. Zeg niet dat ik hem niet herkende, dat het een zinsbegoocheling was... Ik werd duizelig van blijdschap, ik huiverde van geluk, ik schreide van ontroering, ja, ja, ja.

En nu lig ik hier. Ik ruik herfstrozen, ik denk dat ze rechts van mij in een vaas op het nachtkastje staan. Ik zie ze niet, maar ze zijn er. Ik denk dat Suzy ze vanmorgen gebracht heeft. Ze heeft mijn voorhoofd gezoend, terwijl Kolimat aan de zuster vroeg hoe ik het maakte.

Robin Hannelore