De Vlaamse Gids. Jaargang 37

[p. 655]

Kort verhaal

ER zal wel niemand de naam kennen van de plaats waar dit alles gebeurde.

Misschien heeft ze niet eens een naam, die plaats. Enkele huizen waren het slechts, verloren in het oneindige aziatische vasteland. De huizen eindigden nergens en liepen zonder overgang uit in lichtgolvende rijstvelden, waar schaars enkele bomen de eentonigheid van het landschap braken. Kleine snelle waterloopjes tussen de akkers waren het enige bewegende in deze streek, waar zelfs de tijd scheen stil te staan. En dan was er de weg. De weg, die als een lint over dat stuk aardbol gespannen was, en ook nergens eindigde. Hij liep vlak voorbij de huizen, en langs de dorpsplaats, naar het noorden, naar het vijandig gebied en naar de roden waarvan niemand ooit wist hoe dichtbij ze al waren. Langs de andere kant, naar het zuid-westen afbuigend, strekte de weg uit naar de rij blauwe bergen, die aan de horizont een grens trokken tussen deze en de overige wereld.

Uit die andere wereld kwam Muslin. Hij was lang en donker, en had een alledaags, mager gezicht. Er was niets bijzonders aan hem, behalve dan misschien zijn ogen. Een vreemde gloed lag er in, en een oneindige verte. Ze hadden veel gezien, die ogen, vreemde landen en mensen, grote wereldsteden, het leven zelf. En de drang naar meer, steeds meer, die uit zijn blik sprak, was onverzadigbaar. Muslin was hier, omdat hij een opdracht had. Zijn beroep had hem die opdracht bezorgd. Hij was een..., ja, wat eigenlijk? Men zou hem een geheim agent kunnen noemen, een spion, saboteur, held of verrader, dit naargelang het kamp van de beoordelende. Hij had dit soort werk meer gedaan, verscheidene keren reeds, zodat hij het als puur routine was gaan beschouwen. Het was eenvoudig werk. Hier en daar een beetje informatie opdoen, die doorseinen, en verder zo weinig mogelijk trachten op te vallen. Dus werkte Muslin hier en daar op een hoeve, om 's middags mee aan te kunnen zitten in de boerenkeuken, en 's nacht in de schuur te mogen slapen. Nu en dan verhuisde hij, zijn weinige bezittingen in een pak op zijn rug meedragend, en hij voelde zich volmaakt veilig.

En toen gebeurde het. Een niet te voorziene bliksemaanval schoof het rebellenleger op, een heel eind langs de weg tot aan het dorpje, en toen de bewoners in het eerste morgenlicht gewekt werden door het geratel van machinegeweren, hun oogleden nog zwaar van de slaap, waren ze er bij. Muslin schoot wakker, blikte in een breed-grijnzend gezicht en in de loop van een tommy-gun, en ging braaf mee. De overrompeling was terstond gebeurd. Dronken soldaten plunderden reeds de huizen en zetten de vluchtende vrouwen achterna, en de mannen die niet tijdig weggeraakt waren naar de bergen, werden op het dorpsplein bijeen gedreven. Muslin stond ook bij het troepje mannen, die nauwelijks de tijd gevonden hadden om zich aan te kleden, en daar bewegingloos domweg voor zich uit stonden te staren.

[p. 656]

Minutenlang stonden ze daar, zonder dat iemand een woord zei. Toen verscheen de kommandant, Tao. Een robuste figuur in een verrassend mooi uniform in vergelijking met de rest van zijn manschappen. Zijn gelaat drukte echter een glimmende, intelligente wreedheid uit. Hij zou de rechtspraak leiden volgens de gebruikelijke procedure: onderzoek, beschuldiging, vonnis en terechtstelling, alles kort en krachtig, op de plaats zelf, en in minder dan geen tijd.

Tao liet de gevangenen in houding staan, en hield een toespraak. Hij sprak opgewonden en vlug, en Muslin verstond maar de helft van wat hij zegde. Het ging over sabotagedaden, hulp aan de vijand, en over verraders van de goede zaak, die berichten geseind hadden naar de imperialisten. Al deze beledigingen aan de heilige zaak der vrijheid zouden met bloed uitgewist worden. Muslin kreeg een wee gevoel in zijn buik. Nu wist hij eerst voor goed dat er moeilijkheden op komst waren, ernstige moeilijkheden deze keer. Tao scheen dit soort vertoning gewoon te zijn en volgde hierbij waarschijnlijk een opgegeven programma. Vijanden van de grote volksrepubliek dienden terstond opgeruimd, en als er geen vijanden waren, dienden deze ter plaatse gevonden te worden. Het was alles heel eenvoudig.

Tao stond daar, breed en imposant, en keek minachtend naar het troepje mannen, die lijk een kudde verschrikte runderen bang bijeendrongen. ‘Hoeveel gijzelaars?’ vroeg hij aan de sergeant die de vangoperatie geleid had. ‘Zestien’ klonk het antwoord, een groot getal voor zo'n klein dorp. Tao was tevreden. De vangst was goed, en de hele aanval was vlug en goed afgelopen, met weinig verliezen. Hij voelde zelfs een golf van vergevingsgezindheid in zich opwellen. Het was misschien niet nodig om die kerels allemaal..., maar een voorbeeld moest er beslist gesteld worden. ‘Neem er een uit en schiet hem dood’ zei Tao dus, hierbij nonchalant met de hand wuivend, alsof het niet meer gold, dan een pluisje op de mouw van zijn uniformjas. De sergeant maakte echter het geval aanzienlijk ingewikkelder, toen hij aarzelend vroeg: ‘maar... dewelke, kommandant?’ Tao keek er verbaasd van op: ‘Wat belang heeft dat nu?’ Meteen flikkerde er een spottend licht in zijn ogen. Hij had een brilliante inval. ‘Vraag een vrijwilliger’ zei hij, glimlachend nieuwsgierig de uitslag afwachtend. Dat was een goed spelletje, een test om de moed van die kinkels te meten. De sergeant bromde echter: ‘Daar zal wel niemand voor te vinden zijn.’ Zoiets paste echter niet in Tao's proefneming, en met een cynisme dat langzaam naar woede overging, siste hij: ‘Als er niemand opduikt, worden ze allemaal doodgeschoten.’ Het was doodstil geworden. Een hele bende soldaten, haveloos en vuil, maar van kop tot teen gewapend, stond grinnikend omheen het troepje gevangenen, dat er nu uiterst zielig uitzag. Niemand sprak, behalve de sergeant die eenmaal luid vroeg: ‘wel... wie?’ Daarna was het terug stil. Ieder van de mannen keek strak naar zijn voeten, de geest te confuus om dit dilemma te verwerken.

Elk van hen dacht waarschijnlijk hetzelfde; dat wat ze hun hele leven, bij alles, steeds gedacht hadden: Iemand anders zal het wel doen.

[p. 657]

Muslin echter was niet een van hen, en zijn geest werkte koortsachtig. Er was geen uitweg aan, geen oplossing voor het probleem. Er was zelfs geen probleem. Alles was zo eenvoudig, gewoonweg absurd. Als ik het doe schieten ze me dood, dacht hij, en doe ik het niet, dan schieten ze me ook dood, samen met de rest. Het maakte geen verschil, en een andere oplossing was er niet. Hij had echter door zijn keuze de gelegenheid vijftien kerels het leven te redden. Het trof hem dat hij nu, misschien voor de eerste maal in zijn leven, de kans kreeg werkelijk iets goeds te doen. Het kwam hem bijna komisch voor. Het was met dat gekke komisch gevoel in hem, vermengd met de gelatenheid van de speler die verloren heeft, en een opwelling van medelijden met zichzelf, dat hij plomp een stap vooruit zette, en zichzelf hoorde zeggen: ‘Blaf mij maar omver, heer kommandant.’ Over Tao's gezicht gleed één brede wrede glimlach. Ha, dacht hij, al die anderen hebben schrik, de laffe verraders. Kijk hun façades al opklaren, maar ik zal ze leren. Hij deed Muslin gebiedend teken om naderbij te komen, en draaide hem ruw om, met zijn gezicht naar de mannen. De speech die hij afstak was kort en afdoend. ‘Ziedaar een moedig man’ sprak hij, ‘het zou verkwisting zijn een moedig man te doden. Lafbekken lopen er genoeg rond Hun leven heeft geen enkele waarde.’ En zijn toespraak hiermee beëindigd beschouwend, beval hij de sergeant: ‘Laat die kerel maar lopen, en schiet de rest dood.’

Muslin ging, vrij. Hij ging het zandig pad op dat naar de bergen leidde, zag de wolkloze hemel en de open velden, hoorde achter hem de geweersalvo's, en zijn geest was leeg. Hij ging maar, en lachte zachtjes, domweg, lachte...

Jos. ACKE