De Vlaamse Gids. Jaargang 36

[p. 766]

August de Boeck herdacht

VIJFTIEN JAAR is het reeds geleden, dat de uitnemende Vlaamse toondichter August De Boeck (1865-1937) te Merchtem, zijn geboortedorp, overleed.

Wij hebben toen ter tijd op dezelfde plaats een ‘In Memoriam’ aan zijn nagedachtenis gewijd, waarin wij voor het eerst trachtten de plaats te bepalen, die aan het oeuvre van deze grote en eenvoudige kunstenaar toekomt in de Vlaamse en in de Europese muziekbeweging. (Zie ‘De Vlaamsche Gids’, 26ste Jrg., nr. 2, November 1937. van blz. 57 tot 62). Wij hoeven er vandaag geen woord van terug te nemen. Wel kunnen wij er, met rechtmatige fierheid, aan toevoegen, dat de figuur van De Boeck, als mens en als kunstenaar, ver van door zijn lichamelijke afwezigheid verminderd of geslonken te zijn, integendeel gegroeid is tot een symbool van Vlaamse scheppingskracht op internationaal niveau, tot een onverwoestbaar blijk van de levenskracht en onaantastbare waarde van onze nationale muziek. Deze eer deelt hij trouwens met zijn vriend en strijdgenoot Paul Gilson.

De verering die ons volk, in een opwelling van ongewone artistieke helderziendheid, deze twee Meesters toedroeg, werd niet door hun heengaan aangetast en de geldigheid van deze verering blijkt duurzaam gevestigd. De afstand in de tijd, waarover wij thans beschikken, laat ons reeds toe, ondanks de snelle wisseling in de muziek-aesthetische opvattingen en het onmiskenbaar belang van de hedendaagse muziekproductie, de blijvende betekenis te ervaren, die aan de beste bladzijden van Gilson en De Boeck ten grondslag ligt. Door een gelukkige lotsbeschikking naar tijd en plaats met elkaar verbonden en elkaar zo duidelijk aanvullend, dat hun beider naam bijna altijd in één adem wordt vernoemd, vormen zij een hoogtepunt in onze recente muziekgeschiedenis en vertegenwoordigen op volwaardige wijze de Vlaamse klank in het Europees concert.

Nochtans is er in de afgelopen vijftien jaar weinig geschied, om deze erkenning in de hand te werken... Een tweede wereldoorlog groef opnieuw een kuil tussen de elkaar opvolgende generaties; andere namen kwamen naar voren en eisten de aandacht op. Thans pas komen wij tot bezinning, beginnen het onmiddellijke verleden te overschouwen en trachten bruggen over de kloof te slaan, met het schone beeld van een in traditie gedrenkte Toekomst voor ogen

Met de internationale erkenning is het zeker niet beter gesteld. Het is nu eenmaal het lot van kleine landen en weinig talrijke volkeren, dat veel van wat binnen hun grenzen gebeurt, daarbuiten onopgemerkt blijft. Op het uit de aard van de zaak vergankelijke gebied van de muziek vooral, ontbrak het ons aan de nodige verspreidingsmiddelen: een ondernemende en kapitaalkrachtige muziekuitgeverij, een dito gramofoonplatenindustrie, bevoegde vakliteratuur, rechtstreeks contact met de voornaamste muziekcentra in de vreemde.

[p. 767]

Stilaan begint daar echter enige verandering in te komen en het machtige tweetal Gilson-De Boeck zal terecht bij de eersten zijn om van deze gunstig evoluerende conjunctuur te genieten.

Ons Nationaal Instituut voor Radio-Omroep brengt met een lofwaardige regelmaat en met een helder inzicht onze muziekproductie binnen het bereik van een internationaal gehoor; thans weer heeft het een vooraanstaand aandeel genomen in de herdenking van August de Boeck door de uitvoering van enkele zijner belangrijkste werken. De Koninklijke Vlaamse Opera te Antwerpen heeft, sedert 1937, twee zangspelen van de Meester hernomen: ‘Reinaert de Vos’ en ‘Francesca’ (La Route d'Emeraude). Het laatstgenoemde werk werd ook dit jaar weer in de Koninklijke Muntschouwburg te Brussel opgevoerd.

Door het ministerie van Openbaar Onderwijs werd een eerste reeks van gramofoonopnamen van Belgische, zo Vlaamse als Waalse, componisten aangelegd en in het buitenland verspreid. Hierbij bevindt zich een modeluitvoering van een merkwaardig gedeelte (de beroemde Matrozendans) uit ‘De Zee’, het meesterwerk van Paul Gilson. Een tweede reeks is in voorbereiding en zal o.a. een schepping van August de Boeck (waarschijnlijk zijn Symphonie in G), omvatten. Het privé-initiatief heeft zich trouwens in deze niet onbetuigd gelaten en reeds enkele keurbladzijden van de Meester in de handel gebracht.

De niet te onderschatten propagandistische kracht van de gramofoonplaat kan precies naar aanleiding van een dezer opnamen gemeten worden: Enkele jaren geleden werd de ‘Dahomeaanse Rhapsodie’, tijdens een uitvoering door het N.I.R.-orkest, op de plaat vastgelegd. Onlangs werd deze opname in de Weense radio ten gehore gebracht en onmiddellijk ging een vooraanstaand Oostenrijks uitgeversbedrijf op zoek naar het handschrift... Een bewijs te meer, dat het onze Vlaamse musici enkel aan de gelegenheid ontbreekt (en aan het noodzakelijk verspreidingsmateriaal) om hun waarde ook elders te doen aanvaarden!

Wat de vakliteratuur betreft, zijn Gilson en De Boeck stellig niet de minst bedeelden. Dank zij het werk van onze musicologen, prijken hun namen, vergezeld van beknopte maar vaak degelijke levensberichten, in menig buitenlands muzieklexicon. August de Boeck werd trouwens vorig jaar door een student in de muziekwetenschap van de Leuvense Universiteit - de h. René de Maeyer - gekozen als onderwerp van zijn licenciaatsproefschrift. Moge dit voorbeeld weldra gevolgd worden, wat Paul Gilson betreft!

Deze eerste grondige studie werd op ernstige en wetenschappelijk verantwoorde wijze volbracht; zij omvat vooralsnog een uitgebreid biographisch gedeelte, een catalogus van de werken en de bespreking van de liturgische composities. Weldra zal zij, naar wij verhopen, aangevuld worden met een even gewetensvolle behandeling van De Boeck's overige werken en uitgroeien tot een merkwaardig doctorsthesis, waarvan wij de publicatie met belangstelling tegemoet zien.

[p. 768]

Bijzonder revelerend is echter nu reeds de imposante lijst der werken, die ons De Boeck leert kennen als een van de vruchtbaarste componisten van zijn generatie. Zij beslaat niet minder dan 88 dichtgetypte bladzijden in-quarto en vermeldt ongeveer 70 godsdienstige composities, 150 instrumentale werken, 43 orkestwerken, een vijftigtal liederen, 16 koorwerken, 20 cantaten, benevens niet minder dan 21 composities voor het toneel.

Dat hierbij de kwaliteit geenszins voor de kwantiteit hoeft onder te doen, moge blijken uit de volgende titels van algemeen geprezen en terecht bewonderde bladzijden, die op zichzelf volstaan om de roem van een toonkunstenaar te vestigen: de vier heerlijke missen en het meesterlijk Kerstoratorium; het vioolconcerto; het pianoconcerto; de populaire kleine werkjes voor piano en voor orgel; de ophefmakende ‘Dahomeaanse Rhapsodie’; de knappe Symphonie in g; de kleurrijke ‘Fantasie op twee Vlaamse Volksliederen’; de meeslepende ‘Sabbatdans’; de levendige symphonische schets ‘In de Schuur’; het guitige ‘Ulenspiegel’ voor klein orkest; onvergetelijke liederen als ‘Het groetend Kindeke’, ‘Het Kerkske van te Lande’, ‘Wierook’, de ‘Stances à Marylise’; de ontroerende kindercantate ‘Zangers in het Woud’; het ballet ‘La Phalène’; de toneelmuziek bij ‘Jezus de Nazarener’, van Raf Verhulst; het melodrama ‘Africa’ en alle vijf zijn opera's: ‘Théroigne de Méricourt’, ‘Winternachtsdroom’, ‘Rijndwergen’, ‘Reinaert de Vos’ en ‘La Route d'Emeraude’, waarvan de laatste heel alleen haar weg naar het buitenland heeft gevonden.

Spijtig genoeg bleef het ruimste deel hiervan onuitgegeven en ligt het over verschillende plaatsen verspreid. Het komt er thans op aan, dit zo belangrijke oeuvre weer bij elkaar te brengen en tegen verdwijning te behoeden. Verder zouden ook de nodige stappen dienen aangewend te worden, opdat onze concertverenigingen hun plicht tegenover deze waardevolle voortbrengselen van eigen bodem beter zouden vervullen. Hier is een grootse taak weggelegd voor het inmiddels te Merchtem opgerichte August de Boeck-Fonds, dat ons een paar maanden geleden op een geslaagd herdenkingsfeest onthaald heeft. De tijd dringt en het ogenblik is gunstig. Waarom niet bij de openbare besturen aangeklopt? Het ijzer dient gesmeed terwijl het heet is!

Aug. CORBET