De Vlaamse Gids. Jaargang 35

[p. 577]

De oproep van Uppsala
Vrijheid de enige weg naar vrede

Een hartverheffende boodschap

DE wereld heeft behoefte aan een nieuwe boodschap; noch het ongebreidelde kapitalisme noch het marxistisch socialisme hebben haar die boodschap kunnen brengen.

De eeuwige waarden, die den mens ter ere strekken, zijn onverenigbaar met een zieldodend materialisme; zij kunnen slechts beveiligd worden door den zin voor het algemeen menselijke, die in het waarachtige liberalisme tot uiting komt.

Een voorbeeld van ongebreideld kapitalisme geeft nog slechts Sovjet-Rusland, waar de staat als een pletmolen drukt op het leven van alle mensen en hun vrijheden wurgt.

In de democratische Europese landen heeft de wetgeving het financieel en nijverheidsleven onder toezicht gebracht; een ingrijpende evolutie is aan den gang, en het komt er thans vooral op aan, dat zij niet ontaarde in marxistische proefnemingen, die zoals in Tsjechoslovakije en andere landen achter het ijzeren gordijn, het marxisme hebben doen ontaarden in een dwangregiem.

Bij den aanvang van de negentiende eeuw heeft het liberalisme in herauten als Gladstone de verkondigers gevonden van het vrije ruilverkeer onder alle naties.

De Atlantische volkeren zullen de Westeuropese beschaving onmogelijk kunnen redden, indien zij op internationaal gebied de liberale beginselen niet in toepassing brengen.

In dat opzicht kan het marxistisch socialisme slechts als een jammerlijke belemmering beschouwd worden, zoals blijkt uit de overwegend protectionistische politiek, die gevoerd wordt door de Westeuropese regeringen, waarop de socialistische invloed overwegend is.

Die nationalistische houding laat zich begrijpen, vermits deze regeringen zich maar lastig kunnen onttrekken aan de overdreven dirigistische politiek, waarbij eenzijdige groepsbelangen baat vinden.

Voor de socialistische internationale komt het er dan ook in de eerste plaats op aan werkelijk en metterdaad opnieuw internationaal te worden, terwijl de liberale internationale, die te Uppsala haar vierde congres heeft gehouden, slechts haar eigen beginselen in volle eensgezindheid heeft bevestigd.

De oproep van Uppsala, die de vrijheid huldigt als den enigen weg naar den vrede, is een antwoord aan den zogenaamden vredesoproep van Stockholm, die feitelijk geen ander doel had dan de waakzaamheid van de vrijheidlievende volkeren te verschalken en nieuwe kansen te geven aan het Sovjet-imperialisme.

[p. 578]

Hartverheffend is deze boodschap vooral, wanneer men bedenkt, dat twee honderd afgevaardigden uit de verschillende Westeuropese landen haar eendrachtig bezegeld hebben.

De oproep van Uppsala luidt als volgt:

‘1. Geen regering, die het volk door dwang onderdrukt houdt, kan beschouwd worden als hebbende verwezenlijkt den binnenlandsen vrede; en geen regering, die in oorlog is met haar eigen volk, kan beschouwd worden als zijnde in vrede met het overige van de wereld.
2. Geen duurzame en werkelijke vrede is mogelijk, zolang totalitaire stelsels de vrijheid trachten te ontnemen aan andere naties en millioenen mensen tot slaven maken.
Geen vrede is dezen naam waardig, indien hij steunt op binnenlandse of vreemde onderdrukking.
3. Vrijheid van gedachten en spreken, vrijheid van de pers, vrijheid van beweging, alsmede de politieke en syndicale vrijheden zijn de hoofdzakelijke waarborg tegen de voorbereiding van een aanvalsoorlog, en zijn daarom noodzakelijk om over gans de wereld te komen tot het vertrouwen dat geldt als de essentie van den vrede. De wereldvrede blijft onmogelijk, zolang uitgestrekte gebieden gesloten blijven voor het vrije verkeer van mensen en nieuwsberichten.
4. De door de communisten geleide wereldbeweging voor vrede, die streeft naar de verzwakking van de verdediging van de vrije wereld tegen de communistische bedreiging van den vrede en de vrijheid is slechts een gewilde poging tot het uitbuiten van den afschuw, dien ieder rechtgeaard mens voor oorlog koestert.
Om deze redenen richt het Congres van de liberale wereldunie een oproep tot alle mannen en vrouwen over de gehele wereld om krachtdadig den politieken en geestelijken strijd tegen elken vorm van dictatuur voort te zetten, en om, bij iedere gelegenheid, den nadruk te leggen op de hoofdzakelijke waarheid, dat geen vrede, dezen naam waardig, kan bekomen worden ten koste van de vrijheid.’

Tegen de slavenkampen

Deze oproep werd aangevuld door een striemende veroordeling van de slavenkampen, waarin Sovjet-Rusland millioenen mensen voor dwangarbeid in onduldbare toestanden gevangen houdt.

Men moet David Rousset, die zelf tijdens den oorlog in verschillende Duitse concentratie-kampen verbleven heeft, daarover horen spreken om door een rilling van afgrijzen bevangen te worden, wanneer men verneemt, hoe menselijke schepsels nog in deze tijden behandeld worden.

Zij, die het nazisme bestreden hebben, zijn inderdaad gerechtigd meer dan wie ook om de practijken te veroordelen, die het Sovjet-regiem toepast, alsof Hitler te Moskou verrezen was om dezelfde mensonterende dwangmiddelen in voege te brengen.

Het ijzeren gordijn moge ondoordringbaar zijn, maar slachtoffers van het slaven-regiem, die konden ontsnappen, hebben aan de beschaafde wereld hun

[p. 579]

getuigenissen gebracht, en David Rousset heeft te Uppsala aangekondigd, dat eerlang een witboek met verpletterende gegevens zal verschijnen.

De volgende motie werd op het liberaal congres te Uppsala bij eenparigheid van stemmen aangenomen:

‘Het vierde Congres van de liberale wereldunie, bijeengekomen te Uppsala, heeft kennis genomen van de verslagen betreffende de massawegvoeringen van bevolkingen, de stelselmatige uitroeiing en vernietiging van volkeren, de vervolging van menselijke wezens en het bestaan van uitgestrekte slaven- en concentratiekampen. Deze verslagen zijn bevestigd geworden door zoveel betrouwbare bronnen, dat hun bestaan niet meer kan betwist worden.
Deze levensvoorwaarden, die zelfs bestaan in landen, waarvan de regeringen de keure van de Rechten van den Mens hebben ondertekend, brengen een beeld van het verschrikkelijk verschijnsel van het beroven der menselijke waardigheid dat eigen is aan de totalitaire stelsels en zijn tezelfdertijd een openbare schending van plechtige en vrij ondertekende internationale overeenkomsten.
Het Congres doet een oproep tot de regeringen, parlementen, de pers en de openbare mening in de vrije wereld om de bewering te verwerpen, dat deze toestanden zouden beschouwd worden als een inwendige en private aangelegenheid, die slechts de zaak zijn van landen en regeringen.
Het begroet de werking van den Economischen en Socialen Raad van de UNO en der Internationale Arbeidsorganisatie, die een onderzoek hebben ingesteld naar deze misdaden tegen het mensdom, en drukt de hoop uit dat dit zal blijken uit stappen, gedaan om een einde te stellen aan dezen ondraaglijken toestand.
Het dringt aan opdat de regeringen, parlementen, de pers en de openbare mening in de vrije wereld elke hulp en steun zouden verlenen aan de gewezen slachtoffers van de slaven- en concentratiekampen, alsook aan de politieke vluchtelingen, die ontsnapt zijn uit landen waar hun rechten als mens, evenals hun lichamelijk bestaan, door vernietiging bedreigd worden.’

De maatschappelijke en economische vraagstukken

Uit de beraadslagingen te Uppsala is ten overvloede gebleken, hoe het nieuw humanisme, dat de liberale internationale bezielt, een sociale politiek voorstaat, die den maatschappelijken vooruitgang met het behoud van den vrijheidszin verzoenen wil.

Men kome niet beweren, dat de liberalen tegen de sociale zekerheid zouden gekant zijn. In hun gelederen tellen zij voorlopers van deze politiek zoals een Beveridge in Groot-Brittannië.

Het valt echter niet te loochenen, dat indien een marxistisch staatsdirigisme de scheppende krachten van een natie verlamt, de grond zelf, waarop de sociale zekerheid moet berusten, tenslotte begeven kan.

Er dient gekozen tussen een bedrijfsleven, dat door de belastingen niet verpletterd wordt, zodat de productieve krachten tot de algemene welvaart kunnen bijdragen en de staat over de nodige middelen beschikt om de sociale

[p. 580]

verplichtingen na te komen, en een staatseconomie, die uitloopt op dwang en algemene verarming.

Wij laten hier nog ter zijde, hoe de demagogie de staatsuitgaven kan doen aangroeien op een wijze, die de koopkracht van de nationale munt in gevaar brengt met het gevolg, dat zij, die voor de sociale zekerheid gestort hebben, ten slotte uitbetaald worden in deviezen, die hun koopkracht hebben verloren. Men kan zich geen ellendiger politiek bedrog indenken.

Houden de liberalen er de mening op na, dat wie aan het hoofd van een onderneming staat zich niet moet gelegen laten aan sociale verplichtingen?

Dat is regelrecht in strijd met de moties, die te Uppsala aangenomen werden.

De morele factoren moeten in elk bedrijf hun invloed laten gelden, zodat het door onderling begrip tot een werkelijke samenwerking komt tussen werkgevers en werknemers.

Werkgevers, die dat niet inzien, moedigen den klassenstrijd aan; werknemers, die nog in het marxisme geloven, brengen de democratische vrijheden in gevaar.

Men mag getuigen, dat het internationaal liberalisme in sociaal opzicht verwant is met de beweging voor morele herbewapening, die door de bijeenkomsten te Caux reeds heel wat communisten van hun versleten materialistische opvattingen heeft afgebracht.

In het liberaal manifest van 1947 werd de volgende verklaring ingelast, die te danken is aan wijlen maarschalk Smuts, een der ere-leden van de liberale internationale:

‘Dienstbewijs is de noodzakelijke aanvulling van de vrijheid en elk recht brengt een overeenkomstigen plicht mede. Wil men dat de vrije instellingen doeltreffend werken, dan moet iedere burger zin hebben voor zedelijke verantwoordelijkheid tegenover zijn medemensen en bedrijvig deelnemen in de aangelegenheden van de gemeenschap.’

Die woorden gelden voor alwie bij het bedrijfsleven in de democratische landen betrokken is.

In de motie, aangenomen te Uppsala, wordt de nadruk gelegd op de sociale solidariteit en op de noodzakelijkheid van een samenwerking tussen werkgevers en werknemers, die best kan aangepast worden aan de toestanden, die in de verschillende landen heersen.

De sociale politiek mag echter geen afbreuk doen aan de burgerlijke verplichtingen, en het mag niet zijn, dat het voordeliger kan lijken van de sociale zekerheid te genieten dan te trachten door eigen middelen in zijn bestaan te voorzien.

De sociale zekerheid mag niet als een rem werken op de individuele inspanning.

In een volgende motie wordt er op gewezen, dat de verbetering van den

[p. 581]

levensstandaard in den schoot van de verschillende volkeren benadeeld wordt door het economisch nationalisme, dat het vrije ruilverkeer belemmert.

Geen enkele internationale bijeenkomst kan gehouden worden of er is spraak van een ‘liberalisatie’ van het ruilverkeer.

Wel een bewijs, dat alleen de liberale beginselen die verbetering kunnen brengen.

Te Uppsala werd ook stand gekozen voor de Europese integratie en werd instemming betuigd met de schikkingen, die op internationaal gebied deze samenwerking kunnen bevorderen.

Hoofdzaak is echter, dat de draagkracht van deze maatregelen niet zou te loor gaan, doordien er geen voldoende inspanning gebeurt om de protectionistische tarieven te doen afnemen.

Alleen een breed opgevatte liberale politiek kan het economisch nationalisme bestrijden.

Van uit Uppsala is ook op dat gebied een waarschuwende stem opgegaan.

Wordt er naar geluisterd, dan alleen zullen de Atlantische volkeren tot een samenwerking kunnen komen, die hun vooruitgang dient en den vrede zowel als de Westerse beschaving beveiligt.

Wij schrijven de Atlantische volkeren, want het is maar al te duidelijk, dat West-Europa niet in staat ware geweest om zich uit eigen middelen te herstellen, en dat de hulp van de Verenigde Staten onontbeerlijk is gebleken.

Op beschavingsgebied vervult de Atlantische Oceaan thans de rol, die in vroegere eeuwen aan de Middellandse Zee beschoren was, en de onzekere toestand, die de herbewapening van de vrije volkeren noodzakelijk maakt, heeft die rol nog versterkt.

Zal die samenwerking van de Verenigde Staten en West-Europa verzwakken, wanneer het oorlogsgevaar afneemt, of zal zij organisch groeien tot een bemoedigend tijdperk in de evolutie van de mensheid?

In aansluiting met de overwegend liberale levensbeschouwing, die de Verenigde Staten kentekent, kan op deze vraag vooral een gunstig antwoord gegeven worden door den opgang van het humanistisch liberalisme in de verschillende Westeuropese landen.

Ook deze overtuiging kwam bij herhaling tot uiting op het congres te Uppsala.

J. HOSTE