De Vlaamse Gids. Jaargang 33

[p. 241]

Dit alles en een korrel zout

WIE het woord leven uitspreekt zegt óók dood.

Waarom zich zorg te maken over goed en kwaad. Zij lossen zich beide op in één oneindige vergetelheid.

Zij die heel bang voor zichzelf zijn, zijn zeer ijverig. Iedere daad is een vlucht. Doen is het masker van de angst.

Dat Vondel na driehonderd jaar nog gelezen wordt, zegt niet dat men hem na drie duizend jaar nóg lezen zal.

De onsterfelijkheid is kort van duur en eeuwige waarden vergaan spoedig.

Als het leven zin zou hebben, zou de dood zinloos zijn. Ik geloof dus dat de dood een zin heeft en leven zinloos is.

Zij die haast hebben en veeleischend zijn, kunnen nooit een staat bereiken die op geluk lijkt.

Het wezenlijke wordt gegeven, het bijkomstige verworven.

Het is niet mogelijk het leven te kennen en het lief te hebben. Zij die het beminnen, kennen het niet en willen het niet kennen.

Als de dood onverwachts komt, is dat niet zijn schuld, maar die van de overledene.

Wij zijn ijsbergen door de kou van het leven gevormd en die langzaam smelten door de naderende warmte van de dood.

Al waar men voor lijdt en strijdt wordt dcor de dood verwezenlijkt: de volstrektheid, de gelijkheid, de onpersoonlijkheid, de tijdeloosheid, de zekerheid, de stilte.

Aards geluk is een kwestie van geduld.

De wereld en het leven blijven beperkt tot onze waarneming en voorstelling en worden daardoor tot onze maat teruggebracht. De dood is daarvan onafhankelijk en hij maakt ons vrij van el en pond.

Rijkdom maakt alles mogelijk, armoede alles onmogelijk.

De mensheid ontwikkelt zich zienderogen in de richting van de Algemene, Gematigd opgewekte Middelmatigheid: het ideaal der ideaallozen.

[p. 242]

Ik wil niemand in de weg staan, kan nooit anders dan een vrome wens zijn. Iedereen staat altijd alle anderen in de weg.

Het is mij een troost en een voldoening, dat de deftigste notaris en de stijlste predikant moeten spelen zo zij zich bestendigen willen.

Men moet in de tropen veel sterker maatschappelijke onderscheidingen scheppen, omdat het algemene zweten te zeer verbroedert.

Ik heb er geen bezwaar tegen dat een romanschrijver gewone mensen in hun alledaags bestaan kiest; ik heb er alleen bezwaar tegen als zij gewoon blijven, hun leven alledaags blijft, nadat de schrijver de stof verwerkt heeft.

Een roman is niet burgerlijk omdat de personen burgerlijk, maar omdat de schrijver burgerlijk is.

Als een lezer herkennend zegt: zo is het, betekent dit dat het werk mislukt is. Hij moet angstig en verwonderd vragen: is het zó?

Een romanfiguur is alleen geslaagd als niet alleen het ‘model’ maar iedereen er zich onherroepelijk in herkent.

Alle personen van James spreken hetzelfde rijke, voorzichtige, nauwkeurige Jamesiaanse proza, maar het klinkt anders in ieders mond.

Het is zeldzaam, doch in beginsel niet uitgesloten, dat een goede roman toevallig ook onderhoudend is. Een boek echter dat zich ten doel stelt onderhoudend te zijn, kan nooit een belangrijke roman zijn.

In het leven is iets waar; in de roman mààkt de schrijver iets waar.

Slechte romanciers beschrijven toestanden en landschappen, goede roepen deze op.

Om succes te hebben moet men de lezers geven wat zij verwachten. Een kunstenaar geeft altijd wat men niet kan verwachten, omdat men niet vermoedt dat het bestaan kan.

Een natuurlijke romandialoog is nooit natuurgetrouw, want het gesproken en het geschreven woord, staan met elkaar slechts in een ver verwijderd verband.

[p. 243]

Stenografeer een gesprek van beschaafde lieden en las het in een roman in, dan blijkt het een zinloos en kinderachtig gestamel te zijn.

Men herkent de goede roman aan het wezenlijke van zijn onbelangrijkheden; de slechte aan het onbelangrijke van zijn essentialia.

Haast in een roman is een bewijs van onmacht; wie een toestand niet aan kan, ontvlucht hem zo snel mogelijk.

Snelle, en zogenaamd dynamische romans zijn romans van luie schrijvers voor luie lezers.

Er zijn geen onbegrijpelijke boeken, alleen lezers die niet begrijpen.

Een schrijver behoeft niet overtuigd te zijn, als hij ons maar overtuigt.

Geen mens, ook geen romanmens, kan leven zonder een vrij aanzienlijke mate van domheid, omdat leven nu eenmaal dom is.

Van alle romanfiguren hebben de kunstenaars de minste kans van slagen.

Wanneer men er al lezende aanstoot aan neemt dat Julius Caesar in een Rolls Royce rijdt, bewijst dat alleen dat de romancier overtuigingskracht mist.

Alles wordt betaald: poëzie en onvrede.

Ik heb een onredelijk verlangen naar de rede. Mijn rede zegt mij dat in het onredelijke mijn ware leven schuilt.

Ik ben mijn vijand en mijn gevaar. Alle bedreigingen van buiten af verzinken daarbij in het niet.

Nachturen, als tropenjaren, tellen dubbel.

Ik ben niet ontworteld. Ik kan niet ontworteld zijn. Ik bezit geen wortels.

Een kriticus ontdekt, bewust of onbewust, alléén de fouten waar hij zelf toe in staat is, dus alle kritiek is in wezen altijd zelfkritiek.

Ik lees liever een handschrift dan een gedrukt boek. Het feit dat een ieder het boek ter hand kan nemen tast mijn plezier aan.

Ik houd ziet van gedachtenwisseling. Ik weet niet wat ik met eens andermans

[p. 244]

gedachten moet aanvangen en ik vind het onwaardig de mijne aan een ander op te dringen.

Het minderwaardige van de vreugde blijkt uit het feit dat zij gedeeld wil worden; het leed daarentegen zoekt eenzaamheid.

Er zijn gewone leken en leken die zich voor hun leek-zijn schamen. Deze noemt men deskundigen.

Een groot dichter ontdoet de woorden van alle betekenissen en resten van betekenis, wascht en desinfecteert ze en vult ze daarna tot de rand met zijn éigen betekenis.

Een dichter is ook een mens, maar onder protest.

Alle kunst, hoe menselijk ook, is een protest tegen het mens-zijn.

Er zijn meer arme dan rijke miljoenairs.

Rijk-zijn is niet een economisch, doch een psychologisch begrip.

Manier is wezen; men kan niet onbeschoft en toch edel en verstandig zijn.

Mensenliefde is een druppel rozenolie in een riool gestort.

Een knaap weet hij zijn doen en denken, dat hij een lang leven; een grijsaard dat hij de eeuwigheid voor zich heeft. De eerste leeft dus in een beperkte werkelijkheid, de tweede in een onbeperkte fictie.

Er bestaat maar één vorm van majesteitschennis, die werkelijk een misdaad is: de aanslag op de muze.

De schrijver kent, de lezer herkent.

Gedachten moeten warm zijn als ze ontstaan, ijskoud als ze geformuleerd worden.

Men balsemt levende lijken met de geurloze zalf zekerheid.

Ik ben een voorstander der vooruitgang. Daarom ben ik verontwaardigd, wanneer vrijwel alles wat men mij onder die naam tracht aan te smeren, achteruitgang bleek te zijn.

In het land der blinden is Eenoog koning. Alle landen zijn dus landen-vanblinden.

J. GRESHOFF