De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 273]

's Morgens vroeg, op de nuchtere maag

IK laat de deur stilletjes dichtglijden, als tegen mij aan, want de buren, moeten niet weten dat ik zoo vroeg op straat kom: wat heeft een deftig mensch als ik om dit uur hierbuiten verloren? Maar ik heb mij nog niet heelemaal omgekeerd, of ik kan ternauwernood een vloek in mijzelf onderdrukken: aan den overkant staan de huizen als fantastische constructies van licht; het uur van den nanacht is zoo klaar, zoo onwezenlijk melkachtig klaar als voor een sprookje van elfen en feeën - maar wij, wij zijn verdomme geen dichters, wij hebben nu de pest aan al dat licht, wij zoeken als boeven het duister op en wij hebben niet eens aan de maan gedacht, wij stomme beginnelingen nog, er valt zoo ontzettend veel te leeren voor dit bittere vechten onder den grond, er valt zoo ontzettend veel te berekenen en vooruit te zien en om te zien bij lederen kleinen stap dien je zet, wij zullen er later een leidraad over schrijven voor wie het na ons moeten doen. Maar ondertusschen zit zij daar nu, die dwaze kallemoeie van een maan, en staat daar aan den hemel te gloriëeren als in een toovertuin.

En het ongeluk, dat leert het leven ons al gauw, het ongeluk komt niet alleen. Ik draai den hoek om van de straat en daar grijpen de vuisten mij aan van een wind, een ijzigen wind die met por op por in den rug mij vooruitstoot en zoo dwars door mijn kleeren snijdt, dat ik huiver in merg en been. En meteen begint het te sneeuwen in een gierende jacht van fijne sneeuw - zij zijn nu met zijn drieën: de maan, de wind en de sneeuw, die tegen ons samenspannen; daar komt nu wel niemand meer bij.

Een oogenblik weet ik niet goed meer wat ik zal doen. Daar ligt de lange laan als een laan van licht, waarover de wind de sneeuwjacht drijft; ieder gebaar, ook het kleinste gebaar, wordt gevaarlijk herhaald en vergroot in de schaduw, die het afwerpen moet Ik sta hier met mijn zakken vol strooibiljetten. Op dit zelfde uur, in het centrum van de stad, zijn onze Partisanen en een groenje studenten bezig met de uitstalramen in te slaan van enkele groote magazijnen, waar de nazi's hun propaganda voeren en onze jongens trachten te verleiden voor het front in het oosten; ik had er graag bij willen zijn om de muziek van de rinkelende scherven te hooren. En ondertusschen moeten anderen in de wijken der stad de duizenden bilietten uitwerpen over de straten: deze kostbare smalle strooken papier, die ons zooveel zorgen en moeiten hebben gevraagd, dat zij ons lief geworden zijn.

Maar hier nu, op de laan. zou het roekeloos zijn. Ik zal het liever in de dwarsstraten doen, in den donker der hooge huizen, die nog als uitgestorven gesloten staan. De sneeuw heeft gelukkig ongehouden, het was maar een wilde gekke bui en ik kan u niet zeggen hoe ongewekt ik mij nu gevoel, al speelt de wind ook een hachelijk spel, want hij sleept de papiertjes met zich mee en

[p. 274]

smijt ze soms tot op de laan en jaagt ze dwarrelend de hoogte in, en er rijden vaak op dit uur patrouilles rond in de stad, maar het kan mij niets meer schelen, ik ben nu volop in de goede stemming: stout en voorzichtig en betrouwend; ik weet, dat deze dingen niet kunnen gebeuren zonder een zeker percent gevaar en wij nemen dus allen dat gevaar er bij... en de wind, die blaast onze briefjes weliswaar als doode blaren op en weg, maar hij legt ze ten slotte toch ergens neer en zij vinden overal wel hun mensch.

Daar gaat weer een pakje, dan nog een en nog een, uit mijn linkerzak met mijn rechterhand geef ik het over aan den grond in een gebaar, dat mij reeds eigen wordt. Het heeft iets van het gebaar van den man die zaait, en ik begrijp hier nu plots wat het zeggen wil: het zaad over te geven, het zaad toe te vertrouwen aan den grond; gij gooit het niet weg, gij strooit het uit, en gij verwacht iets van het zaad. Zoo geef ik onze papiertjes over aan de straatsteenen en den wind, en ik voel mij hier volkomen voldaan en tevreden, want ik herken nu dit zeldzaam geluk dat mij heelemaal verwarmt: gij zijt moederziel alleen om het werk te doen, maar gij weet dat anderen ergens elders bezig zijn aan hetzelfde werk; gij zijt eenzaam, maar niet verloren; gij zijt eenzaam, en toch verbonden; gij zijt eenzaam en toch opgenomen uit u zelf.

Het worden mijn laatste briefjes; ik zal ze gaan neerleggen vóór de deur van een man, dien ik persoonlijk niet heb gekend, maar van wien ik heb gehoord dat hij onlangs werd gefusilleerd; het is daar vóór zijn huis ook een halte van de tram, zoo zullen de menschen de briefjes spoedig vinden en zij zullen misschien ook aan hem nog eens denken. Ik laat het dunne pakje langzaam glijden uit mijn hand, ik kijk eens op naar de hooge ramen waarachter hij heeft geleefd, en als was hij uit de steenen van de muren te voorschijn getreden, komt daar opeens een man op zijn dooie gemak naar voren, uit een donkere holte naar buiten, in het licht, op mij af.

Zoo, zoo dan, dit is dus mijn beurt, dit is dus mijn manier van ontmoeting met het gevaar, dit is dus mijn uur waarop ieder van ons gedurig bedacht moet zijn. En toch, en toch, ik had het hier nu niet meer verwacht, zoo aan den rand van dit laatste oogenblik, dat ik zoogoed als on weg ben naar huis. Die man, die onbekende gestalte daar. In een puur instinctieve beweging ga ik een stap achteruit, dan blijf ik staan, en wacht hem af. Hij steekt bijna een heelen kop boven mij uit; als hij mij raakt straks, slaat hij mij neer met één enkelen slag van zijn vuist. Maar ik wacht hem beraden af; ik zal vechten, àl wat ik kan. Ik ben ach geen vechtersbaas, ik kan de jaren niet meer tellen dat ik nog eens goed gevochten heb, ik moet terug tot in mijn jeugd... maar daaruit stijgen sterkende herinneringen op, toen stoven de stukken er af in de buurt, ik ben het niet vergeten, want ik was toen het opperhoofd van een machtigen stam Indianen en ik zal den Witten Bizon nooit beschamen, ook nu niet, nu vooral niet. Laat hem daar maar toeslaan, ik doe mijn best. Hij kijkt

[p. 275]

mij vlak in mijn gezicht, bukt zich ineens, raapt een papier op, werpt er een blik in, vouwt het in tweeën en bergt het voorzichtig in zijn zak. Dan keert hij zich om en gaat terug in den zwarten insprong van den winkel op den hoek, in zijn diepe nis, waar hij, buiten den wind, stond te wachten op de eerste tram.

Mijn heele lichaam wordt ineens, als een boog, ontspannen. Een oogenblik blijf ik nog staan, om weer adem te halen. Ik kijk om mij heen, er is geen levende ziel. Dan ga ik traagjes, slenterend, voort, alsof ik zorgeloos, genietend loop te kuieren in den bitter-kouden nanacht, om den man in zijn nis daar te beduiden, dat ik het begrepen heb en hem geloof dat hij geen verrader is.

Achilles MUSSCHE