De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 262]

Herinneringen aan mijn vader

TOEN mijn vader op 3 April 1945, op een stroozak in de hel van Bergen- Belsen zijn strijd tegen de typhus-ziekte moest verliezen, omdat de uitputting en de vuilheid zijn lichaam en zijn moreele sterkte hadden gesloopt, liet hij, in tegenstelling met de meeste, bij historische gebeurtenissen betrokken politici, geen bundeltje ‘mémoires’ na.

De afwezigheid van de gewenschte atmosfeer tijdens zijn ballingschap op Grand Gallet, te Pont-de-Claix, en het gebrek aan een stukje potlood in de concentratiekampen, lieten niet toe dat hij wat herinneringen neerschreef.

Toen we nog samen waren op het 17e eeuwsche kasteel van Montastruc, te Zamonzie, bij Bergerac, was hij nochtans van plan de manier, waarop hij de voornaamste mijlpalen in zijn leven had bereikt, toe te lichten. Hij ontwierp zelfs de eerste hoofdstukken, maar de bekommernis om de zijnen aan het heimwee en de verveling te onttrekken, deed hem er toe besluiten zich eerst met ons bezig te houden.

Later, toen we hem verlaten hadden en hij als eenzame zijn ballingschap doorworstelde, schreef hij veel brieven. Daarin vertelde hij herinneringen aan zijn vader, den rijkswachtbrigadier; aan zijn moeder, die met de inkomsten van een kruidenierswinkeltje drie kinderen in 't leven moest houden, en uit zijn publiek leven. Die brieven zouden hem na het einde van den oorlog als grondstof gediend hebben om zijn plan uit te voeren. Maar de Duitschers voerden eerst hùn plan uit en door middel van hun concentratiekampen doodden ze lichaam en geest van vele vrienden der vrijheid, waaronder ook den eenzame van Grand Gallet.

Mijn vader heeft dus geen bundeltje ‘mémoires’ nagelaten. Indien hij ze echter wèl had kunnen schrijven, dan zou hij niet vooral over de funkties, die hij bekleedde, hebben uitgeweid, maar wel grootendeels gehandeld hebben over de middelen, die hij aangewend heeft om zijn levensprogramma te verwezenlijken: bijdragen tot de ontvoogding en de ontwikkeling van de menschelijke persoonlijkheid, om te bereiken dat iedereen de waarden van het leven zou beseffen.

Mijn vader heeft het turnen steeds beschouwd als een van de schoonste middelen om den ontvoogdingsstrijd te voeren. Het was dan ook in de turn- bəweging, dat hij zijn eerste ambten bekleedde en zich het eerst ten dienste stelde van de gemeenschap.

Als atheneumstudent deel uitmakend van een groepje Liersche jongeren, die in de lichamelijke opvoeding het heilzaamste middel zagen om de moreele en physische opleiding van zichzelf en van anderen te verzekeren, deelde hij ook de meening zijner gezellen, dat zij niet bij de pakken mochten blijven zitten. Zij stichtten een turnkring en mijn vader maakte als lid van het propaganda- komiteit deel uit van het bestuur. Op 18-jarigen leeftijd zond hij zijn eerste pennevruchten de wereld in. Zijn ‘Wijsbegeerte der Turners’ moest dienen om

[p. 263]

de menschen wakker te schudden en hen aan te sporen de turnsport, die niet alleen de spieren staalt maar ook de wilskracht en de vrije tucht aankweekt, te beoefenen. En alsof het turnen zelf en het in leven houden van hun jonge vereeniging nog geen zorgen genoeg baarden, richtten de bestuursleden nog voordrachten in. Zij wilden vooral hun leuze, een gezonde geest in een gezond lichaam, in praktijk stellen.

Die eerste geestdrift heeft mijn vader nooit vergeten. En later vertelde hij ons niet alleen over de duurzame eigenschappen, zooals karaktersterkte, fairheid en flinkheid, die hij dank zij het turnen verworven had, maar hij verdedigde het turnen en de turners ook, toen nij gewapend was met de kracht der officieels functie.

Ik heb hem één zijner gelukkigste oogenblikken weten beleven, toen hij den inhoud van het staatstelegram, waardoor hij als afgevaardigde der Belgische regeering in 1938 naar de Sokolfeesten te Praag werd gezonden, verwerkte. Toen werd een droom voor hem werkelijkheid. Hij zou dan toch het mirakel zien, waarvan allen, die het reeds hadden aanschouwd, zegden dat het onmogelijk was het met woorden te beschrijven.

Hij ging naar Praag en hij zag er de honderdduizenden kleurige en keurige Sokols en Sokoletten uit alle deelen van het vrije Tsjechoslovakije; hij bewonderde er de krachtige turners op het grootsche Masaryk-stadion, dat baadde in de zon; hij zag de bonte rijen opmarscheeren en hij genóót. Hij ging op in de broeder lijke genegenheid van de Sokols en hij was ontroerd toen hij de Sokoletten begroette, die, liederen zingend, hem een beker wijn aanboden, dien hij moest ledigen op hun kameraadschap.

Toen hij terugkwam uit Tsjechoslovakije, vertolkte hij zijn gevoelens na het festijn. ‘Zoo pas nog kon ik de stad met de honderd torens toejuichen, “Praha de Schoone”, de oude Boheemsche hoofdstad met haar barok-juweelen en tevens de moderne groote stad, waar ik onvergetelijke stonden heb gesleten. Ik draag in mij mede den geest van Praag, de ziel en het hart van Tsjechoslovakije. En ik hoop dat ik over zes jaar (in 1944) het geluk zal kennen nogmaals het feest van de Sokols te mogen bijwonen, vergezeld van ten minste 1.000 Belgische turners en turnsters in eenvormige kleedij, parend met den Uilenspiegelgeest van Vlaanderen, den ernst van Marnix van Sint Aldegonde, opdat allen ten onzent beter zouden leeren kennen en begrijpen het land van Tyrs, Masaryk en Benesj’.

Hij is in 1944 naar het gouden Praha niet teruggegaan. Op dat oogenblik echter zal hij de film van zijn herinneringen nog eens hebben gezien. Want toen vertoefde hij in het concentratiekamp van Saxenhausen, waar hij aan een phlegmon leed. En een chirurg uit Praag verloste hem van de pijnen, door hem met een knipmes in den arm te kerven. Misschien is er tusschen hen een diepe vriendschap gegroeid, niet alleen omdat zij als vaderlanders lotgenooten waren, maar ook omdat zij den ‘Naz-dar’-groet, den groet van alle Sokols, konden wisselen. Zij hebben hun vriendschap echter nooit te Praag zèlf kunnen verwoor-

[p. 264]

den tijdens een Sokolfeest - een feest van bewust vrijheidsbeleven - omdat beider gebeente in Duitsche aarde is gebleven.

Naast zijn groote liefde voor de ‘reine dwazen’ heb ik vooral zijn Vlaamsch- gezindheid bewonderd, die hij intens beleefde. Zijn redelijk flamingantisme, dat voor hem nooit een kwakzalversmiddel voor kiesstrijd is geweest, uitte zich niet uitsluitend in slogans en in pathetische redevoeringen, maar vooral in zijn gewone gedragingen: in zijn familie, in zijn partij en in het openbaar leven. Hij sprak overal zijn moedertaal en hij ging door gansch het Vlaamsche land om de billijkheid der Vlaamsche eischen, door democratische, nationale en zuiver menschelijke overwegingen gesteund, aan te toonen. Zijn betoog sprak vooral tot het verstand, hoewel hij ook het hart kon raken en de sluimerende Vlamingen tot de werkelijkheid kon brengen. En juist omdat hij de overreding en het steunen op degelijke argumenten als methode aanwendde, stond hij vijandig tegenover diegenen, die de Vlaamsche kwestie misbruikten om hersenschimmen als Groot- Nederland, een Dietschland of een autonoom Vlaanderen na te jagen.

In zijn Vlaamschen strijd heb ik zijn redevoering, gehouden in een burcht van het franskiljonisme, steeds als een prestatie aangezien. Het bestuur van een club, bekend onder den naam van ‘La ruche wallonne’ - de titel zegt genoeg! - wou de Vlaamsche kwestie eens door een flamingant aan zijn leden laten uiteenzetten. Mijn vader aanvaardde de hem gedane uitnoodiging en hij verheugde er zich over, dat hij nu eens de kans kreeg om zijn voet in den schotel te zetten, daar waar het noodig was. Ik denk dat hij zijn blijdschap vlug vergeten was, toen zijn eerste woorden op alles behalve vriendelijke kreten werden onthaald en een verdacht gemompel onder de toehoorders opging. Hij zei nochtans wat er te zeggen was en het zaakje verliep goed, hoewel hij achteraf bekende, dat hij daar veel koud zweet had gelaten.

Indien mijn vader zijn herinneringen zou geschreven hebben, dan zou hij zeker meer vertellen over zijn Vlaamschen strijd. Hij zou misschien ook gesproken hebben over zijn verknochtheid aan zijn familie; want ik weet hoezeer hij al de zijnen - de dooden in gelijke mate als de levenden - heeft geëerd. Maar omdat die banden, die hem met ons verbonden, het schoonste bezit van ons patrimonium als erfgenamen uitmaken, wil ik hun waarde niet verminderen door de herinnering er aan uit de diepte van 't hart te halen.

Omdat wij zijn laatste zieleleed niet hebben kunnen milderen en omdat wij niet naast hem stonden toen zijn stervende geest bij ons vertoefde, zullen wij troost moeten vinden in de schoonheid van zijn leven en in het symbool dat zijn dood voor ons beteekent, voor ons, die de vrijheid en de democratie liefhebben.

Herman VANDERPOORTEN