De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 52]

Het congres voor de studie der oudheid te Cambridge

IN Engeland heeft de studie der klassieke Oudheid zich immer in een ruime belangstelling mogen verheugen. Zij wordt er gecentraliseerd door twee geleerde genootschappen, de ‘Society for the Promotion of Greek Studies’, die zich meer speciaal toelegt op de kennis der Grieksche Oudheid, en de ‘Society for the Promotion of Roman Studies’, waarvan het arbeidsveld de Romeinsche Oudheid bestrijkt. Het zijn deze twee vereenigingen die, gezamenlijk, het groot Congres voor de studie der Oudheid hebben ingericht, dat te Cambridge is doorgegaan van den 8en tot den 15den Augustus.

Dat de Engelsche geleerden het hebben aangedurfd een dergelijk Congres te beleggen zóo kort na het eind van de vijandelijkheden in Europa en nog vóór den oorlog in het Verre Oosten tot een succesvolle conclusie was gebracht, mag op zich zelf reeds opzienbarend heeten. Onze verwondering - en bewondering - stijgt echter nog als wij bedenken, dat dit ‘Joint Meeting of Classical Societies’ de reëditie is van een experiment, dat reeds in vollen oorlogstijd is gewaagd geworden. Inderdaad, in den zomer van 1942, op een oogenblik dus dat, naar het oordeel van niet weinigen, het bestaan van Engeland zelf nog in de weegschaal lag, greep te Oxford het eerste, grootsch opgezette Congres voor de studie der klassieke Oudheid plaats, en kende een onverhoopt succes. Dit stoutmoedig initiatief moge een bewijs zijn voor het onverwoestbaar optimisme en de kalme zekerheid waarmede de Britten de wisselende kansen van het oorlogsgebeuren hebben gadegeslagen, het getuigt ook voor de diepe bekommernis die hen altijd heeft bezield: het hooghouden, midden in het oorlogsgeweld, van de hoogere geestelijke waarden, het handhaven van een geleerde traditie, noodzakelijk bestanddeel in een gecultiveerde samenleving.

Op het Congres te Cambridge is ook een begin gemaakt met het heraanknoopen der intellectueele betrekkingen tusschen Britsche geleerden en collega's van het vasteland, en dit ondanks de groote hindernissen die nog steeds het verkeer tusschen de onderscheiden landen in den weg staan. Was de Hollandsche gedelegeerde in de onmogelijkheid zijn land te verlaten, drie Fransche geleerden, waarvan de huidige Cabinetsoverste bij het Ministerie van Nationale Opvoeding, waren aanwezig, terwijl ikzelf de eer had ons land te vertegenwoordigen. In de toekomst zal om de drie jaar een soortgelijk Congres worden gehouden. Aldus werd ontegensprekelijk een belangrijk initiatief genomen voor de instandhouding, in onze Westersche landen, van de studie der Grieksch-Romeinsche wereld, aan dewelke deze hun vooraanstaande plaats in de beschavingsgeschiedenis der menschheid te danken hebben.

Het weze mij veroorloofd, geachte lezers, u snel een beeld op te hangen van de voornaamste werkzaamheden van dit Congres, waarvoor meer dan 350 deelnemers zich hadden laten inschrijven. Laat mij dan beginnen met de spreek-

[p. 53]

beurten. Wij zijn vergast geworden op niet minder dan 17 voordrachten, gehouden door de meest vooraanstaande Britsche classici. Ontegensprekelijk echter - en dit lijkt me waard te worden aangestipt - ging de voorkeur der sprekers naar het Grieksch gedeelte. Aeschylos en Sophocles, Homeros en Hesiodos, Pindaros, het Athene van Pericles, de philosophie van Zeno en de Grieksche sculptuur stonden in het centrum der belangstelling. Wat over de Romeinsche Oudheid werd ten beste gegeven was veel minder, zoowel in kwantiteit als in kwaliteit. Ook in Engeland bestaat bij sommigen, vooral jongeren, de tendenz om het nut en de opportuniteit van het Grieksch onderricht in twijfel te trekken. Te oordeelen echter naar het groot getal en de eminente waarde van de geleerden die te Cambridge het resultaat van hun langdurig verkeer met de groote figuren van het onsterfelijk Hellas hebben medegedeeld, en de blijkbare belangstelling waarmede deze uiteenzettingen door een select publiek werden onthaald, is een buitenstander de overtuiging toegedaan, dat in het land van Bentley althans, voor de toekomst der Grieksche studiën geen onmiddellijk gevaar dreigt.

Een tweede eigenaardigheid verdient te worden onderlijnd. Met uitzondering van één enkele spreekbeurt over den persoon en den tijd van Julius Caesar is, in den loop van dit Congres, geen enkel geschiedkundig probleem der klassieke Oudheid aangeraakt geworden. Een zuiver toeval zal men mij zeggen, dat verband houdt met de persoonlijke voorkeur der aangeworven sprekers, of liever der inrichters van het Congres. Mogelijk: maar mij lijkt het toe, dat naar een diepere oorzaak moet worden gezocht. Dit volk, dat in het gedenkboek der menschheid, meer dan welk ander ook, roem heeft verworven door de geschiedenis die het heeft gemaakt - meer dan door de geschiedenis die het heeft geschreven - bezit, ondanks zijn spreekwoordelijke nuchterheid en zijn mercantiele geaardheid, een uitgesproken neiging tot het uitdiepen van vraagstukken van moreelen en philosophischen aard. Gedurende de Congresdagen kwam dit duidelijk tot uiting. Op een avondzitting is het probleem van de politieke en intellectueele vrijheid in de Oude Wereld door 5 Universiteitsprofessoren belicht geworden, en in de daaropvolgende bespreking zijn verschillende aanwezigen op glansrijke wijze in het debat tusschenbeide gekomen. Wat den vreemdeling daarbij opvalt is de groote vertrouwdheid met de antieke schrijvers die heel wat niet-universitairen schijnen te bezitten: Thucydides b.v. mag zich in een ruime belangstelling verheugen. Het feit dat een dusdanig thema als onderwerp voor een bespreking werd uitgekozen, alsook de warme belangstelling waarmede het debat werd gevolgd, toonen ten overvloede aan hoezeer het begrip ‘vrijheid’ den Brit in hart en nier zit.

Een ander aspect der werkzaamheden zij nog aangestipt. Men weet dat in het domein der oudheidkundige opgravingen Groot-Brittannië steeds een vooraanstaande plaats heeft ingenomen: in Egypte, op Creta, in Mesopotamië, in de Indusvallei, overal in de landen van het geheimnisvolle Nabije en Verre Oosten, hebben zijn archeologen, door het werk van de spade, in den loop der tijden ver-

[p. 54]

loren gegane schakels in de evolutie der menschelijke geschiedenis kunnen herstellen. In de laatste jaren is men zich echter meer en meer voor het eigen land gaan interesseeren. Door de oorlogsgebeurtenissen zelf is deze belangstelling voor de nationale oudheidkunde aanzienlijk gestegen: de verwoestingen die door de bombardementen in sommige steden werden aangericht zijn voor de opgravers een welkome gelegenheid geweest tot aktiviteit. Zoo is men te Londen op dit oogenblik druk bezig met het onderzoek van de ‘Belgische’ en de ‘Romeinsche’ faze in de ontwikkelingsgeschiedenis der stad. Het aanleggen van talrijke vliegvelden heeft ook aanleiding gegeven tot de ontdekking van nieuwe archeologische stations. Door de studie van de omgeschreven archieven die vergane beschavingen in den bodem hebben achtergelaten, begint men nu de geschiedenis op te stellen van bepaalde streken van Engeland die, geographisch en historisch, een gesloten geheel vormen. Zoo is dan een avondzitting van het Congres heelemaal in beslag genomen geworden door een exposé van 4 geleerden over de vroegste geschiedenis der Fenns, de karakteristieke veenstreek in Cambridgeshire. In aansluiting hierbij werd een zeer geslaagde excursie ingericht naar de indrukwekkende kathedraal van Ely, met wier constructie werd begonnen in de 2e helft der XIe eeuw - kort na de verovering van de streek door de Noormannen, en die, op een hoogte gelegen, thans nog op indrukwekkende wijze het lage veenlandschap beheerscht. In een goed geslaagde voordracht heeft een bekend archeoloog-historicus uiteengezet welk programma werd opgesteld voor een systematisch bodemonderzoek. Op een oogenblik dat ook bij ons dergelijke plannen worden gesmeed (ik verwijs b.v. naar het belangrijk probleem van het Romeinsch verdedigingsstelsel der IVe eeuw in ons land, dat ten nauwste verband houdt met het ontstaan der taalgrens in België), lijkt het mij gepast op de synchronisatie in het wetenschappelijk werk in Groot-Brittannië en bij ons den nadruk te leggen.

Zeer tot mijn spijt is het mij niet mogelijk verder te verwijlen bij andere aspecten van het Congres, de tentoonstelling van manuscripten van antieke auteurs in St. John's College, het bezoek - onder deskundige leiding - aan de schatten van het Fitzwilliam Museum, en vooral de tea party in King's College. Den namiddag vóór de plechtige sluitingsceremonie van het Congres, in een heerlijk decor waarin de traagvloeiende Cam, de statige zwanen, de eeuwenoude boomen, de effen groene grasperken en de gekanteelde silhouetten der eerbiedwaardige colleges, de voornaamste bestanddeelen uitmaakten, werden door slenterende groepen deelnemers vriendschappen gesloten, indrukken medegedeeld, en plannen voor de toekomst gesmeed.

Een paar woorden nog tot besluit. Gedurende meer dan vier jaar hebben de verdrukte volkeren van het continent naar Engeland uitgekeken als naar het laatste bolwerk der beschaving. Dank zij de taaiheid en den heldenmoed van gansch een volk hield het bolwerk stand. Zoo werd ons de dierbare vrijheid teruggeschonken. Nu het oorlogsgeweld is geluwd wacht ons allen een grootsche

[p. 55]

taak. Aan de staatslieden der Verbonden Naties er zorg voor te dragen deze diep geschokte wereld op een gezonde basis te reorganiseeren. Wat tijd en energie het economisch herstel der uitgeputte landen zal vergen, is nog niet te overzien. Maar ook op intellectueel gebied is veel goed te maken. Vijl jaar vreemde overheersching, moeilijke materieele werkcondities, het afwenden van den geest van het zuiver wetenschappelijk en speculatief domein naar doeleinden van onmiddellijk en practisch nut, hebben in onze universiteiten een malaise doen ontstaan waarvan men hopen durft, dat zij spoedig tot het verleden zal behooren. Ook op dit gebied is een schoone taak voor Groot-Brittannië weggelegd: het is geroepen in dezen troebelen en gevaarlijken overgangstijd de hoeder te zijn van het humanistisch ideaal. In tegenstelling met de landen van het continent heeft Engeland geen breuk in zijn geleerdentraditie doorgemaakt. Het Congres van Cambridge heeft dit schitterend bewezen. Dat is voor ons allen een hoopvol vooruitzicht.

P. LAMBRECHTS.