De Vlaamsche Gids. Jaargang 27

[p. 385]

Huldebetooging voor Maurits Basse

Onze medeopsteller Maurits Basse, die als professor bij de universiteit te Gent met rust ging en tot officier in de Kroonorde werd bevorderd, was op 18 Juni ll. het voorwerp van een vleiende huldebetooging.

Prof. Hans Van Werveke, voorzitter van het inrichtend comité, loofde den jeugdigen, frisschen geest van den zeventigjarigen gevierde, op wien de tijd geen vat heeft.

Hij herinnerde er aan dat Basse's doctoraal proefschrift, omgewerkt, bekroond werd in den universitairen wedstrijd en in de uitgavenreeks van de faculteit van wijsbegeerte en letteren, als nummer 14, verscheen, onder den titel: ‘De stijlaffectatie in Shakespeare, vooral uit het oogpunt van het ‘euphuisme’. Het was het eerste werk uit deze verzameling dat in het Nederlandsch het licht zag.

Spreker volgde den gevierde in zijn loopbaan als atheneum-leeraar en professor en getuigde dat diens optreden in taalstrijd of politiek steeds gekenmerkt is gebleven door een eerlijkheid en een ridderlijkheid, slechts hem toegankelijk, die eens in den tempel van de wetenschap de waarheid heeft leeren eeren.

Vervolgens wees hij op Basse's verdienste als voorzitter van het Hooger Onderwijs voor het Volk, hij die, in 1892, een der stichters der University Extension was.

In het Willemsfonds heeft Basse steeds een leidende rol gespeeld en in tal van afdeelingen allerlei onderwerpen op merkwaardige wijze behandeld.

Namens vrienden en vereerders werd hem het juweel van zijn decoratie overhandigd en een mooi brons van Leon Sarteel, ‘De Redenaar’, werd hem, onder hartelijke toejuichingen, aangeboden.

Oudminister Julius Hoste wees op de verdienste en de beteekenis van Basse's ‘Geschiedenis der Vlaamsche Beweging van

[p. 386]

1905 tot 1930’ en prees diens onbevangen oordeel en zijn gevoelens van humanisme. Wij verwijzen hier trouwens naar de bijdrage van den heer Hoste op de volgende bladzijden, naar aanleiding van de huldebetooging voor Basse ingezonden.

In een pittige toespraak had de heer Jan Schepens, een oudleerling van den gevierde, het eerst over Basse als leeraar.

‘Wat wij weten van de Vlaamsche Beweging van vroeger - zei hij o.m. -. van het vooroorlogsche Gent, daar hebt gij met ervaring, met kennis van zaken over gesproken. Door U werd het verleden tot boeiende anecdote, voor ons duidelijk. Wel vonden we ook die voorbije tijden in vele boeken, maar Gij gaaft ons meer: Uw stem, vervuld van heimwee misschien, gaf een echo van die tijden zelf weer...

Over het Gent van vroeger met de vrijzinnige pioniers der Vlaamsche Beweging hebt Ge ons meer dan eens verteld, zoodat het levend werd voor ons. Deze pioniers, deze voormannen droomden van een schooner Vlaamsche volk in een schooner België en zij bezongen hun droomen, hun idealen. Uw geslacht, Prof. Basse, heeft, met dien zang onvergetelijk in de ooren, die droomen taai en hardnekkig helpen verwezenlijken.

Gij behoort tot een bij uitstek practisch geslacht. En wij, die vele hervormingen verwezenlijkt vonden, zullen wij er ons toe bepalen over onze moeizaam verworven rechten te waken? Neen, niet waar? Wij moeten ons deze rechten waardig toonen en nog verder gaan. Wij moeten, juist als uw voorgangers, weer een idealistisch geslacht worden. En treffen we nu onze oude, glorieuze steden Gent en Antwerpen eenigszins lusteloos aan, weldra zullen ze hun huidige vermoeidheid te boven komen, hun huidige grillen laten varen en de leidende plaats in onze cultuur weer innemen...

In het mierennest van het Atheneum hieldt Gij met de heeren Pée, Hegmans, Baur e.a. de faam van de Germanistengroep van prof. Vercoullie hoog en Ge hebt er meer dan Uw plicht gedaan. Niet alleen hebt Ge ons vertrouwd gemaakt met de taal van Shakespeare, Shaw, radio en bioskoop en ons flink ingeleid in de Engelsche letterkunde. Ge hebt even knap als prof. Vercoullie... Uw lessen steeds weten te veraangenamen en te verrijken met een anecdote, een kwinkslag, en dit lang voor de geestesontspanning officieel werd uitgevonden.

[p. 387]

Maar ik zie uw figuur nog het liefst buiten de beperkte en beperkende ruimte van een klas. Gij waart niet alleen leeraar aan Atheneum en Normaalschool, ook docent en later professor aan de Universiteit, schrijver en publicist, redacteur van “De Vlaamsche Gids”, onvermoeide Willemsfondser en rotsvaste vrijzinnige Vlaming en Belg. En dit alles was in Uw leeraarschap vermengd. Zacht weemoedige, milde romantiek en humoristisch realisme wist Gij steeds op aangename wijze te doseeren, soms met een vleugje spot, soms dooraderd met sarcasme, een heel enkele maal zelfs met een druppel bitterheid. Bitterheid misschien om onbegrip, ongeduld tegenover de taai voortwoekerende dwaasheid; misschien ook uit litteraire voorkeur voor die precieuze laat-romantische mengeling van grim- met glimlachjes, van scherpe meedoogenlooze kritiek met een teeder aanvoelen van de menschelijke zwakheid en inconsequentie. Een levenskijk, door Byron, Heine, Dickens, Multatuli, Beets, Tony Bergmann, Vuylsteke gevoed; genuanceerd, artistiek fijn en voornaam. Een leven niet van schelle kleuren, maar een leven van verfijnde, zachte tinten met daarin den kloeken droom van een groot vrijzinnig ideaal, dat onverzwakt in U voortleeft.

Gij hebt opmerkelijk veel met Maurits Sabbe gemeen, wiens naam met den uwe zoo weinig verschilt dat men beide zou kunnen verwarren. Hetzelfde geestelijke klimaat, dezelfde geëffaceerdheid, dezelfde physieke verschijning bijna (ik zeg niet gelijkenis), dezelfde zachte en overtuigende doordringendheid, Sabbe echter Brugsch-zacht, Gij Gentsch-grimmig. Het sarcasme van een Vuylsteke was Sabbe vreemd, U evenwel lief. Beiden laat ge den indruk, alhoewel steeds onbaatzuchtig werkend, het straatrumoer te duchten en beiden zijt ge er inderdaad in geslaagd op onopvallende wijze steeds op den openbaren weg te timmeren; en daarom hebt ge, 't spreekwoord ten spijt, wel belangstelling, maar geen overdreven bekijks gehad...

Gij hebt ons die groote letterkundige studie “Het Aandeel der Vrouw in de Nederlandsche Letterkunde” geschonken. Dit vrouwelijke aandeel zou niet zoo bijster groot zijn, ware daar niet Nederland en bij ons de Lovelings. Het feit, dat de Vlaamsche literatuur over weinig vrouwelijke krachten beschikt, in tegenstelling met de Fransen-Belgische letterkunde, die er meer dan honderd telt, bewijst hoeveel tegenstand nog moet overwonnen worden om

[p. 388]

de beschaafde omgangstaal op het Vlaamsch dialect rond de huistafel te doen zegevieren...

Toen Gij student waart, hebt ge een verhaal geschreven, dat ik zonder aarzelen een meesterstukje noem: “Pijp, Pet en Schaats”, geestig, vlot, boeiend; zoo welsprekend bewijzend dat Gij in andere omstandigheden een Maurits Sabbe en een Tony zoudt hebben geëvenaard. Het is jammer genoeg bij een paar fragmenten gebleven, die geschiedenis van den student Jan Knops en van Sieske, Zelfs in het werk van een bescheiden Gentschen professor kan men een “Unvollendete” ontdekken...’

Ten slotte zinspeelde de redenaar op de ‘brieven van trouwe en andere lezers’ uit het (naoorlogsche) ‘Volksbelang.’

‘Ik ben verslingerd op die epistels - zei hij: het is 't eerste en soms wel eens 't eenige dat ik er uit lees. Ik ken professors Heelepiet en Volhoofd, kolonel Sabelkens en zijn vrouw, de meid Marie Spaarmans en haar neef dr. Karel Spaarmans en zijn vrouw Malvina en zoovele andere typen daaruit, alsof ze sedert jaren mijn buren waren. Er wordt gezegd, Professor, dat Gij de auteur zijt van die levende typengalerij en dat Ge U achter al die typen verbergt en toch toont. Ik wil niet onbescheiden wezen, maar zoo Gij er de schrijver van zijt, proficiat namens de vele lezers van die brieven, die eens gebundeld, geschikt en betiteld moeten worden.

Zoo Gij werkelijk de auteur zijt van die brieven, verheugt ons dat ook om de volgende reden: Gij hebt de in Uw jeugd onderbroken taak weer opgenomen en wellicht kunnen we van U nog enkele humoristische werkjes in dien aard, vol rijke ervaring en goedmoedige philosophie, verwachten. Want onze Vlaamsche letterkunde heeft er niet te veel...’

_**_*

Wij hoeven wel niet te zeggen, dat al de redactieleden zich van harte aansluiten bij de hulde aan hun goeden vriend Basse, die reeds van in de allereerste aflevering van ons tijdschrift een bijdrage leverde.

RED.