De Vlaamsche Gids. Jaargang 27

[p. 376]

Nieuwe richtlijnen

Prof. Dr. L. van der Essen, Mr. Dr. F. van Cauwelaert, Ir. T. Herbert, Graaf L. de Lichtervelde, Joris van Severen. - De Vlaamsche Beweging, België en de gebondenheid der Nederlanden. Universum, Koninklijke straat, 53, Brussel; fr. 12.

Willem Melis zegt te recht in de inleiding, dat niemand, die begaan is met de toekomst van Volk en Land en dezer grootheid op alle gebieden nastreeft, onverschillig blijven kan voor de verschillende oplossingen, die men voor de problemen: Vlaamsche Beweging, België, de gebondenheid der Nederlanden voorstelt. In elke dezer vijf studiën bemerkt men welk uitgebreid materiaal en hoeveel gegevens onder een beknopten vorm worden samengevat; geen bladzijde of zij is dan ook uiterst belangwekkend. Het algemeen besluit kan luiden: de Vlaamsche beweging heeft geen heil te verwachten van een anti-Belgisch separatisme, dat, de groeiende kracht van het Vlaamsche volk voorbijziende, teert op de tekortkomingen van den Staat tegenover Vlaanderen. Elke vorm van separatisme of federalisme is onpractisch, ondoelmatig, onverwezenlijkbaar en levensgevaarlijk voor beide Belgische volksdeelen. Uit den grootheidsdrang van de Vlaamsche beweging is echter opnieuw de Dietsche gedachte te voorschijn getreden: tusschen België, Luxemburg en Nederland bestaat een niet te loochenen verbondenheid, die in het hoogste belang van deze erfdeelen der historische Nederlanden dient geconsolideerd te worden. De gescheiden Nederlanden behoeven hun gemeenschappelijke interessen op cultureel, economisch, internationaal en militair gebied te beveiligen onder den vorm van wederzijdsche verdragen, om zoo te herstellen wat het Noodlot in de geschiedenis heeft stukgeslagen.

Het Vlaamsche volk, oordeelt Staatsminister van Cauwelaert, nadat Prof. van der Essen de gebondenheid der Nederlanden in het verleden naging, is geen volk, dat lijdt onder vreemde politieke verdrukking. Het vormt van ouds de meerderheid in dezen Staat en onze democratische instellingen verleenen aan deze numerieke overmacht de gelegenheid om zich te laten gelden. Het

[p. 377]

komt er slechts op aan de Vlaamsche volksgemeenschap vertrouwen te geven in zichzelf, haar het rechtmatig gebruik te leeren van de macht, die zij ontleent aan haar getal en haar toekomstmogelijkheden. Wij moeten van ons volk - en van ons zelf - wegnemen dat minderwaardigheidsgevoel, dat het normaal gebruik van onze kracht zoo dikwijls heeft belemmerd en aan dit volk het besef bijbrengen van de groote dingen, die door een politiek van solidariteit, van gemeenschappelijke inspanning kunnen worden bereikt. Met ononderbroken gang schrijdt de vervlaamsching van ons gemeenschapsleven in Vlaanderen vooruit en de konsekwente aanpassing van al de machtsorganen aan de dualiteit van onze nationale volksgemeenschappen voltrekt zich geleidelijk onder onze oogen. De toestand waarin de Brusselsche agglomeratie zich bevindt is voor Staatsminister van Cauwelaert een van de beslissende factoren, welke hem als Vlaming steeds hebben gekeerd tegen elke poging om de staatkundige eenheid van België te breken. Iedere poging om Brussel met geweld aan een Vlaamsch regime te onderwerpen zou voor gevolg hebben, dat bijna de geheele Brusselsche bevolking zich verschansen zou achter een muur van meer gesloten verfransching, en ieder vergelijk, dat zou kunnen worden getroffen om aan Brussel een afzonderlijk regime te verschaffen, terwijl Vlaanderen en Wallonië zich ieder op een zelfstandige wijze zouden beheeren, zou in het meest gunstig geval neerkomen op de stabilisatie van den huidigen toestand, zooals hij door een eeuw van ongestoorde verfransching werd geschapen. We moeten het Vlaamsche saamhoorigheidsgevoel bij de nog Vlaamsch gebleven Brusselsche bevolking opwekken, en de Vlaamsche uitwijking, die de vernieuwing en de vermeerdering van de bevolking der hoofdstad verzekert, verzorgen. Deze politiek is de eenige, die telt, naast de vastberadenheid waarmee de Vlaamsche volksvertegenwoordiging de bescherming van het Vlaamsche recht in de Brusselsche agglomeratie moet op zich nemen. Het is, omdat hij Vlaanderen wenscht te zien terugkeeren tot eigen geestelijk leven, omdat hij Vlaanderen wil opvoeren, langs de kortste en zekerste wegen, tot zijn meest volledigen en kultureelen opbloei, dat Fr. van Cauwelaert niet wenscht een strijd te beginnen tegen België, maar integendeel, in het hart van alle Vlamingen, de verzoening wenscht te bevorderen tusschen hun gehechtheid aan het eigen volk en de trouwste plichtvervulling tegenover den Staat. Wanneer hij zich beweegt buiten de grenzen van moreelen aard en een overzicht neemt van al de andere belangen welke met het behoud en de stevigheid van den Belgischen Staat voor Vlaanderen zoowel als voor Wallonië gemoeid zijn, is zijn betoog nog veel klemmender. Het is voldoende even na te denken op hetgeen er van onze groote zeehavens zou worden, indien de Waalsche industrie georiënteerd

[p. 378]

werd op Duinkerken of Rotterdam, om het onheil van een breuk tusschen Wallonië en Vlaanderen aan te voelen. De Staatsminister weet hoe onaangenaam en vernederend het voor ons is te moeten vaststellen, dat de grootste ondernemingen in Vlaanderen in handen zijn van niet-Vlaamsche en Vlaamsch-vijandige kapitalistische machten, maar dat verschijnsel zal van voorbijgaanden aard zijn en neemt niet weg, dat Vlaanderen economisch zeer gehavend zou worden, indien het van de Waalsche provinciën moest worden losgemaakt. Men behoeft niet bezield te zijn met veel werkelijkheidszin om vast te stellen, dat noch boven noch beneden den Moerdijk een volksbeweging bestaat voor de staatkundige éénmaking van België en Nederland, noch minder van Vlaanderen en Nederland, want onder dezen laatsten vorm wordt het vraagstuk bovendien bezwaard met al de gevaren, die de afbreuk van den Belgischen Staat met zich zou brengen. Maar wat wenschelijk is, is een verregaande toenadering tusschen beide landen, die voor doel heeft: kultureele eenheid, economische verbondenheid, gemeenschappelijke grensbeveiliging, internationale samenwerking.

Ingenieur Herbert is overtuigd, dat de Belgische Staat de taak van bevorderaar der Vlaamsche opstanding zal opnemen, en fundeert deze hoop op vier vaststellingen: 1) De bloei der Vlaamsche kultuur getuigt van Vlaanderens levenskracht. 2) De demografische verhoudingen wijzen op een toenemend Vlaamsch bevolkings-overwicht. Op de gaafheid der Vlaamsche volkskracht berusten de nationale, politieke, militaire en economische perspectieven van het land. 3) De industrialisatie van Vlaanderen veroorzaakt een geleidelijke verplaatsing van het economisch zwaartepunt van ons land naar Vlaanderen. 4) Het principieel franskiljonisme heeft gekapituleerd.

Bij 1) wordt gewezen op den groei van het Nederlandsch Hooger Onderwijs te Gent en te Leuven, de bedrijvigheid in het vernederlandscht officieel en vrij onderwijs, den bloei der Vlaamsche letterkunde en der schilderkunst, de Vlaamsche wetenschappelijke kongressen, de Vlaamsche wetenschappelijke tijdschriften en publicaties, het Vlaamsche lied, het Vlaamsche perswezen. Bij 2) op het overwicht der Vlaamsche bevolking op de Waalsche gemiddeld met 35.000 inwoners per jaar; de bevestiging van de heroverende kracht van het Vlaamsche volkslichaam door het gebruik der talen; de verschillen in de Belgische bevolkingsstructuur. Bij 3) o.a. op het feit, dat het behoud van onze kolonie een bij uitstek Vlaamsch belang is. Bij 4) op het verschijnsel, dat de strijd voor de officieele erkenning van Vlaanderens eentalig karakter is uitgestreden. Het behoud van de hoofdstad in ons Vlaamsche volkslichaam kan echter nimmer langs separatistischen weg bereikt worden.

[p. 379]

In de geschiedenis van Vlaanderen kan geen precedent aangetoond worden van Vlaamsch imperialisme. Nooit heeft de Vlaamsche Beweging de idee der revanche aangekweekt, noch een ernstige animositeit tegen de Franschen of de Walen bevorderd. Het Vlaamsche volk staat niet tegenover het Waalsche, maar tegen enkele potentaten, die uit kortzichtigheid, het zich vastklampen aan veroverde belangen, de noodzakelijke evolutie tegenhouden en 's lands belangen op het spel zetten.

In een tijdperk, waarin de autarchische stroomingen het vrije ruilverkeer schier onmogelijk maken en ieder volk meer en meer zijn heil gaat zoeken in de zelfbevoorrading en de zelfbescherming, kan de beteekenis van het Waalsche afzetgebied voor de Vlaamsche industrieele en economische ontplooiing, en omgekeerd, niet worden afgewezen. De economische aanvulling en ineenstrengeling van Vlaanderen en Wallonië is, ten overstaan der internationale economische verhoudingen, de gewichtigste faktor van onzen economischen weerstand tegen de nieuwe inzinkingen en stormen, welke de wereldeconomie te wachten staan.

De Vlamingen, constateert Ir. Herbert, worden overstroomd met Fransche boeken, kranten, filmen en filmaktualiteiten (een echt schandaal! Waarom nooit Nederlandsche of Engelsche actualiteiten?); met millioenen gespijsd uit de officieele kassen, werd de penetratie van den Franschen geest en de Fransche kultuur in ons land bevorderd. Zeer juist wordt opgemerkt, dat Nederlandsche boeken (er zijn een paar uitzonderingen), Nederlandsche kranten, wegens hun hoogen prijs buiten het bereik staan van onze Vlaamsche massa.

In een economisch blok, gelegen in het delta-gebied van Schelde, Maas en Rijn, en daardoor den handel van West-Europa naar zich toehalend, zou niet meer de naijver van Rotterdam en Antwerpen, van Noordbrabantsche en Zuidbrabantsche aard-appelkweekers, van Hollandsche en Vlaamsche veehouders opgeld doen, maar kan door onderlinge samenwerking de ruimste expansie worden nagestreefd.

Ing. Herbert is overtuigd, als wij, dat de samenbundeling en de geschikte taktische opstelling van de Nederlandsche en de Belgische legermacht voldoende zou zijn om elken lust tot inval van welk leger ook in de kiem te smoren.

Graaf de Lichtervelde voorspelt o.a. dat, wanneer de wetten op het middelbaar en het hooger onderwijs vruchten zullen dragen en een intellectueele Vlaamsche aristocratie zal gevormd zijn, de meeste der hedendaagsche taalproblemen hun natuurlijke oplossing zullen gevonden hebben. Indien België, vraagt hij, ten gronde gericht moest worden, zou Duitschland dan niet zijn marsch naar de Maas hervatten, die in 1914-18 gestuit kon worden en zou

[p. 380]

Frankrijk niet opnieuw gaan denken aan de Schelde en aan Vlaanderen, die zoolang het objectief van zijn politiek waren? De machtige strooming, die Vlaanderen bezielt en het het bewustzijn heeft teruggegeven van de politieke en moreele waarde, die besloten ligt in het concept der ‘aloude Nederlanden’, van de ‘Generaliteit’, heeft een gelukkigen invloed op onze Belgische aspiraties en doet Graaf de Lichtervelde vurig wenschen, dat het tot een parallelisme moge komen in de politiek van Nederland, Luxemburg en België.

Joris van Severen, die een afzonderlijke plaats in het politieke leven inneemt, keert den rug naar de negativistische en onvruchtbaar-opstandige houding tegenover den Staat. Zij, die deze houding aannemen, willen niet erkennen, dat de uiteenrukking van België naar een Duitsch-Fransch-Britsch conflict leiden moet. De Dietsche-Nationaalsolidaristische Staat, het tweede Imperium ter wereld, zal er voor zorgen, dat in het Rijk elke leider en elke ambtenaar van zekeren rang de Dietsche taal kenne, de Fransche, de Duitsche en de Engelsche, zooals het den leiders en ambtenaars past van een volksgemeenschap en van een Rijk, die aan de monding liggen van Schelde, Maas en Rijn, tusschen Frankrijk, Duitschland en Groot-Brittanië.

Uit al deze verklaringen en uiteenzettingen blijkt ten overvloede de noodzakelijkheid om de voltooiing van het Vlaamsche rechtsherstel tot verwezenlijking te brengen, opdat, in deze zeer ernstige tijden, de volledige verzoening van Vlaanderen met den Belgischen Staat een definitief feit zoude worden. Iedere tweespalt, hoeft het herhaald, kan ons duur te staan komen. De politieke leiders, van welke groepeering ook, behoeven nu hun plicht te begrijpen, en een sterk, eendrachtig België het blijvend bestaan verzekeren.

Dr. JOZ. PEETERS.